Morgunblaðið - 23.08.1989, Blaðsíða 14

íVl
14
6861 T8U3A .SS H'JDAaUHr/QIM ÖIÖAJímUOJJOÍ
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. AGUST 1989
Með
eftir Sigríði
Arnbjarnardóttur
Svavar Gestsson hefur synjað Mið-
skólanum um starfsleyfi. Ekki svo
að skilja að hann hafi neitt á móti
einkaskólum. Eða hvað?
Þegar frumvarp um frelsi í út-
varpsmálum var rætt á Alþingi fyrir
nokkrum árum lýstu margir alþýðu-
flokksmenn yfir stuðningi við málef-
nið en greiddu síðan atkvæði gegn
frumvarpinu. Svavar Gestsson
menntamálaráðherra leikur nú sama
leik. Hann segist ekki vera á móti
einkaskólum en bannar stofnun nýs
einkaskóla með útúrsnúningum og
falsrökum.
Þrátt fyrir andlitslyftingu Al-
þýðubandalagsins undanfarið, og
flótta frá fortíðinni, reynist það alltaf
sama afturhaldið í pólitískri umræðu
á íslandi. Hvers vegna má fólk ekki
taka sig saman um að reka skóla?
Nokkrir aðilar ákveða að stofna
skóla, sem. í grundvallaratriðum
sinnir sömu verkefnum og opinberu
skólamir, með aðeins öðrum áhersl-
um en þeir. Yfirvöld skólamála ættu
að taka því vel. Fjölbreytni í skóla-
kerfi gefur ungmennum okkar nýtt
tækifæri og auðgar menningu okkar.
Nýir skólar gefa framsæknum kenn-
urum tækifæri að leysa úr læðingi
sköpunargleði vel menntaðs og já-
kvæðs starfsfólks. En af því að Svav-
ar Gestsson hefur aðrar hugmyndir
um það í hvemig skóla bömin okkar
eiga að fara, beitir hann okkur for-
eldra og kennara því ofbeldi að banna
stofnun skólans. Við stofnun þessa
skóla koma við sögu kennarar úr
Kennaraháskóla íslands og stjóm-
endur stórfyrirtækja. Hvers konar
þröngsýni er það að meina þessu
fólki að stofna og stjóma skóla, sem
fylgir reglum um námsskrá og ræður
til sín hæfa kennara? Hvem skaðar
það?
Allir foreldrar þessa lands em
sammála um það að vilja bestu fáan-
legu menntun fýrir böm sín, þótt
ekki séu allir sammála um leiðina
að því marki. Auk þess hafa bömin
mismunandi þarfir. Þeim mun meiri
líkur em á því að foreldrar finni
skóla við hæfi bama sinna, eftir því
sem skólamir em fjölbreyttari. For-
eldrum í þessu landi eF'treyst til að
en á móti
Sigríður Ambjamardóttir
„Nýir skólar gefa fram-
sæknum kennurum
tækifæri og leysa úr
læðingi sköpunargleði
vel menntaðs og já-
kvæðs starfsfólks.“
ala upp böm sín, en eins og nú hátt-
ar málum em þeir næstum áhrifa-
lausir um val á skólum og innra starf
þeirra. Sumir foreldrar em hæstán-
ægðir með skólakerfið eins og það
er nú, aðrir foreldrar vilja meiri fjöl-
breytni og nýjar leiðir. Þá ákveður
Svavar Gestsson að beita þá foreldra
sem vilja velja skóla handa börnum
sínum sjálfír ofbeldi, og bánna þeim
það. Á þann hátt kæfír Svavar nýjar
hugmyndir í fæðingu af ótta við að
frelsið og fjöibreytnin dragi úr áhrif-
um og völdum miðstýringaraflanna.
Þau vilja sitja á fólki sem hefur aðr-
ar skoðanir og stjórna lífí þess í
smáatriðum, í stað þess að gefa því
tækifæri til að fá sköpunargleði sinni
útrás.
Svavar Gestsson hefur undanfarið
þóst vera ftjálslyndari en hann var
áður vegna þeirra vinda sem nú blása
í stjórnmálum. En hann sýnir með
störfum sínum að hann er jafn langt
á eftir straumum tímans nú og hann
hefur alltaf verið. Verður Svavar
Gestsson jafn stoltur af andstöðu
sinni við frelsi í skólamálum eftir
nokkur ár og hann er nú af andstöðu
sinni við fijálst útvarp? Við munum
öll eftir því hvemig Svavar varaði
við hættunum sem okkur stafaði af
ftjálsum útvarpsrekstri. Þá átti að
banna ungu og þróttmiklu fólki með
brennandi áhuga að finna starfsorku
sinni farveg. Á sama hátt varar
Svavar nú við hættunni á frelsi á
þessu sviði. En reynslan hefur sýnt
að við kunnum með frelsið að fara
og þurfum ekki á boðum hans og
bönnum að halda.
Svavar Gestsson talar íjálglega
um menningu en hann skilur eki að
menningin sprettur af sköpunargleði
ftjálsra einstaklinga. Það minnir
mann óneitanlega á svörtustu mið-
aldir þegar hrokafullt valdafólk tekur
fram fyrir hendur á foreldrum um
val á skólum handa sínum eigin böm-
um!
En við munum sigra alþýðubanda-
lagsafturhaldið. Þess mun ekki langt
að bíða að vandaðir og fjölbreyttir
einkaskólar starfi við hlið opinberu
skólanna á öllum skólastigum. Og
Svavar Gestsson verður enn á ný að
hrekjast fyrir straumi tímans og
fínna sér ný framfaramál til að betj-
ast gegn.
Höíundur er einn af
varaþingmönnum
SjálfstæðisOokks fyrir
Reykjavíkurkjördæmi.
Morgunblaðið/- PPJ.
Samgönguráðherra Grænlands ásamt flugmálasljóra og fram-
kvæmdasljóra flugvalladeildar Flugmálastjórnar. F.h. Hans Ly-
bert, yfirverkstjóri flugvallarins við Jakobshavn, Jóhann H. Jóns-
son framkvæmdasljóri flugvalladeildar Flugmálasljórnar, Emil
Abelsen, samgönguráðherra Grænlands, Jesper Juhl, skrifstofu-
stjóri Grænlenska samgönguráðuneytisins, Lisa Risager, fulltrúi
Grænlenska samgönguráðuneytisins og Pétur Einarsson, flug-
málastjóri.
Samgönguráðherra
Grænlands kynnir sér
rekstur íslenskra flugvalla
Samgönguráðherra Grænlands, Emil Abelsen, var staddur hér
á landi fyrir nokkru ásamt föruneyti, þeirra erinda að kynna sér
rekstur og uppbyggingju ísienskra flugvalla með tilliti til þess hvort
hægt væri að nýta reynslu og þekkingu Islendinga við uppbygg-
ingu flugvalla á Grænlandi
Ráðherrann og fylgdarlið hans
voru hér í boði þriggja aðila, Ice-
con, Flugmálastjórnar Islands og
Hagvirkis.
Grænlendingarnir skoðuðu m.a.
flugvellina á Akureyri, Sauðár-
króki, Höfn, Rifi og í Vestmanna-
eyjum. Einnig voru skoðaðar ný-
framkvæmdir við Egilsstaðaflug-
völl.
- PPJ.
Alþjóða Rauði krossinn 125 ára:
5 íslendingar sækja ungmennamót
FIMM íslendingar fara á ungmennamót Alþjóða Rauða krossins, sem
haldið verður á Ítalíu og í Sviss 1.-14. september næstkomandi í til-
efhi 125 ára afmælis Rauða krossins. Mótið sækja um 600 ungmenni
á aldrinum 18-22 ára frá 129 þjóðum. Ríkari þjóðimar tryggja þátt-
töku hinna fátækari með því að greiða ferðakostnað þeirra og greiða
íslendingar fyrir einn fulltrúa frá Grenada.
Ungmennamótinu hefur verið val- ingu, að því er segir í fréttatilkynn-
inn staður skammt frá Solferino á
Ítalíu, þar sem stofnandi Rauða
krossins, Henri Dunant, varð vitni
að blóðugri orrustu. Þjáningar
særðra hermanna, sem enga hjálp
fengu, urðu honum hvatning til að
stofna alþjóðlega mannúðarhreyf-
ingu frá Rauða krossinum.
I tilkynningunni segir að í lands-
félögum Rauða krossins og Rauða
hálfmánans séu alls um 250 milljón-
ir félaga í 148 löndum. Áætlað sé
að rúmlega þriðjungur þeirra, um
níutíu milljónir, séu á aldrinum fimm
til tuttugu og fimm ára. Tilgangur
ungmennamótsins sé að safna sam-
an ungu fólki til að ræða grundvall-
armarkmið Rauða krossins og fram-
kvæmd þeirra. Ekki sé mótið sízt
mikilvægt tækifæri til skoðana-
skipta og aukins skilnings milli
ólíkra þjóða.
Síðustu dagar mótsins verða í
Genf, þar sem ályktanir þess verðá
fluttar fulltrúum Alþjóðaráðs og
Alþjóðasambands Rauða kross fé-
laga, svo og fulltrúum Sameinuðu
þjóðanna.
MEÐAL ANNARRA ORÐA
Hvað hugsar jörðin?
eftirNjörðP.
Njarðvík
Á hæðunum dálítinn spöl fyrir
ofan borgina Varna í Búlgaríu er
sérkennilegt náttúruundur, og
kallast steindur skógur. Þama
tróna á allnokkru svæði steindr-
angar sem minna á trjáboli, og
liggur við að setji að manni óhug
að reika á milli þeirra. Þegar ég
fór þama einu sinni um á síðsum-
arsdegi í hópi rithöfunda, sem
margir vom langt að komnir líkt
og ég, þá var mér sagt að þetta
væri í raun gamall sjávarbotn.
Hefðu hreyfíngar sævarins sorfíð
burt allt mýkra berg, en ekki
unnið á hörku þeirra dranga sem
enn standa líkt og eyddur og
steingerður skógur. Þetta virtist
skynsamleg og vísindaleg skýr-
ing, enda mátti sjá skeljabrot á
stöku stað, ef vel var rýnt. Líf
var þama ekki nema snigill einn
sem kúrði fast í skel sinni.
Skammt frá gekk ég fram á dauð-
an héra. En þjóðsögur Búlgara
eiga sér aðra skýringu á hinum
steinda skógi, og sýnu tilkomu-
meiri, þótt hún sé ekki að sama
skapi vísindaleg.
Bardagi um nótt
Það var á þeim dögum þegar
ófriður ríkti milli Búlgara og
Tyrkja. Sú saga er blóði drifín og
ófögur. Tyrkir réðu Búlgaríu um
alllangt skeið með hörku og snem
heift að kristni, en í klaustmm
grísk-kaþólskra munka þraukaði
andspyma sem síðar efldi frelsis-
■baráttu búlgörsku þjóðarinnar.
Og tókst þeim um síðir að bijót-
ast undan hinu tyrkneska oki, eins
og þeir nefna þetta tímabil sögu
sinnar. Leifír enn eftir af þeim
foma fjandskap, eins og fréttir
herma á þessu sumri, þar sem
Búlgarar em sakaðir um ofríki
við tyrkneskan þjóðarminnihluta.
Svo bar við á hæðunum fyrir
ofan Varna að saman sló búl-
görskum og tyrkneskum liðssveit-
um undir kvöld, og varð af harður
bardagi. Hljóp svo mikið-
grimmdaræði á hermennina, að
þeir gátu ekki hætt að beijast
þótt á skylli niðamyrkur, og stóð
rimman þá nótt alla. Það var ekki
fyrr en undir dögun að omstugn-
ýnum linnti og þögn sló á landið.
Þegar birti af degi og sólin varp-
aði ljóma sínum á skóginn, þá sáu
trén að milli þeirra lágu dauðir
menn og blóði drifnir unnvörpum,
enda hafði enginn lifað af bardag-
ann um nóttina. Fylltust trén þá
svo mikilli sorg yfir grimmd
mannanna, að lífið fraus í limum
„Þarna tróna á all-
nokkru svæði stein-
drangar sem minna á
trjáboli, og liggur við
að setji að manni óhug
að reika á milli
þeirra.“
þeirra og þau hörðnuðu í kaldan
stein.
Svo hermir þjóðsagan búlg-
arska, og er hún beisk íhugun uni
viðhorf jarðarinnar og lífríkis
hennar til framferðis okkar mann-
anna. Við emm eina lífveran sem
rís upp gegn lífinu sjálfu og for-
sendum þess. Við höfum dregið
okkur út úr lífkeðjunni sjálfri,
hinu lifandi umhverfí, og reist
umhverfís okkur dautt umhverfí
úr steinsteypu líkt og múra ævi-
langrar fangelsisvistar. Hvergi
verða þeir múrar ógnvænlegri en
í risaborgum heimsins, svo sem
eins og steypugljúfrin miklu á
Manhattaneyju, sem er eitthvert
ómennskasta umhverfi sem hugs-
ast getur. Og er að sjá að ekki
linni lífsgræðgi okkar fyrr en við
höfúm lagt jörð okkar í auðn og
þar með líf okkar sjálfra. Og má
kannski heita makleg þversögn.
En nú víkur sögunni norður í land
og hverfist í draum.
Saga af draumi
Svo bar til einu sinni að ég var
einn við silungsveiðar. Um miðjan
dag var hvíldartími fískanna fyrir
hinu harða öngulmannshjarta,
eins og stendur í ljóðinu. Ég lagð-
ist niður hjá kletti einum og rann
í bijóst. Þótti mér þá sem klettur-
inn tæki á sig mannsmynd, að
vísu heldur silalega í hreyfíngum,
en með einkennilega stingandi
augnaráð. Hann ávarpaði mig
vafningalaust þarna í grasbrek-
kunni og mælti:
Það er misskilningur ykkar
mannanna að halda að guð hafí
skapað ykkur í sinni mynd. Það
eruð þið sem í hroka ykkar hafið
reynt að gera mynd Guðs ykkur
líka, og getur varla hrapallegri
ijarstæðu. Þegar Guð hafði skap-
að heiminn og lífíð í heiminum,
þá laust skyndilega niður í hann
þeirri hugsun, hvort nokkuð gæti
ógnað hinu mikla sköpunarverki
hans eða jafnvel tortímt því. Þetta
var þverstæð hugsun og angráð.
Gæti hann, höfundur alls lífs og
allrar tilveru, skapað þvílíka
lífveru sem snerist gegn tilverunni
sjálfri? Og hvers konar lífvera
myndi það vera? Þar sem þetta
hugarstríð lét ekki af að angra
hann, þá ákvað hann loks að gera
tilraun. Og þá skapaði hann
manninn. En til þess að koma í
veg fyrir að þessi skaðlega lífvera
gæti unnið sköpuninni óbætanlegt
tjón, þá ákvað Guð að fá mannin-
um dvalarstað sem lengst í burtu
frá miðju alheimsiiis, í útjaðri fjar-
lægrar vetrarbrautar, í sólkerfi
þar sem einungis ein pláneta væri
byggileg. Þá gæti varla neitt stór-
vægilegt farið úr skorðum. Þessi
eina litla jörð er tæpast meira en
rykkorn af öllum hinum undur-
samlega alheimi. En við sem erum
þessi jörð, við kveljumst af
skemmdarfysn ykkar og óttumst
að dagar okkar séu senn taldir,
þótt þeir séu kannski ekki meira
virði en eitt rykkom. Þið emð sem
banvænar bakteríur sem eitrið
hold okkar.
Að þessari ádrepu lokinni vakn-
aði ég undir klettinum, sem var
aftur kominn í samt lag, þótt ég
gæti ekki að mér gert að horfa
öðm vísi á hann en áður. Svo
hélt ég áfram að granda silung-
um. En varla mun ég leggjast
þarna aftur til svefns, sama
hversu friðsælt sýnist enn í gras-
brekkunni. Jörðin hlýtur að vera
farin að hugsa okkur þegjandi
þörfina.
Höfundur er rithöfundur og
dósent í íslenskum bókmenntum
við Háskóla íslands.