Morgunblaðið - 03.09.1989, Page 10

10
MÓRGUNBLÁÐIÐ SUNNUDAGUR n. SfePTÉMBÉR' 1Ö89
FYRIR LIGGUR
ÁÆTLUN UM
VÍÐTÆKAR
TILFÆRSLUR
STARFSMANNA
Tokyo. Þar er líklegt að næsta
sendiráð íslands verði staðsett.
eftir Sigþór Einarsson
Utanríkismál hafa verið í brennidépli hérlendis að undan-
fömu í kjölfar frétta af væntanlegum skipulagsbreyting-
um innan utanríkisþjónustunnar, sem reyndareru þeg-
ar hafnar. Mikili úlfaþytur hefur fylgt þessum hræring-
um, og utanríkisþjónustan hefur verið gagnrýnd og
lofuð á víxl. Ýmis stór orð hafa verið viðhöfð, og göm-
ul vígi fallið, enda eru fyrirhugaðar róttækustu breyting-
ar sem gerðar hafa verið um árabil, jafnvel frá upp-
. hafi. Sem dæmi um þetta fela breytingarnar í sér veru-
legar tilfærslur í störfum og vægi skrifstofa og deilda ráðuneytisins riðlast.
Kjami þeirra deilna sem upp hafa sprottið er í raun hvort Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra sé með tillögum sínum að breyta þar sem
breytinga er þörf, eða breytinganna sjálfra vegna, og þá hvort þau mót-
mæli sem fram hafa komið em réttmæt eða stafa af styggð hagsmuna-
varða úrelts kerfis. Ekki virðast liggja flokkspólitískar línur að baki breyt-
ingunum — sá aðili sem einna harðast hefur gengið fram fyrir skjöldu og
gagnrýnt aðgerðir ráðherra er einmitt fyirum formaður Alþýðuflokksins,
Benedikt Gröndal sendiherra'. Breytingamar virðast hins vegar hljóta hljóm-
gmnn hjá málsvömm annarra stjórnmálaflokka jafnt og alþýðuflokks-
manna, á sama hátt og þær em gagnrýndar þverpólitískt. Þannig hafa
ýmsir þættir verið nefndir til sögunnar sem orsakavaldar deilnanna — tii
að mynda sá, að tillögur ráðherra séu sprottnar af átökum eldri kynslóðar
utanríkisþjónustumanna við yngri kynsióðir — þeirra íhaldssömu og þeirra
sem vilja færa utanríkisþjónustuna til „nútímalegs horfs.“ I röðum eldri
manna er að merkja greinilega gremju í garð Jóns Baldvins, og þykir
þessum mönnum sem ráðherrann sýni ekki næga nærgætni í meðferð sinni
á utanríkisþjónustunni. Þau orð sem ráðherrann sjálfur lét falla um Sverri
Hermannsson bankastjóra fyrir um ári síðan eiga líklega einna best við til
að iýsa viðhorfum þeirra til Jóns Baldvins: „Maðurinn hagar sér eins og fíll
í postulínsverslun."
Hvað felst í tillögxim ráðherra?
Tillögur Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkisráðherra miða að því
að taka á ýmsum þeim þáttum sem ráðherrann telur að betur hefði mátt
hlúa að í starfsemi ráðuneytisins. Þá segir hann ný og krefjandi verkefni
gefa tilefni til breyttra aðstæðna innan ráðuneytisins, og nefnir sem dæmi
yfírumsjón með utanríkisverslun, sem ráðuneytið hefurfengið til með-
ferðar, auk verkefna sem tengjast samstarfi Evrópubandalagsins og •
Fríverslunarbandalags Evrópu. Einnig verður ijármálastjórn ráðuneytisins
efld, meðal annars með ráðningu sérstaks fjármálastjóra.
Samkvæmt hugmyndum utanríkisráðherra skal innri uppbygging ráðu-
neytisins vera að nafninu til svipuð og nú er. Hann segir að hlutverk fimm
stærstu skrifstofa ráðuneytisins, verði skilgreint á annan hátt en verið
'hefur, og aukin áhersla verður lögð á stefnumótun í utanríkismálum, svo og
í innra starfi ráðuneytisins. Allar þessar breytingar eiga að ná fram að
ganga án nokkurrar fjölgunar starfsmanna utanríkisþjónustunnar: „Breyt-
ingarriar hafa í för með sér aukinn starfsmannafjölda í ráðuneytinu sjálfu,
og til þess að manna þessar nýju stöður verða ýmsar tilfærslur innan ráðu-
neytisins, auk þess sem starfsfólki verður fækkað í sendiráðum erlendis
og það flutt heim. Eina frávikið frá þeirri reglu enn sem komið er er ráðn-
ing Gunnars Gunnarssonar sérfræðings í afvopnunarmálum,“ segir Jón
Baldvin. Þannig hafa verið settar reglur um starfsdvöl íslenskra sendi-
manna erlendis, og í þeim kveðið á um, að þeir starfi ekki lengur en fjögur
ár að hveiju verkefni, og dvelji ekki undir neinum kringumstæðum lengur
erlendis en átta ár í senn. Þá mun sendiherrum að jafnaði ekki ætlað að
starfa lengur erlendis en fram að 65 ára aldri. „Þess eru dæmi að starfs-
menn utanríkisþjónustunnar hafi sinnt störfum erlendis í jafnvel tvo eða
þrjááratugi," segir Jón Baldvin. „Slíkttíðkastekkiábyggðu bóli annars
staðar, enda hljóta menn í slíkum tilfellum að ijarlægjast íslenskt þjóðlíf."
Aldursreglan er hins vegar sett fram til að ráðuneytið fái notið starfs-
krafta eldri sendiherra með starfsreynslu að baki. Starfsmenn utanríkis-
þjónustunnar eru bundnir svonefndri flutningsskyldu, og undir ráðherra
hefur verið komið hvert og hvenær starfsmenn flytjast, en hingað til hafa
ekki verið fyrir hendi slíkar dvalartakmarkanir sem nú verða settar. Ekki
virðist sem ágreiningur sé um réttmæti dvalarreglanna — til dæmis segir
Haraldur Kröyer, sem nú er sendiherra í Osló og hefur starfað erlendis
fyrir íslands hönd frá janúarmánuði 1962, að svo löng dvöl sé ekki til
góðs, og hann sé hlynntur þeim reglum sem setja skal um þetta efni. Þó
telja þeir sem hvað harðast hafa gagnrýnt tillögurnar, að erfitt gæti orðið
að finna störf í ráðuneytinu fyrir þá starfsmenn er heim koma.
Hverjar verða tilfærslurnar?
Nokkrar tilfærslur í störfum hafa þegar átt sér stað, Sverrir Haukur
Gunnlaugsson lét af starfi í fastanefndinni í Genf, og veitir nú forstöðu
viðskiptaskrifstofu ráðuneytisins. Sá sem það gerði áður, Valgeir Ársæls-
son, hefur verið gerður að sérstökum ráðgjafa í samningaviðræðunum við
Evrópubandalagið. Þeir Albert Guðmundsson og Kjartan Jóhannsson hafa
farið til starfaerlendis, Albert sem sendiherra i París, og Kjartan verður
fastafulltrúi íslands hjá EFTA og öðrum nefndum í Genf. Þá hefur
Hannesi Jónssyni verið vikið úr embætti sendiherra, Hans G. Andersen
mun hætta störfum sendiherra i New York á árinu, og Benedikt Gröndal
taka við af honum. Fyrr kom fram að gengið hefur verið frá ráðningu
Gunnars Gunnarssonar sem sérfræðings í afvopnunarmálum. Að síðustu
hefur verið gengið frá sendiherraskiptum í Bonn, þar sem Páll Ásgeir
Tryggvason núverandi sendiherra í Bonn verður kallaður heim, og Hjálm-
ar W. Hannesson sem hefur verið afvopnunarsendiherra tekur við af hon-
um. Samkvæmt heimildum Morgunblaðsins ertalið, að Sigríður Snævarr,
sendifulltrúi í Bonn, muni verða skipuð sendiherra í Stokkhólmi, og verða
M bl./GÓI