Morgunblaðið - 25.11.1989, Blaðsíða 12

-MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1989
Ragnar Hall veður reyk
effir Valþór
Hlöðversson
Skiptaráðandinn í Reykjavík,
Ragnar’ Halldór Hall, skrifar í
Morgunblaðið 21. nóvember sl. og
er mikið niðri fyrir. Gerir hann þar
að umtalsefni grein eftir undirritað-
an í síðasta tölublaði Frjálsrar versl-
unar, þar sem ýmsar upplýsingar
koma fram um störf og kjör skipta-
stjóra í þrotabúum. Er greinilegt á
skrifum fógetans að hann hefur
gert reiðina að ráðgjafa sínum og
er umfjöllun hans öll því miður í
stíl hins hrokafulla embættismanns.
Hér er ekki ætlunin að hafa uppi
stór orð um þá aðför sem þar birt-
ist að heiðri mínum sem blaðafinnst
fyrir löngu tímabært fyrir yfírvöld
dómsmála í þessu landi að taka af
skarið um það hvenær þau telji
ástæðu til þess að láta á það reyna
hvort blaðamenn njóti æruverndar
samkvæmt almennum hegningar-
lögum. Hins vegar skal framlag
hans þakkað og því sérstaklega
fagnað að tekist hefur að fá fram
umræðu um þessi viðamiklu mál
og er vonandi að hún haldi áfram.
Þó er nauðsynlegt að hrekja nokkr-
ar af villum fógetans um leið og
honum er í vinsemd bent á að lesa
umrædda grein í Frjálsri verslun á
nýjan leik.
Onákvæmni fógetans
Fógetinn segir að í umræddri
grein hafi verið látið að því liggja
að skiptaráðandi hafi alræðisvald
varðandi skipun bústjóra. Þetta er
rangt. í grein minni rek ég verk-
svið bústjórans, vík að skiptafundi
og segi síðan: „A slíkum fundi er
tekin ákvörðun um sérstakan
skiptastjóra og gerir skiptaráðandi
gjarnan tillögu um að bústjóri taki
við því hlutverki, enda hefur hann
aflað sér þekkingar á högum bús-
ins. Það er hins vegar fundarins
að ákveða hver skuli ráðinn skipta-
stjóri."
Hvaða rangfærslur eru hér á
ferðinni, herra borgarfógeti?
í framhaldi af þessu segir að
Fijáls verslun fullyrði að skiptaráð-
endur séu einráðir um kjör skipta-
stjóranna og greiði eftir geðþótta
sínum útvöldum lögmönnum millj-
ónir króna sem þeir hafi ekki unnið
til. Telur fógetinn þetta „ótrúlega
ósvífin og rætin ósannindi" og
bendir fávísum blaðamanni á að við
ákvörðun launa (!) sé hann ekki
bundinn af gjaldskrá Lögmannafé-
lags Islands!
í Fijálsri verslun er hvergi full-
yrt að skiptaráðendur geti greitt
milljónir króna eftir geðþótta til
útvalinna lögmanna sem ekki hafi
unnið til slíkra launa. Er sérstak-
lega tekið fram að við ákvörðun
launa sé ýmist farið eftir gjaldskrá
Lögmannafélagsins ellegar samið
um sérstakar greiðslur í hveiju til-
viki. Þá er sérstök ástæða til að
árétta að hvergi er gefið í skyn að
þeir lögmenn er veljist til að skipta
búum hafi ekki unnið til launa
sinna. Þvert á móti er undirstrikað
að þar sé um afar flókin og vanda-
söm störf að ræða „og ekki nema
á færi hæfra manna að annast slík
mál“.
Yfir það skal hins vegar ekki
dregin fjöður að Fijálsri verslun
þykir sem greiðslur til bústjóra séu
óeðlilega háar í mörgum tilvikum
og er sérstaklega tilfært dæmi úr
Hafskipsmáli hvað það varðar. Er
nánar að því vikið á eftir. Hins
vegar er athyglisvert að borgarfóg-
etinn virðist skammast sín fyrir
gjaldskrá Lögmannafélags íslands
og skal svo sem engan furða. Hins
vegar hlýtur hann þar að vera að
fást við eigin samvisku sem vart
getur talist á ábyrgð undirritaðs.
Bústjórahneykslið í
Hafskipsmáli
Borgarfógeti fullyrðir að í grein
Fijálsrar verslunar sé hallað réttu
máli varðandi þóknun skiptastjóra
í þrotabúi Hafskips hf. Fullyrðir
hann að framreikningur minn á
þóknun lögmanna til núgildandi
verðlags sé rangur og að ekki sé
ástæða til að hafa langt mál um
hugleiðingar mínar um „fánýti
starfa skiptastjóranna“.
Engan skal undra þótt skiptaráð-
andinn kjósi að hafa ekki langt mál
um þennan þátt embættisfærslpnn-
ar. Hvað varðar fullyrðingu hans
um að ég hafi gert lítið úr störfum
skiptastjóranna hjá þrotabúi Haf-
skips hf. vísa ég henni til föður-
húsanna og læt nægja að minna á
ummæli mín um að enginn vefengi
hæfni lögmannanna til að annast
það flókna verkefni.
Hins vegar varpa ég fram í grein
minni þeirri spurningu hvort það
geti samrýmst nútímasiðferði að við
opinber skipti gjaldþrotabús, séu
lögmönnum í hlutastarfí tryggðar
fimmfaldar tekjur kennara.
Tölur Fijálsrar verslunar varð-
andi þóknun skiptastjóra í þrotabúi
Hafskips hf. eru fengnar úr frum-
varpi til úthlutunar upp í kröfur,
en það var lagt fram í réttinum.
Raunar viðurkennir fógetinn að þær
greiðslur hafi verið háar en ég læt
lesendum Morgunblaðsins nú um
að meta hvort þeim finnist réttlæt-
Valþór Hlöðversson
anlegt að þrír lögmenn í hlutastarfi
fái greiddar 33 milljónir króna á
42ja mánaða tímabili. Fijáls verslun
reyndi að grafast fyrir um hvernig
þessar tekjur hefðu skipst milli lög-
mannanna þriggja og hvenær á
fyrrgreindu tímabili þeir urínu fyrir
þeim. Þær upplýsingar lágu ekki á
lausu, m.a. vegna erfiðrar upp-
göngu í fílabeinsturn borgarfóget-
ans í Reykjavík. Okkar niðurstaða
var sú að miðað við ákveðnar for-
sendur væri þóknunartaia lögmann-
anna komin upp í 50 milljónir króna
á núverandi verðlagi.
Fógeti getur valið þann kost að
reyna að þyrla upp moldviðri um
hvort okkar framreikningur á þess-
um 33 milljónum er réttur eða ekki.
Það breytir engu um þá staðreynd
að hér eru á ferðinni fimmföld laun
kennara til hvers og eins lögmann-
anna í hlutastarfi! Sú samlíking
stendur hvort sem borgarfógeta
líkar betur eða verr. Fógetanum
væri nær að rækja upplýsinga-
skyldu stjórnvalda og skýra al-
menningi nákvæmlega frá þessum
greiðslum, hvernig þær skiptust
milli lögmannanna þriggja og hve-
nær þær voru inntar af hendi.
Feðgar í fyrirrúmi
Skiptaráðandinn í Reykjavík ver
talsverðu rými í grein sinni til að
bera blak- af þeim feðgum Jóni
Skaftasyni og Gesti Jónssyni, sem
hefur haft með skipti að gera í
tveimur stærstu gjaldþrotamálum í
landinu á síðustu árum. Skiptaráð-
andinn segir m.a. í grein sinni:
„Ég fullyrði að Jón Skaftason
yfirborgarfógeti hefur ekki í eitt
einasta skipti reynt að hafa á það
áhrif eða haft minnstu afskipti af
því hveijir yrðu ráðnir til starfa í
þjónustu þrotabúa." Og síðar segir
fógeti og er greinilega mikið niðri
fyrir: „Allar aðdróttanir þess efnis
að Jón Skaftason hafi í krafti emb-
ættis síns hlutast til um að Gestur
sonur hans fengi að sitja að verk-
efnum sem gefi miklar tekjur eru
tilhæfulausar með öllu.“
Hvaða læti eru nú þetta? Hvers
vegna þessi viðbrögð við sjálfsögð-
um og eðlilegum spurningum blaða-
manns í greininni í Fijálsri verslun?
Ætli blaðamaður sé einn um það í
þessu landi að þykja athyglisvert
að lögmaður í Reykjavík fái milljón-
ir króna í þóknanir vegna þrota-
mála, sem heyra undir embætti föð-
ur hans?
Engar aðdróttanir komu fram
várðandi það að Jón Skaftason hefði
hyglað syni sínum með einhveijum
hætti. Þvert á móti er það ítrekað
í rammagrein í Fijálsri verslun að
engu sé haldið fram að um slík
tengsl geti verið að ræða. Þar seg-
ir: „Okkur er ekki kunnugt um
hvort Jón Skaftason hefur beitt
áhrifum sínum innan embættisins
til að beina þessum tekjumiklu verk-
efnum til sonar síns. En þessi tengsl
hljóta engu að síður að vekja menn
til umhugsunar."
Dýpra var nú ekki í árinni tekið.
Vangaveltur blaðamanns um það
hvort hagsmunaárekstur geti verið
á ferðinni vekja upp slík varnarvið-
brögð hjá undirmanni Jóns Skafta-
sonar að hann sér sig knúinn til
að skrifa langloku í Moggann sinn
og vitna í lagagreinar varðandi
æruvernd embættismanna frá því
fyrir stríð. Væri raunar fróðlegt ef
hann vildi skýra almenningi frá
108. gr. hegningarlaga nr. 19/1940
— svo spaugileg sem hún er.
Hagsmunir hverra?
Skiptaráðandinn telur sig hafa
komist í feitt þegar Fijáls verslun
fullyrðir að riftunarmál þrotabús
Nesco framleiðslufélags hf. hafi
ekki borið árajigur. Upplýsir fóget-
inn sigri hrósandi að fyrir dómi
hafi þrotabúið unnið 12 riftunarmál
af 14 en eitt hafi unnist að hluta
og annað tapast.
Fullyrðingar Fijálsrar verslunar
um að umrædd riftunarmál hafi
ekki verið kröfuhöfum til fram-
dráttar standa óhaggaðar. Sann-
leikurinn í málinu er sá að þótt þau
hafi unnist fyrir rétti er ekki þar
með sagt að þau tryggi hagsmuni
kröfuhafa. Skiptaráðandanum í
Reykjavík á að vera það fullkunn-
ugt að Nesco-Kringlan er gjald-
þrota og Nesco-Laugavegur eigna-
laust fyrirtæki og því litlar sem
engar líkur á að kröfuhafar fái eitt-
hvað fyrir sinn snúð. Aftur á móti
er ljóst að umræddur skiptastjóri
hefur af þessum málum talsverðar
tekjur og vaknar þá á ný spurning
Fijálsrar verslunar:
Hagsmuni hverra var verið að
tryggja með því að undirbúa 21
riftunarmál í þrotamáli Nesco-
framleiðslufélags hf. fyrir undir-
rétti?
í títtnefndri grein IYjálsrar versl-
unar, sem bar heitið Útfararstjórar
atvinnulífsins, er varpað fram ýms-
um spurningum um störf og kjör
skiptastjóra. Ragnar Hall skipta-
ráðandi telur sig hafa svarað þeim
að nokkru leyti.
Því miður er þetta ekki rétt frek-
ar en ýmislegt annað í grein hans.
Spurningum okkar er enn ósvarað
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir til að
fá fram einföldustu upplýsingar úr
skiptarétti borgarfógetaembættis-
ins í Reykjavík. Er upplýsinga-
skylda stjórnvalda ekki meiri en svo
að einn tiltekinn embættismaður
getur í krafti aðstöðu sinnar meinað
blaðamanni að kynna sér opinber
mál?
Það er einnig rangt hjá skiptar-
áðandanum að hann sé í einhvers
konar „áróðursstríði við fjölmiðla
eða aðra um frammistöðu í starfi“,
með því að láta í sér herya á síðum
Morgunblaðsins. Mál þetta snýst
einfaldlega ekki um persónur ein-
stakra starfsmanna borgarfógeta-
embættisins í Reykjavík eða verk-
taka á þeirra vegum.
Mælendaskráin er opin
Málið snýst um upplýsingaskyldu
stjórnvalda og hvort Islendingar lifi
yfirleitt á upplýsingaöld. Það snýst
einnig um það hvort tjáningarfrelsi
ríki í landinu en þó ekki síður um
þann hugsunarhátt sem kemur m.a.
fram í því að menn, sem valdir eru
til trúnaðar- og ábyi'gðarstarfa,
kjósi að aflá sér skjótfenginna tekna
hjá aðilum sem í raun geta ekki
borið hönd fyrir höfuð sér.
Fijáls verslun hefur lagt sitt lóð
á vogarskálar þess að leyndinni
verði svipt af ráðningu og launa-
kjörum skiptastjóra í gjaldþrota-
málum. Því skal enn fagnað að
Ragnar Hall hefur gefið sér tíma
til að stinga niður penna því skoð-
anaskipti eru fprsenda lýðræðis-
legrar umræðu. Ég ætla hins vegar
ekki að taka undir orð fógetans um
að hér með sé opinberri umræðu
um málið lokið, því meðan tilefnin
gefast munu fjölmiðlar á Islandi
halda áfram að spyija óþægilegra
spurninga, hvort sem opinberum
embættismönnum líkar betur eða
verr.
Ilöfundur er ritstjórnarfulltrúi
Frjálsrar verslunar.
Fjósbitinn á Melun-
um og árarnir sjö
effir Guðna
Björgólfsson
Þorsteinn Gylfason kemur inn
á aðföng Halldórs Laxness í grein
í Morgunblaðinu 7. nóvember.
Grein þessi er um margt sérkenni-
1 eg og greinilegt að höfundur
hennar flækir sig ekki í vitinu
þegar skáldskapur er annars veg-
ar. Það er raunar með ólíkindum
að maður sem kennir sig við aka-
demíska hugsun skuli láta slíka
dæmalausa ritsmíð frá sér fara
og sér í lagi fyrir þá sök að nær
ósjálfrátt tengist nafn höfundar
höfuðsetri lærdómslistanna sjö,
Háskóla íslands. Hætt er við að
mörgum finnist þær kaldar kveðj-
urnar sem berast af Melunum á
rithöfundarafmæli eins mesta
skáldjöfurs sem Islands hefur alið.
Þorsteinn Gylfason er ekki
fyrstur tii að koma fram með
kenningu um vafasama tilurð
verka Halldórs. Man ég glögglega
eftir kveri nokkru sem gekk
manna á milli fyrir mörgum árum
sem átti að sanna að Halldór skrif-
aði ekki bækur sínar, a.m.k. að
hann yrði að fá forleggjara sína
til að minna sig á hvað hann hefði
skrifað og til þess að kóróna vit-
ieysuna voru meðfylgjandi neðan-
málsathugasemdir og spurningar
Halldórs sjálfs um merkingu þess
sem hann hefði skrifað! Hvort rit-
ið hét Fjósbitinn á Melunum og
árarnir sjö eða eitthvað annað
má einu gilda héðan af. Mikið
höfðu menn gaman af þessu kveri
og mikið væri það óskandi að fyr-
ir Þorsteini lægi að setja saman
viðlíka undur á sviði bókmennt-
anna, helst heila ritröð. —
I upphafi greinar sinnar bendir
Þorsteinn réttilega á hversu ólíkar
þær bækur eru sem liggja eftir
„Hvort ritið hét Fjós-
bitinn á Melunum og
árarnir sjö eða eitt-
hyað annað má einu
gilda héðan af. Mikið
höfðu menn gaman af
þessu kveri og mikið
væri það óskandi að
fyrir Þorsteini lægi að
setja saman viðlíka
undur á sviði bók-
menntanna, helst heila
ritröð.“
Halldór ep niðurstöður haris af
því eru alrangar og skrifaðar á
þann veg að hvorki sæmir né til-
heyrir en ber aftur á móti allan
keim hins ofdekraða vindbelgs
sem hreykir sér hátt á hinum
akademíska fjóshaug og útatar
sjálfan sig sem aðra í geðvonsku-
legum vængjaslætti. —
Halldór hefur sjálfur lýst því í
sjónvarpsviðtali að það að stjórna
sögupersónum í bók sé ekki ósvip-
að strengleik þeim sem í brúðu-
leikhúsi er framinn. Hann getur
þess einnig í sama viðtali að rit-
höfundar verði að hafa margar
raddir á valdi sínu og nefnir í því
sambandi 3-4 aðalraddir. Þetta
kemur heim og saman við skáld-
verk Halldórs. Þessar aðalraddir
er að finna í flestum bóka hans
eina eða fleiri auk annarra. —
Þorsteinn hlýtur að kannast við
það sem kennari við Háskólann
að þurfa að gera grein fyrir ge-
rólíkum sjónarmiðum og mæla
fyrir hveiju og einu án minnsta
tillits til eigin skoðana. Hann hlýt-
ur einnig að kannast við þá undir-
búningsvinnu sem þessu er sam-
fara. Eg hygg að líku sé farið um
þann sem við ritstörf fæst. Hann
þarf að sinna stai'fi sínu heill og
óskiptur og eitt og sér dugir það
skammt því heimildasöfnun tekur
oftlega mörg ár. Aðföngum Hall-
dórs hafa sennilega fáir gert betri
skil en Eiríkur Jónsson í bók sinni
Rætur íslandsklukkunnar. í þeirri
bók eru fjölmörg rit talin upp og
færðar að því líkur að Halldór
hafi notast við þau. Engum hefur
dottið í hug að eigna höfundum
þessara rita íslandsklukkuna af
þessum sökum! —
Höfundur þarf að vera trúr því
viðfangsefni sem hann tekur fyr-
ir. Ákveðin minni, atburðir, veru-
leiki eða óraunveruleiki geta verið
viðfangsefnið og þá ekki síður
einstakar persónur, einkenni
þeirra, viðhorf og lífshlaup. Snilli-
gáfa Halldórs er hins vegar fólgin
í því að sá þjóðfélagshópur fyrir-
finnst ekki á íslandi að hann hafi
ekki fundið verðugan fulltrúa sinn
í bókum hans og slík völund-
arsmíð er skáldharpan að varla
er til sá strengur mannlegra til-
finninga og örlaga að hann finni
sér ekki samhijóm meðal hinna
fjölmörgu og ólíku lesenda.
Ef allar opinberanir Þorsteins
Gylfasonar eru á líkan veg og
fram kom í greinarkorni hans og
hér hefur verið gert að umtalsefni
sýnist mér fara best á því að þær
svífi um ómælisgeim til eilífðar-
nóns.
Ilöfundur er kcnnari við
Grundnskóla á Akranesi.