Morgunblaðið - 04.04.1990, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 1990
37*"
Framkvæmd
fiskveiðistefiiu
eftir Önund
*
Asgeirsson
Blekkingin mikla
Allir íslendingar vita, að fiskurinn
í sjónum er sameign allra lands-
manna, og jafnframt að hann er
undirstaða alls mannlífs í þessu
norðlæga landi. Það vakti því mikla
athygli þegar ísfirskur fulltrúi á
Fiskiþingi sl. ár flutti þá tillögu, að
fískveiðar við strendur landsins
skyldu teljast eign útgerðarmanna.
Þetta þótti þeim hin mesta óhæfa
og lögðu aðrir fiskiþingsfulltrúar á
eitt um að koma viti fyrir manninn
og tillögunni fyrir kattarnef. Al-
menningur gat þannig tekið ró sína
á ný.
Nú hefur það gerst, að lagt hefir
verið fram á því háa Alþingi „Frum-
varp til laga um stjórn fiskveiða",
Ed. 352. mál, þingskjal 609. Þar
segir í 1. gr. og skal nú lögfestast,
að „Nytjastofnar á íslandsmiðum
eru sameign íslensku þjóðarinnar"
og eru víst allir sammála þessu.
Síðan segir: „Markmið laga þessara
er að stuðla að verndun og hag-
kvæmri nýtingu þeirra og tryggja
með því trausta atvinnu og byggð
í landinu." Þessi undirstrikuðu at-
riði eða háleitu markmið frumvarps-
ins eru í góðu samræmi við það,
hvernig ætti að framkvæma íslenska
fiskveiðistefnu, en því miður er hún
ekki framkvæmd þannig. Orðalagið
er aðeins blekking. Framkvæmd
fiskveiðistefnunnar er ekki í neinu
samræmi við hin háleitu markmið.
Þótt nú eigi að lögleiða það, að
fiskurinn í sjónum sé sameign allra
landsmanna, skal þeim jafnframt
forboðið að veiða hann. Um þetta
segir í 4. gr. að „enginn megi stunda
veiðar, nema hafa fengið til þess
almennt veiðileyfi“ og ennfremur í
5. gr. að „við veitingu veiðileyfa í
atvinnuskyni komi aðeins til greina
þau skip ein sem þegar hafa haft
slíkt leyfi.“ Frumvarpið er ótíma-
bundið og þannig er ætlunin að lög-
binda núverandi fiskveiðakerfi til
frambúðar. Þetta er eins konar lok-
aður klúbbur núverandi útgerðar-
manna, sem þannig mun sitja að
öllum fiskveiðum, ótímabundið eða
um alla framtíð. Þetta er ekkert
smámál heldur er verið að ráðstafa
hér stærstu auðlind landsmanna á
þann hátt, að það mun hafa áhrif á
tekjuskiptingu landsmanna um alla
framtíð. Einu möguleikarnir, sem
öðrum Islendingum gefst kostur á
að nýta sér er að kaupa skip og
kvóta af þeim, sem eru í Fiskveiða-
klúbbnum, og greiða það verð sem
sett er upp fyrir skip og veiðikvóta.
Veiðikvótum skal hins vegar úthlut-
að endurgjaldslaust til þeirra, sem
eru í Fiskveiðiklúbbnum. Þetta eru
ekki lítil sérréttindi og samræmist
ekki réttlætistilfinningu manna.
Isfirðingurinn á Fiskiþingi var
nærri sannleikanum. Tillaga hans
um að útgerðarmenn einir ættu fisk-
veiðarnar allar var sýnilega ekki
nein íjarstæða í þeim hópi, því að
nú á einfaldlega að lögfesta þessa
sömu tillögu en aðeins með lævísari
hætti. Hann var augljóslega ekki
nægilega sjóaður í refskák „stjórn-
málanna". Nú skal það lögfest
samtímis að allir landsmenn eigi ein-
ir allar fiskveiðarnar og aðeins með-
limir í „Fiskveiðiklúbbnum“ skuli
mega veiða. Hinum skal vísað út í
ystu myrkur. Um þetta eru allir
hagsmunaaðilar í sjávarútvegi sam-
mála og skrifa undir það með nöfn-
um sínum í fylgiskjölum frumvarps-
ins.
Hér hlýtur þvi að vakna spurning-
in, hver á að gæta hagsmuna hins
almenna borgara? Alþingismenn eru
kjörnir af samfélaginu til að gæta
réttlætisins í þessu máli sem öðrum,
og hér reynir á drengskap þeirra.
Þetta er vísast stærsta hagsmuna-
mál þjóðfélagsins, og vinnubrögðin,
laumuspilið eða blekkingin sem beitt
er er fordæmanleg af öllum.
Verndun fiskistofhanna
Hafrannsóknastofnun hefir náð
frábærum árangri í stjórnun
síldveiða og loðnuveiða, sem mjög
ber að þakka. Hins vegar skortir
bæði fjármagn, mannafla og sam-
starfsvilja útgerðanna við stjórnun
bolfiskveiðanna. Alir hafa fylgst með
því, að Hafrannsóknastofnun hefir
oft svo til vikulega þurft að loka
ákveðnum svæðum vegna ofveiði á
smáfiski. Þá eru skuttogarar reknir
út fyrir ákveðnar línur og sett eftir-
litsskip yfir svæðið. Þessa þyrfti
ekki af skipstjórnarmenn sýndu
ábyrgð gagnvart fiskistofnunum.
Þarf í raun ekki frekari sannana við
um þetta atriði. Strax og banninu
er aflétt, streyma skuttogararnir inn
á svæðið og halda áfram iðju sinni
við smáfískadrápið, því að sjálfsögðu
hefir hvorki fiskurinn stækkað eða
haft möguleika að flytja sig burtu
frá hættunni. Vandinn er óleystur.
Fiskurinn heldur áfram að smækka
vegna þess að veiðimennirnir lifa
fyrir augnablikið. Betri er einn fugl
í hendi en tveir á þaki, segja Danir.
Verndun hafsbotnsins
Gerð varð skoðanakönnun meðal
sjómanna um magn þess fisks sem
fleygt væri í hafíð af veiðiflotanum.
Skoðanakönnunin var óvinsæl, ekki
aðeins meðal skipstjórnenda, heldur
einnig meðal almennra sjómanna.
Niðurstaðan var sú að 53.000 tonn
af bolfíski hefði verið fleygt aftur í
hafið af véiðiflotanum árið 1989.
Þessi tonnatala samsvarar um helm-
ingi þess sem árlega er fleygt á sorp-
hauga höfuðborgarsvæðisins. En
þetta stenst ekki. Magnið er miklu
meira. Einn sjómannanna bar að
50?t aflans færi beint í hafíð aftur
og eitthvað hefír hann haft fyrir
sér. Athugum nú veiði frystitogar-
anna árið 1989. Þeir voru 24 talsins
og stunduðu allir þorskveiðar. Ger-
um ráð fyrir að hver þeirra hafi
veitt 6.000 tonna þorskkvóta sem
er lágmarksafli til að hægt sé að
reka þessi skip með hagkvæmum
árangri. Úthlutaður kvóti þeirra var
um 1.200 tonn og þeir hafa þannig
keypt upp 4.800 tonna kvóta, sem
tekinn hefír verið af fiskvinnslunni
í landi, alls 115.200 tonn. Augljóst
ætti að vera að þessi skip eru ekki
Önundur Ásgeirsson
„Frumvarpið er ótíma-
bundið og þannig er
ætlunin að lögbinda
núverandi fiskveiða-
kerfi til írambúðar.
Þetta er eins konar lok-
aður klúbbur núverandi
^tgerðarmanna, sem
þannig mun sitja að öll-
um fiskveiðum, ótíma-
bundið eða um alla
fi*amtíð.“
að hirða neinn úrgangsfísk, heldur
aðeins það sem hentar þeim best og
gefur best verð í sölu.
Þannig má leiða rök að því að
þessir 24 frystitogarar (og þeir eru
mestu mengunarvaldarnir) fleygi
næstum þrefalt meira magni en
Skáís gefur upp fyrir allan flotann
og næstum 505 meira magni að
tonnatölu en fer á sorphauga höfuð-
borgarsvæðisins. Það er full þörf á
opinni umræðu um þessi vandamál
og ættu hagsmunaaðilar ekki að
liggja á liði sínu og veita réttar upp-
lýsingar. En það eru skammsýn sjón-
armið að veitast að skipstjórnar-
mönnum eða sjómönnum eða beita
þá refsingum, því að það leiðir ekki
til jákvæðra lausna.
Eg tel ekki ósennilegt að til falli
200-250.000 tonn árlega af úr-
gangsfiski og smáfiski sem fleygt
er í hafíð af öllum veiðiflotanum.
Þetta magn, tvöfalt á við alla sorp-
hauga Reykjavíkursvæðisins, liggur
á botninum rotnandi, úldið og illþefj-
andi, og spillir veiðislóðum landsins.
Þetta þyrfti ekki að vera svona, því
að einfalt ætti að vera að útbúa
saxara eða hakkavélar til að gera
þennan úrgang að æti fyrir fisk og
þannig að fyrirbyggja mengunina á
hafsbotninum. Þetta er þó ekki gert
hér og sýnir það betur en flest ann-
að að útgerð er hér rekin af meira
ábyrgðarleysi en leyfilegt ætti að”'"
vera. Þennan sóðaskap hafa sjómenn
alla daga ársins fyrir augum sér.
Hagkvæm nýting
Hér skal ekki farið mörgum orð-
um um núverandi kvótakerfi til
stjórnunar fískveiða, og sem nú er
ætlast til að framlengt verði með
lögum. Flytjendur leyfa sér jafnvel
að beita almenning blekkingum til
að koma frumvarpinu áfram en
reynslan talar sínu máli. Stöðugt
fleiri, stærri og dýrari skip með stöð-
ugt fullkomnari búnaði, bæði í tækj ^-
um og veiðarfærum, ausa upp
smærri og smærri fiski ár frá ári,
með stöðugt minnkandi aft’akstri.
Þorskveiðar sl. árs námu um 350
þús. tonnum sem var 50 þús. tonnum
umfram leyfðan kvóta eða um 2,9
tonn á hvert tonn veiðiflotans. Þetta
samsvarar um 40% af magni miðað
við veiðar gömlu síðutogaranna á
5. áratugnum. Þetta getur vist
hvorki talist hagkvæm nýting fjár-
magns, veiðiflota né fískistofna.
Samt hefír bygging skipaflotans
aldrei verið óábyrgari. Viðaukinn við
fiskiskipaflotann hefir numið 5.500
tonnum á ári sl. 3 ár. Þetta samsvar-
ar 10-15 skuttogurum árlega sem
engin þörf var fyrir. Þetta hefír ai^-
eins leitt til minnkandi þorskkvóta
árlega, og milljörðum verið sóað til
einskis. Óllu er þessu velt yfir á þjóð-
arbúið með einum eða öðrum hætti.
Forsætisráðherrann nefnir þetta
„afskrift með gjaldþroti" sem ein-
hvern tíma hefði þótt óheiðarlegt
hugtak. Angi af sama fyrirbrigði eru
lán úr „Atvinnutryggingasjóði“ og
„Hlutafjársjóði“ hvort tveggja með
milljarða tapi fyrir landssjóð.
Þegar SÍS-menn eða Sambandið
ákváðu 1970 að beina kröftum
sínum að fískveiðum, fískvinnslu
sölu sjávarafurða, var þetta tima-
mótaákvörðun af þeirra hendi. Síðan
hafa þeir með dyggri aðstoð fram-
sóknarmanna í stjórnkerfinu, keypt
upp frystihús, verkunarstöðvar og
fískiskip, og byggt upp sjálfstætt
sölukerfí innanlands og utan, því að
ekki gátu þeir átt samleið með öðr-
um, til þess var ofstopinn of mikill.
Þeir hafa náð miklum árangri á
þessum sviðum, og voru langt komn-
ir með að ná helmingi af þessum
undirstöðuatvinnuvegi þjóðfélagsins
á 20 árum, þegar nú hefír komið í
ljós að þeir hafa ofkeyrt sig í fjárfest-
ingum og ekki er séð fýrir hvemig
þeim málum reiðir af.
Höfúndur er viðskiptafræðingur.
Hirt Fleygt t.
Heildarafli 24 skipx60001 144.000 72.000
Helmingur heilfryst, h- us og slóg 30% (50.400) 21.600
Helmingur flök, 33% nýting, 67% fleygt (23.760) 48.240 141.840
Þurfa lögreglumenn
að sitja við símann?
eftir Ragnheiði
Davíðsdóttur
Þann 15. mars sl. birtist grein
eftir Þorstein Alfreðsson stjórnanda
í Boðunardeild lögreglunnar í
Reykjavík undir yfirskriftinni „Set-
ið við símann“. Þar gagnrýnir Þor-
steinn grein undirritaðrar, „Lög-
gæsla í lamasessi“ í tímaritinu
Mannlífi. í upphafi greinar sinnar
getur Þorsteinn þess að undirrituð
sé fyrrum lögreglukona og fer auk
þess nokkrum orðum um áhuga
minn og þekkingu á löggæslumál-
um. í næstu málsgrein gætir hins
vegar strax mótsagnar þegar Þor-
steinn talar um „þekkingarskort á
því efni sem höfundur tekur sér
fyrir“.
Það er rétt hjá Þorsteini að í
grein minni í Mannlífi gagnrýni ég
þá ráðstöfun Lögreglustjóraemb-
ættisins í Reykjavík að nota ein-
göngu lögreglumenn á besta aldri
með mikla starfsreynslu til þess að
inriheirríta feektir'í yg'egnúnV síma. í
greininni er þó á engan hátt dregin
í efa nauðsyn þeirra starfa en hins
vegar varpað fram þeirri spurningu
hvort aðrir aðilar gætu ekki allt
eins sinnt þessum tiltekna þætti í
starfsemi deildarinnar.
Undirrituð vísar á bug að það
sé út í hött (eins og Þ.A. kemst að
orði) að draga í efa að til þess að
sinna þessum þætti þurfi eingöngu
fullmenntaða lögreglumenn og læt-
ur lesendum eftir að meta það. Um
aðra þætti í starfsemi Boðunar-
deildar hefur aldrei verið ágreining-
ur og undirritaðri er það fullljóst —
þrátt fyrir að hún hafi aldrei unnið
í þeirri deild. Þorsteinn veit betur
en svo að aðili sem starfað hefur
sem lögreglumaður í níu ár hefur
mikla þekkingu á starfsemi allra
deilda Lögreglustjóraembættisins.
Undirritaðri er einnig kunnugt
um að starfandi skrifstofufólk hjá
embætti Lögreglustjórans í
Reykjavík gegnir í sumum tilfellum
mjög hliðstæðum störfum án þess
að njóta sömu launakjara og hlunn-
iridá' óg1 lögVe&lumehih.1 í' bvfliMW
bandi er vert að geta þess að allir
starfandi' lögreglumenn — sama
hvaða hlutverki þeir gegna — hafa
gengið í gegnum nám við Lögreglu-
skóla ríkisins og þiggja laun sam-
kvæmt kjarasamningum lögreglu-
manna auk þess sem þeir fá úthlut-
að einkennisfatnaði — án tillits til
hvort þeir nota þau fríðindi í formi
einkennisfata eða ekki. Það má því
nærri geta hversu kostnaðarsamt
það er fyrir hið opinbera að brúka
fullgilda lögreglumenn í störf sem
skrifstofufólk getur allt eins sinnt.
Undirrituð fer ekki leynt með það
í títtnefndri Mannlífsgrein að hún
telur að áherslur innan lögreglunn-
ar séu rangar og bendir á fjölmörg
atriði því til staðfestingar. Þegar
lögreglan í Reykjavík stendur
frammi fyrir niðui'skurði á auka-
vinnu og samdrætti í löggæslu hlýt-
ur að vakna sú spurning hvort ekki
sé skynsamlegra að nýta þá lög-
reglumenn sem eru til staðar við
almenna löggæslu á meðal hins al-
menna borgara fremur en að setja
Ragnheiður Davíðsdóttir
„Má því nærri geta
hversu kostnaðarsamt
það er fyrir hið opin-
bera að brúka ftillgilda
lögreglumenn í störf
sem skrifstofufólk get-
ur allt eins sinnt.“
hægt að fylla með öðru starfsfólki.
Undirrituð hefur þó fullan skiln-
ing á sárindum Þorsteins Alfreðs-
sonar sem yfirmanns Boðunardeild-
ar. Hann er yfirmönnum
og tekur eðlilega upp hanskann
fyrir sína deild og lögregluna í heild.
Undirrituð vísar hins vegar á bug
þeim aðdróttunum Þorsteins að
greinin í Mannlífi beri vott um
„aldamótahugsunarhátt“ og for-
dóma í garð lögreglunnar. Að lokum
skal Þorsteini bent á að lesa
Mannlífsgreinina aftur og í þetta
sinn án tilfinningasemi. Þá hlýtur
hann að komast að þeirri niðurstöðu
að greinin er skrifuð á hlutlausan
hátt til þess eins að gefa hinum
almenna borgara upplýsingar um
hvernig áherslum á ýmsa þætti lögí'*
reglunnar er háttað í landinu. Þor-
steinn verður að átta sig á að öll
umfjöllun og málefnaleg gagnrýni
á rétt á sér og þar eru lögregluyfir-
völd ekki undanskilin fremur en
aðrir. í því sambandi gegna fjöl-
miðlar mikilvægu hluþverki. Það
ætti Þorsteinn að vita manna best
—.enda höfum við bæði skrifað um
málefni lögreglunnar í ágætt mál-
gagn lögreglunnar í Reykjavík —
Lögreglublaðið. Að lokum vill undir-
rituð þakka þeim fjölmörgu heimild-
armönnum Mannlífs meðal lög-
reglumanna fyrir ómetanlegar upp-
lýsingar við gerð greinarinnar og
vonast eftir jákvæðu samstarfi hér
eftir sem hingað til.
Höfundur er blaðamaður hjá
Fróða hf. ogfyrrum
lögreglumaður og stjórnarmaðiuL,
í Lögreglufélagi Reykjavíkur og
Landssambaxtdi lögreerlumanna.