Alþýðublaðið - 04.01.1959, Qupperneq 5

s
s
s
s
s ■
s
s
s
s
s
s
:s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
■ s
s
s
s
s
%
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
ði samanburðarins --
STJORNAHMYNDUN Em-
ils Jónssonar virðist ekki
Þjóð'viljanuni alls kostar að
skapi. Skulu þau skrif gerð
hér lítillega að umræðuefni
til að sýna fram á, hvað rök-
færsla kommúnistablaðsins
þolir illa samanburð. Þetta er
líkast því, sem Stefan heitinn
Zweig kallaði truflun tilfinn
inganna forðum daga. Jón
sálugi á Bægisá átti víst við
svipað fyrirbæri, þegar hann
talaði um, að eitt ræki sig á
annars horn. Og orsökin er
sú, hvað menn gerast stund-
um ónákvæmir og fljótfærir,
ef þeir hugsa upphátt í ann-
arlegu sálarástandi.
MIKIIj txlætlunarsemi
Þjóðviljinn sagði á aðfanga
dag: „Sjálfstæðisflokkurinn
myndaði í gær minnihluta-
stjórn Alþýðuflokksins.“ —
Þetta á víst að skilja þannig,
aö ólafur Thors hafi gefizt
upp við stjórnarmyndun til
að mynda minnihlutastjórn
Alþýðuflokksins. Síðar í
greininni er Alþýðuflokkur-
inn látinn bera ábyrgð á því,
að ekki var gerð „tilraun til
þess að kanna hvort unnt
væri að mynda vinstri stjórn
á nýjum grundvelli“. Hver
var sá grundvöllur? Þjóðvilj
inn minnist ekki einu orði á
það meginatriði. En með leyfi
að spyrja: Rauf Alþýðubanda
lagið samstarf fyrrverandi
rílcisstjórnar með það fyrir
augum, að Alþýðuflokkurinn
tæki Hannibal og Lúðvík i
faðm sér og bæri þá aftur í
ráðherrastólana? Slíkt er
vissulega mikil tilæílunar-
REIÐITÁRIN STÓRU
Jólaskap Þjóðviljans reynd
ist bágborið að þessu sinni,
og var ríkisstjórn Alþýðu-
flokksins um að kenna. Kom-
múnistablaðið segir í forustu
’grein sinni á sunnudag, að nú
séu örlög Alþýðuflokksins
ráðin — hans bíði ekki annað
en dauðinn og gröfin. Og
Þjóðviljinn fellir stór reiði-
tár við þessa til’nugsun, hann
ætlaði Alþýðuflokknum sem
sé frægð og langlífi. Hingað
til hefur manni þó dottið í
hug, að dauðdagi Alþýðu-
flokksins yrði kommúnistum
fremur tilefni gleði en.
hryggðar. En kannski eru
reiðitárin ekki fyrsta flokks
vara? Þjóðvilja'num gremst
sennilega eitthvað annað en
aldurtili Alþýðufloliksins, þó
að svona sé látið til að látast.
KRAFTAVERK ÞORLÁKS
Sama dag birtir Þjóðvilj-
inn langa hugvekju um
stjórnarmyndun Alþýðu-
flokksins. Höfundurinn mun
Argus, en nú er manninum
svo mikið niðri fyrir, að hann
gleymir blessuðu nafninu
sínu. Skapsmunirnir segja
hins vegar til sín, svo að ætt -
færslan verður auoveld. Þetta
er bersýnilega Argusarútgáf-
an af Magnúsi Kjartanssyni.
Og hér er komið nýtt hljóð
strokkinn. Stjórnin, sem
Sjálfstæðisflokkurinn mynd-
aði á Þorláksmessu til að
ganga af Alþýðuflokknum
dauðum, er allt í einu orðin
síðasta kraftaverk heilags
Þorláks. Þetta á að vera gam
ansemi, en alvaran dylst eng-
an veginn, ef vel er lesið.
Greinarhöfundur telur það
kraftaverk, að Alþýðuflokkn
um skyldi takast stjórnar-
myndun, sem Hermann Jón-
asson og Ólafur Thors komu
ekki í verk og Alþýðubanda-
laginu var aldrei falið að
reyna. Argus kann ekki á
þessu fyrirbæri aðra skýr-
ingu en þá, að mesti krafta-
verkamaður í sögu íslands
annar en Guðmundur góði,
Þorlákur biskup helgi, sé far
inn að gefa sig að íslenzkum
stjórnmálum hinum megin
við dauða og gröf og setji
traust sitt og von á Alþýðu-
flokkinn. Hörmulegt, að dýr-
lingurinn skyldi ekki muna
eftir öðrum eins flokki og Al-
þýðubandalaginu. Væri ekki
ráð, að Brynjólfur Bjarnason
reyndi að setja sig í samband
við blessaðan Þorlák á næsta
andatrúarfundi?
DYGGÐIN AB LÍTA
SJÁLFUM SÉR NÆR
Stjórnarmyndun Alþýðu-
flokksins er að dómi Argusar
álíka undur og það krafta-
.verk, þegar kýr bjargaðist úr
keldu, ,,þar er áður fyrir litlu
hafði önnur kýr dáið í“, en
þau úrslit hafa löngum verið
þökkuð heilögum Þorláki
eins og frá segir í góðri bók
og merkilegri. Þjóðlegur fróð
leikur greinarhöfundar er
vissulega þakkarverður og
skemmtilegur stimpill á AI-
þýðubandalagið, sem ónær-
gætnir menn ætla stundum
annarlegar hvatir af erlend-
um uppruna. Samlíkingin er
hins vegar dálítið hæpin fyr-
ir Þjóðviljann, ef málið er
krufið til mergjar. Alþýðu-
flokkurinn er kýrin, sem
bjargaðist úr keldunni, sam-
kvæmt skýringargáfu og hug
kvæmni A.rgusar. En hver
var þá hin kýrin, sem „áður
fyrir litlu hafði dáið í“ keid-
unni? Greinarhöfundi hefur
sennilega orðið hugsað til Al-
þýðubandalagsins í framhjá-
'hlaupinu. En víst er það
dyggð að líta sjálfum sér riær.
ARGUS OG OÖYSSEIFUR
Þetta mun nægja til að
sýna rökfærslu samanburð-
arins í málflutningi Þjóðvilj-
ans: Fyrst myndar Sjálfstæð-
isflokkurinn minnihluta-
stjórn Alþýðuflokksins. Næst
er stjórnin mynduð í þeim til
gangi að gera út af við Al-
þýðuflokkinn. Loks verður
stjórnarmyndunin krafta-
verk, sem eigna ber heilögum
Þorláki. Og þá er greinarhöf-
undi svo mikið niðri fyrir, að
hann' gleymir nafninu sínu.
En hér skal úr því bætt. Arg-
us var hundur Odysseifs og
lá kvikur og umhirðulaus á
haugi, þegar herra hans sneri
heim frá Trójuborg sællar
minningar. Hundurinn lyfti
bá upp hausnum, reisti eyrun
og flaðraði rófunni, þó að
hann hefði engan mátt að
skreiðast til húsbónda síns. —
Ráðherrar AlþýSubandalags-
ns munu eíga að vera hinn
heimkomni þolgóði Odysseif-
ur. En Magnús Kjartansson
gleymir nafninu sínu, þegar
hér er komið sögu. Þó bregzt
honum ekki skyldleikinn við
hinn eina og sanna Argus.
Herjóifur.
N
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
\
s
\
\
\
\
\
\
\
\
\
\
\
s
\ I
s i
s
s
s
s
s
s
s
N
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Kirkjupáttur
nVdu
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Gimnar Hall: íslendinga-
bók.
GUNNAR IíALL ræður yfir
ei/ihverju fullkomnasta bóka-
safni, sem til er hér á íslandi
og hann notar þetta safn á rétt-
an hátt til að draga fram úr
fylg'snum gleymskunnar mörg
merkileg ariði úr sögu lands-
ins. Fyrir nokkrum árum gaf
hann út bókina „Sjálfstæðis-
barátta íslendinga“. Hann
haiði eignast eitt hið fullkomn-
asta safn danskra heimilda um
aðstöðu Dana til skilnaðar-
málsins á árabilinu 1918—44.
3?að var áður í eign Knud Ber-
lin, hins kunna danska rithöf-
undar, sem mjög hafði látið sér
annt um að halda við veldi
Dana yfir ísíandi. í þeirri bók
sýnir Gunnar Hall eftir heim-
ildum, að Danir-hafa alla stund
rneðan persónusambandið var
í gildi, vonast eftir a"ð geta
h'aldjð konungsvaddi yfir ís-
landi, eftir að sáttmálinn frá
1918 var útrunninn. Mun hér
hafa farið saman ósk konungs-
ættarinnar, stjórnmálaleiðtoga
og forráðamanna hinna elztu
blaða í landinu. Er sýnilegt, að
ef íslendingar hefðu ekki stað-
ið þétt saman um skilnaðar-
málið, þegar kom til átaka 1939
—44 og þar að auki notið
stuðnings Roosevelts forseta,
hefði ekkert orðið úr skilnaði
1944 og ísland væri enn í veldi
Ðanakonungs.
Fyrir jólin lagði Gunnar Hall
út á djúpið með nýja bók. Það
eru • frásöguþættir um merka
brautryðjendur í íslenzku þjóð
JÓLAMINNINGAR
FRÚ Sigríður Björnsdóttir
flutti í útvarpinu frásögu um
jól bernsku sinn'ar, á ísl.
prestssetri í sveit um og eftir
aldamótin síðustu. Frú Sigríð-
ur er ein þeirra, sem mann
híjótá að hlýða á sér til á-
nægju. Hún er skarpgáfuð
kona, athugul og íhugul, og
setur hugsanir sínar fram með
aðdáanlegu látleysi. 1 lok
ræðu sinnar beindi hún at-
hygli hlustendanna að hinni
miklu þýðingu, sem. bernsku-
áhrifin hafa fyrir hevrn
mann og hvatti hina fullorðnu
til að hafa gát á því, sem þeir
segja og gera í viðurvist
barna, því að enginn veit,
hvað kann að setjast að í
barnssálinni og hafa áhrif á
líf mannsins síðar.
ÁRAMÓTAIíUGEEIDINGAR
Ýmsir leiðtogar þjóonrinn-
ar, forustu-menn á sviði
stjórnmála og atvinnulífs hafa
látið frá sér fara hugleiðingar
um áramótin, bæði ástandið í
lok hins gamla árs og horf-
urnar í sambandi við hið
nýja. Allt er þetta þýðingar-
mikið. Samt verður mér á að
spyrja, hvort frú Sigríður
hafi ekki með sioni yfirlætis-
lausu ræðu komið inn á það,
sem nauðsynlegast er, ~
hvaða hugsanir sitja eftir í
sálum mannanna frá þeim
tíma, sem liðinn er.
HVERJIR RÁÐA
STEFNUNNl?
Margir hafa svarið á reið-
um höndum. Það eru stór-
manni sögunnar, leiðtogamir
á öllum. sviðum. Látum svo
vera, en hvar eru þau nú, stór-
mennin, sem eftir svo sera-
hálfa öld koma til að ráða.
mestu um stefnu hinnar ís-
lenzku þjóðar? Hvernig j£4
áttu þau, ef þau á annað horð
eru fædd í heiminn? HvaSa.
áhrif koma bernskuminning-
a>r þeirra til að hafa á Íífs-
stsfnu þeirra og síðan aðgerS-
ir þeirra í opinbérum imál-
um? —• Og er nú alveg víst,
þegar öliu er á botninn
hvoift, að stórrnennin svo-
nefndu séu eins miklu ráð-
andi og í fljótu bragði virð-
ist? Þeir eru þrátt fyrir afllt
ekki annað en vanjulegt fólk,
sem nær sinni aðstöðu ekki
aðeins vegna hxfileika sinna,
heldur af því, að þeir verða
eins konar samnefnarar fjöld-
ans, öldutoppur b\dgjunnarr
Framhald á 10. síðu.
H a n n e s
á h o r n i n u
lífi og* getu.r það orðið mikil
saga. Meðal þeirra íslendinga,
sem hér er sagt írá, er fyrsti
íslenzki óperusöngvarinn,
fyrsti kerrusmiðurinn í Reykja
vík, fyrsta konan, sem berst
fyrir kvenfrelsi með miklum
árangri, fyrsti framkvæmda-
stjóri Eimskipafélags íslands,
fyrsti hugsjónamaðurinn, er
berst fyrir raflýsingu í Reykja
vík og i'yrsti maðurinn, sem
kveikir rafljós á íslandi og lýs-
ir Hafnarfjarðarbæ. Þá kemur
fyrsti maðurinn, sem setur
mótor í bátinn sinn, fyrsti á-
hrifamikli sundkennari á ís-
landi, fyrsti höfuðskörungur-
inn í íslenzkum björgunarmál-
um, fyrstu brautryðjendur
sláttuvéla á íslandi, fyrsti
> Framhald á 10. síðu.
it Hvers vegna var
þetta ekki gert fyir?
ÍX Verðiækkanir komu
mönnum aígerlega
á óvarí.
ÍX Svarið við spurning-
imni er ó þínu eigin
heimiii ?
ÍZ Hugrekki og hrein-
skilni eiga að gruiHÍ-
valíá stefmma.
HVERS VEGNA var þetta
ekki g-ert fyrr? — Þeíía var ai-
gengasta spicningin á gamlárs-
kvölcl og nýárstlag eftir að Emil
Jónsson liafði skýrt frá hinum
miklu verðlækkunum á brýn-
ustu lífsnauðsynjunum. Og
spurningin er eðlileg. Hvers
vegna var þetta ekki gert fyrr
og* málin leyst til að byrja með?
Ástæðan. var sú, að það hafði
ekki tekizt samkomulag um
nokkum skapaðan hlut. Ósam-
íyndið ríkti í algleymingi bæði
innan stjómar og meðal stjórn-
arandstöðunnar og ríkið var
stjórnlaust.
FREGNIN um verðlækkan-
irnar kom fólki algerlega á ó-
vart. Mönnum kom það fyrst og
fremst á óvart að hægt skýldi
vera að lækka vöruverðið og þar
með vísitöluna. Mönnum kom
það á óvart, að Alþýðuflokks-
stjórnin skyldi geta þetta og
mönnum fannst að það létti af
þeim fargi. Þeir eygðu lausn á
þeim vanda, sem þjóðin stendur
í. Boðskapur forsætisráðherra
I um áframhaldandi aðgerðir
vöktu mönnum og vonir um, að
hér væri aðeins um byrjun a'ð
ræða. Áfram yrði haldið á sömu
braut.
TIL ÞESSA hefur vöruveið
farið hækkandi. Til þessa hefur
vöruverð alltaf hækkað fyrsí cg
síðan kaup. Nú er önnur leið
farin. Nú lækkar vöruverðió
fyrst og kaupið á eftir. Það er
b.eitt öðrum aðíerðum. eng-
inn skyldi halda að þetta sú
hægt án sameiginlegra áta'éa
allrar þjóðarinnar. Næstu að-
gerðir krefja'st fórna. Allir verða
að leggja fram sinn skerf. E£
unnið verður gegn því, þá er þaö
skemmdarverkastarfsemi. Það
ríður á miklu að þjóðin hugsi
þessi mál vel og af fullri átayrgð
artilíinningu.
MÁLIB ER : raun og veru oí-
ureinfalt. Það er opin leið uð
réttri niðurstöðu fyrir alla: að
leggja niður fyrir sér, livernlg
þeir stjórna sínunTeigin heimil-
um, sínum eigin atvinnu- og fjár
málum. Sú leið, sem þeir sjá aö
sé rétt fyrir sjálfa sig er og rétt
fyrir samciginlegan þjóðarbil-
skap þeirra. Ekki að eyða meiru
en aflað er, ekki að blóðmjóllía.
ekki að hordrepa atvinnuvegina.
ekki að ofpína túnið sitt.
ÞAÐ BER Á ÞVÍ, að einstakir
starfshópar telji sig eiga að haía
sérréttindi. í því efni má ekki
látan undan. Aliir eiga að siija
við sama borð. Látum ekki mis-
tökin með flugmennina endur-
taka sig. Ef spekúlasjónir ein-
stakra hópa verða til þess að
stöðva 'atvinnuvegi um sinn á
einangruðum stöð.um, þá verða
þeir að stöðvast. Sjálfsagt er aís
Framhald á 10. síðu.
Alþýðublaðið
4. jani. 1959