Morgunblaðið - 13.06.1990, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 1990
13
Formræn fegurð
Myndlist
BragiÁsgeirsson
e
Nafn dönsku listakonunnar Tove
Ólafsson þekkja margir íslendingar
og þá helst fyrir það, að hún var
um árabil gift okkar ágæta mynd-
höggvara Sigurjóni Ólafssyni.
Einnig eru til nokkrar athyglisverð-
ar myndastyttur eftir hana hér á
landi en því miður alltof fáar.
Nokkrum aðilum hefur alltaf verið
það ljóst hve mikilhæf listakona
Tove er og ótvíræða þýðingu henn-
ar fyrir íslenzka höggmyndalist,
þrátt fyrir að hennar nyti alltof
stutt við hér á landi.
Þannig var henni boðið að sýna
í Listmunahúsinu við Lækjargötu
fyrir tæpum áratug og vakti sú
sýning dijúga athygli.
Það fer vel á því að Listhúsið
Borg skuli hafa boðið henni að
vera fulltrúi sinn á Listahátíð og
trútt um talað, þá er þetta að mínu
mati eitt ánægjulegasta framlagið
til hátíðarinnar að þessu sinni.
Ekki síst vegna þess að svo mynd-
arlega er að sýningunni staðið og
hún svo vel sett upp að fram-
kvæmdin er Listhúsinu til mikils
sóma. Á veggina hefur verið komið
fyrir myndum eftir listfélaga henn-
ar og nána vini, Nínu Tryggvadótt-
ur og Þorvald Skúlason, og er mik-
ill og fagur samhljómur milli ver-
kanna.
Það er ekki einasta, að sýningin
sé í senn áhrifarík og heilsteypt
heldur á hún mikið erindi til okkar.
Ég vil nefnilega halda því fram,
að það ekta og upprunalega íhögg-
myndalist hafi verið vanrækt á Is-
landi til hags fyrir alls konar til-
raunir, sem ekki hafa alltaf þann
trausta og ótvíræða bakgrunn, sem
eru undirstaða rökréttra vinnu-
bragða. Það er svo sannarlega allt
annað að þróast út í tilraunir og
gerast núlistamaður, en að byija
strax á nýsköpuninni, án þess að
hafa neinn bakgrunn eða trausta
fótfestu. Slíkt hefur meiri svip af
léttvægri hönnun en gildri mótun-
arlist.
Það er þannig hreinn unaður að
sjá hvernig Tove Ólafsson með-
höndlar efnivið sinni, og þann
form- og skynræna styrk sem er
aðal þeirra. Það tekur t.d. mörg
ár að þróa þessa formrænu tilfinn-
ingu, sem er svo ríki í myndverkum
listkonunnar, með samfelldu og
markvissu námi og þjálfun.
Hér sjáum við undirstöðuna og
hve nútímaleg þessi verk hennar
eru, þrátt fyrir að hún vinni á hlut-
lægan hátt samkvæmt innri þörf,
og það er nú einmitt það sem menn
eiga að gera, og þessi innri þörf
þarf að skína út úr verkum lista-
manna, hvaða stílbrögð sem þeir
nú aðhyllast.
Ekkert er fáránlegra en 'að af-
greiða listamann fyrir það eitt í
hvaða stílbrögðum viðkomandi
vinni og er jafn gáfulegt og að
hafna fólki fyrir aðrar skoðanir,
annað litaraft eða annað þjóðerni
og annað tungumál.
Það er enginn hávaði í myndum
Tove heldur fegurð hins formræna
og samþjappaða einfaldleika, sem
segir manni svo mikið um eðli
höggmyndalistarinnar, nákvæm-
lega á sama hátt og hin einföldu
verk hinnar frægu tyrknesk-fæddu
en danskgiftu leirlistakonu Alev
Siesbye segja manni svo mikið um
uppruna og kjarna keramiklistar-
innar. Hér eru engar fáfengilegar
tilraunir til allra átta á ferð, heldur
fagið sjálft, handverkið og umfram
allt upprunaleg sköpunarþörfin.
Þannig verður öll mikilfengleg list
til, hægt og hljótt, en ber af alls
staðar þar sem hún kemur fram
og um leið er þetta samtímalist út
í fingurgóma.
Það er ákaflega erfítt að gera
upp á milli myndanna á sýningunni
því að hvert eitt verk er afkvæmi
sérgildrar sköpunarviðleitni, þótt
jafnan sé stuðst við hlutveruleik-
ann, en ég vil sérstaklega vísa til
nokkurra mynda sem mjög höfðuðu
til mín, sem eru „Móðir og barn“,
1979 (1), „Stúlka", 1980 (2),
„Barnaheimili", 1990 (3), „Negra-
stúlkur“, 1981 (4) og „Negrastúlk-
ur við uppskeru 1980 (17). Allt eru
þetta verk sem myndu sóma sér
hvar sem væri í heiminum og fylla
þá gleði sem sanna tilfínningu hafa
fyrir vel mótuðum hlutum.
Myndirnar á sýningunni eru frá
ýmsum tímum, unnar í margvísleg
efni svo sem tré, leir og sérstaklega
meðhöndlaða og veðurþolna
steypu, en eiga það sameiginlegt,
að hvar sem listakonan leggur hönd
að skína persónueinkenni hennar í
gegn og þetta sem ég vildi nefna
töfra einfaldleikans.
Maður þakkar fýrir sig með
virktum og segir einfaldlega
„Bravó“ Tove Ólafsson.
„Einfarar“
e
í hveiju þjóðfélagi er til fólk sem
finnur sér afþreyingu í hinu aðskilj-
anlegasta tómstundastarfi.
Ekkert er þá eðlilegra en að ein-
stakir finni hjá sér hvöt til þess
að sinna skapandi athöfnum og á
það sér stað í öllum stéttum þjóðfé-
lagsins þv7 að víða leynist neistinn.
Það er því vísast til ekki alveg
kórrétt að nefna slíka menn „al-
þýðulistamenn“ og utangarðsmenn
eru þeir naumast í almennri merk-
ingu hugtaksins frekar en svo
margur atvinnulistamaðurinn.
Þeim er nefnilega ekki hafnað,
heldur er þessi tegund listaviðleitni
í miklum metum hjá ýmsum og
veglegar bækur hafa verið gefnar
út um þá og söfn reist yfir verk
þeirra, ásamt því sem list þeirra
er skilgreind í uppsláttarritum um
myndlist engu síður en öðrum
greinum myndlistar.
Og misskildir einfarar eru þeir
ekki lengur, því eins og ég hef
áður vísað til í skrifum mínum, þá
eru margir þeirra heimsþekktir í
dag og verð á verkum þeirra uppi
í skýjunum.
Listathöfnin næfismi er þannig
er svo er komið orðin að viður-
kenndu fýrirbæri í heimslistinni
frekar en einhveiju alveg sérgildu,
og helstu fulltrúar hennar á vorum
dögum heimskunnir.
En vegna þess að ekki er hægt
að heimfæra þetta fólk við einhver
ákveðin, sameiginleg og meðvituð
stefnumörk, eins og t.d. hjá Cobra
og viðlíka listhópum, þá hafa menn
verið að velta fyrir sér öðrum nöfn-
um eins og t.d. „Sunnudagsmálar-
ar“. í alveg hreinni merkingu og
það er á engan hátt af hinu lak-
ara, enda er oft eins og það sé
sunnudagur í myndum þeirra, eða
eins og þeir orða það í Frans „Mai-
tres Populararies de la Réalité“
(meistarar vinsæls raunsæis). Þeir
hafa og verið kynntir undir slíkum
nöfnum í útlandinu.
Hér er nefnilega einfaldlega um
að ræða mjög upprunalega kennd
þar sem frjálst hugarflugið ræður
stefnunni. Eins konar táknrænn
einfaldleiki leikmannsins.
En svo bætist það einnig við,
að slíkir hafa sumir hveijir þróað
með sér mjög sérstæða, sjálf-
sprottna tækni og geta fáir farið
í skóna þeirra og alls ekki obbinn
af því fólki sem dregið er fram og
sett undir sama hatt.
Skal hér fremstan í flokki nefnd-
ur Frakkinn Henri Rousseau, en
einnig ber að nefna Ömmu Moses
frá Bandaríkjunum, Júgóslavann
Ivan Generalic og Hollendinginn
Willem Westbroek.
Það er nefnilega þetta sem skilur
á milli viðvaningsins og meistarans
f allri list, að snillingurinn hefur
einhverskonar innbyggða ratsjá og
hæfileika til að þróa með sér
ákveðna tækni, þrátt fyrir að hann
hafí aldrei notið neinnar tilsagnar.
Hið nákvæmlega sama á við um
fjölda listamanna innan annarra
greina sjónlista þótt þeir hafi alls
enga næfiska kennd og sumir hafa
jafnvel orðið heimskunnir rökfræð-
ingar á listir þótt aldrei hafi þeir
stigið fæti inn í skóla. Það er mjög
nauðsynlegt að gera sér þetta ljóst
og að fara ekki að búa til einhver
afmörkuð hugtök um þessa athöfn
og þetta fólk, sem getur leitt
ókunnuga á villigötur.
Allir góðir listamenn eru t.d. að
vissu marki einfarar, því að þeir
bæta við þekkingu sína og lista-
stefnu þá sem þeir aðhyllast ein-
hverju sem engir aðrir eiga til.
Þessu vildi ég koma á framfæri,
því að ég er mikill unnandi uppr-
unalegra kennda í málverki og
áhugamaður um að fólk leiti þeim
útrásar í hvers konar listsköpun,
það þroskar sérhvern og eykur
meira að segja með honum mál-
kennd svo sem sannað hefur verið
með alþjóðlegum rannsóknum.
— Framlag Hafnarborgar,
Menningar og listastofnun þeirra
Gaflara, á Listahátíð er sýningin
„Einfarar" og eru þar kynntir 14
sunnudagsmálarar. Ég hef áður
ritað um margt af þessu fólki og
því lítil ástæða til að endurtaka það
hér.
En yfirlit fæðir ósjálfrátt af sér
ýmsar hugleiðingar og þá helst
hvar þetta fólk er statt í listsköpun
sinni og hver bakgrunnur listsköp-
unnar þeirra sé;
Skyldi ekki ísleifur Konráðsson
í tæknilegu tilliti vera okkar fremsti
næfisti? Hans bestu myndir eru
fjári skemmtilegar og þrungnar
næfskri tilfinningu og svo virtist
hann sem persóna vera ósköp
venjulegur maður, en gæddur þess-
ari alveg sérstöku upprunalegu
kennd. Sem slíkur fellur hann vel
undir upprunalegu skilgreininguna
næfisti. En það eru margir aðrir
með mjög áhugavert framlag til
sýningarinnar og kannski hæpið
að kasta fram slíkum fullyrðingum.
En að öllu samanlögðu er það trúa
mín að flestir hafi mikinn ávinning
af að skoða þessa sýningu og hún
er svo sannarlega heimsóknar virði.
Hið nýja póstútibú að Stórhöfða 12.
1 Salonisti
Nýtt póst-
útíbú á Ar-
túnshöfða
NÝTT pósthús R-12, sem á að
(tjóna ibúum í Grafarvogi og á
Artúnshöfða, opnaði í nýju hús-
næði að Stórhöfða 17 á mánudag.
Afgreiðsla pósthússins hefur verið
tölvuvædd-og nú geta handhafar
gíróreikninga fengið yfirlit yfir stöð-
una á reikningum sínum beint hjá
gjaldkeranum. Pósthólfin eru 480 og
geta þeir sem hafa hólf á leigu feng-
ið sérstakt aðgangskort sem gerir
þeim kleift að komast í hólfið frá
klukkan sjö á mórgnana til klukkan
átta á kvöldin mánudaga ti! föstu-
daga og einnig á laugardagsmorgn-
um til klukkan tólf.
Pósthúsið er 462 fermetrar að
stærð og tók Póstur og sími það á
leigu seint á síðasta ári. Arkitekt
hússins, Erling Pedersen, var einnig
fenginn til að hanna innréttingar.
Smíði þeirra var boðin út og í febrú-
ar var samið við lægstbjóðanda, Ver-
kval sf. Rafmagnsverkstæði Pósts
og síma sá um raflagnir en þær voru
hannaðar af Raftæknistofunni. Póst-
hólfin eru frá Vélsmiðjunni Trausta.
Við húsið er góð aðkoma fyrir fatl-
aða.
í nýja útibúinu starfa þrír póstaf-
greiðslumenn og tíu bréfberar auk
útibússtjóra en því starfi mun Þor-
steinn Olafsson gegna fyrst um sinn.
Boðið verður upp á alla almenna
póstþjónustu.
Hinn almenni afgreiðslutími póst-
útibúanna í Reykjavík er frá kl. 8.30
til 16.30 mánudaga til föstudaga en
í Kringlunni, við Armúla og í Um-
ferðarmiðstöðinni er opið til klukkan
18.00. í Umferðarmiðstöðinni er opið
til klukkan 18.00. í Umferðarmið-
stöðinni er einnig opið á laugardög-
um til kl.14.
Ténlist
JónÁsgeirsson
$
Margar sögur eru til um fræga
snillinga, sem á yngri árum unnu
fyrir sér með því að leika á kaffi-
húsum og einnig aðra sem voru
snilldarflytjendur léttrar tónlistar
alla ævi. Þar eru frægastir
Strauss-feðgar. Skilin á milli
skemmti- og alvarlegrar tónlistar
eru ekki eins ljós og ætla mætti,
því ef svo væri mætti t.d. kalla nær
alla óperutónlist skemmtitónlist,
stóran hluta af balletttónlist „dans-
músik“ og öll tónverk, sem byggð
eru á þjóðlögum, dægurlagaút-
færslur. Frá hinu hominu í þessari
afmörkun hafa komið frábærar
tónhendingar, sem lifað hafa verk
unnin af mikilli kunnáttu. Það er
hægt að lyfta slíkum tónhending-
um með kunnáttusamlegri útfærslu
en með kunnáttunni einni verður
ekkert markvert skapað.
I Salonisti er skemmtilegur leik-
hópur sem flytur skemmtilegar
útfærslur á verkum eftir menn eins
og Schrammel, Kalman, Leoncav-
allo, Rossini, Kreisler, Satie, Deb-
ussy, Enescu, Massenet, Shosta-
kovitsj, Stravínskíj og Khatsjatúij-
an. Meginhluti slíkar tónlistar er
endurunnin og orkar tvimælis hvort
t.d. útfærslan á Tunglsljósi, eftir
Debussy eigi rétt á sér. Önnur verk
sem flutt voru á þessum tónleikum
áttu vel við og voru skemmtilega
flutt. Besta verkið á efnisskránni
var þjóðlagaverk eftir Enescu, þar
sem kenna mátti fræga drykkjuv-
fsu (Verdrunken sei die Burchen
her) og í niðurlaginu hinn fræga
kossadans. Sem aukalag fluttu fé-
lagarnir Svörtu augun.
I Salonisti eru ekta kaffíhúsa-
menn af gömlu gerðinni og vel
hefði farið á því ef þeir hefðu ver-
ið á einu af þessum gömlu og fínu
kaffihúsum og viðgjörningurinn
verið kaffi og kóníak.