Morgunblaðið - 07.09.1990, Blaðsíða 9

Morgunblaðið - 07.09.1990, Blaðsíða 9
8 B MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990 B i Vakað með vini r- I minningu Geirs Hallgrímssonar i. Það var engin tilviljun þegar þess var getið í Morgunblaðsfréttinni um andlát Geirs Hallgrímssonar að hann hafi verið stjómendum blaðs- ins slíkur bakhjarl sem raun bar vitni. í einu af fjölmörgum sam- tölum okkar Geirs bar þetta á góma og hann þreyttist aldrei á að þakka blaðinu þann styrk og stuðning sem hann hefði haft af því í erfiðri stöðu róstusamra stjórnmála en í þessu samtali gat ég þess við hann að það hefði ekki sízt verið okkur ritstjór- um blaðsins ómetanlegur styrkur að vita af honum á bak við okkur þegar blaðið var losað við gömul, óformleg tengsl við Sjálfstæðis- flokkinn sem flestir töldu að vart gætu rofnað, svo sterk sem þau voru orðin. Við fórum hægt í sakim- ar en unnum markvisst að því án stórra yfirlýsinga að auka sjálf- stæði og traust blaðsins og gera mönnum grein fyrir því að það væri blað allra landsmanna fýrst og síðast, en ekki einhver fugl á hendi ákveðinna hagsmunahópa eða pólitískra samtaka. Hann hefði skilið þetta öðrum mönnum betur og það væri honum til mikils hróss hvemig hann hefði ávallt virt þessa afstöðu, bæði í stjóm og í stjómar- andstöðu. Stundum þótti honum við ganga of langt, stundum of skammt, en aldrei gerði hann nein- ar kröfur til þess eða reyndi með neinum hætti að hafa áhrif á rit- stjórn blaðsins, þótt hann teldi sig hafa fulla heimild til að gleðjast eða gagnrýna einsog hver annar les- andi. Stundum líkaði honum illa við blaðið, stundum vel, en sætti sig ávallt við þá þróun sem orðið hef- ur. Þú hefur átt mikinn þátt í þróun blaðsins, sagði ég, og þú hefur aldr- ei bragðizt okkur, ekki einu sinni eftir að þú varðst formaður flokks- ins! Þá horfði Geir á mig fast og ákveðið, brosti og sagði snöggt: En þú ert ekki að geta þess! Þið erað ekki að nota prentsvertuna til að koma þessu á framfæri! Ég sá í hendi mér þetta var alvarleg stríðni og svaraði: Það mun skila sér þegar þar að kemur. Það var augljóst að Geir þótti vænt um að þessa ómet- anlega stuðnings yrði einhvem tíma getið og þess vegna var það engin tilviljun að við orð mín var staðið. En ég hefði kosið að það hefði ver- ið af öðru tilefni. II. Geir Hallgrímsson var ekki ein- ungis dýrmætur maður og einstæð- ur að heilindum og heiðarleika held- ur voru samskipti við hann bæði í leik og starfi ávallt fagnaðarefni. Þegar verst gegndi af einhverjum ástæðum var hann svo raunsær og þverbrestalaus að maður fór ávallt með gott veganesti af fundi hans. Skilningur hans var djúpur og mannúðlegur, en hann var fastur fyrir og hélt sínu ef út í það fór. Hann var íhugull og laus við fljót- færni og þess vegna var stundum talað um að hann gæti verið hik- andi, en ástæðan var sú að hann hrapaði aldrei að neinu og hafði ekki áhuga á öðru en rökum og staðreyndum, þegar afstaða var tekin. Mig stórundraði þrek hans oft og einatt, ekki sízt áður en hann lagði til orrustu á erfiðum lands- fundum, en þá var hann ávallt í jafnvægi og hafði sigur, þangað til hann sjálfur ákvað að nú væri nóg komið. Hann naut sín bezt sem borgarstjóri því þar var hann kon- ungur í ríki sínu og þar urðu allir beztu eðliskostir hans skarpari en annars vegna þess frelsis sem emb- ættið veitir samhentum meirihluta. Geir Hallgrímsson var forsætis- ráðherra á erfiðum tímum og galt þess að sjálfsögðu en barðist þó einsog hetja við aðsteðjandi erfið- leika, hvort sem það vora innan- landsátök um kjaramál sem urðu ríkisstjórn hans þung í skauti og örlagarík undir lokin eða slagsmál við Breta vegna landhelgisdeilunnar sem komst á það stig að öryggis- málum Islands var hætta búin um skeið. En þau mál vora farsællega til lykta leidd og með fullum sóma Islendinga. Mér er samt nær að halda að Geir hafi notið sín einna bezt í störfum utanríkisráðherra því þar hafði hann skelegga forystu og frelsi sem jók honum þrek og styrk. Hann gat markað eigin utanríkis- stefnu innan þeirra takmarka sem alþingi hafði samþykkt. Og hann naut þess ríkulega. í samsteypu- stjórnum geta menn ekki verið eig- in herrar, heldur er nauðsynlegt að þjónusta undir allskyns kröfur og hentistefnu samstarfsmanna og ég hygg það hafí með einhveijum hætti dregið úr því hann nyti sín til fulls í þeim viðsjárverðu stórsjó- um sem þjóðarskútan veltist í. Þá þurfti að taka tillit til margra og ólíkra sjónarmiða. Það var Geir Hallgrímssyni auðvelt, að vísu, en ekki óskastaðan einsog atgervi hans og skapferli var háttað. Geir Hallgrímsson var fyrst og síðast ábyrgðarfullur lýðræðissinni sem hlustaði á aðra og tók tillit til umhverfísins. Ólafí Jóhannessyni þótti gott að vinna með Geir enda var samstarf þeirra af fullum heil- indum og sagði Ólafur mér að sér hefði liðið vel sem viðskipta- og dómsmálaráðherra í stjórn Geirs. Hann hefði þó haldið að Geir nyti sín bezt sem fjármálaráðherra, svo glöggur sem hann væri í þeim efn- um og minnti einna helzt á Jón Þorláksson. Samstarf þeirra Geirs og Einars Ágústssonar utanríkis- ráðherra var einnig ágætt og þeirra Steingríms Hermannssonar síðar þegar Geir var utanríkisráðherra í ríkisstjórn Steingríms, en sú ákvörðun hans að taka við því emb- ætti var einskonar táknleg yfírlýs- ing þess efnis að hann hygðist draga sig út úr stjórnmálum og helzt með þeirri reisn sem væri honum samboðin. Hann hætti þann- ig afskiptum af stjómmálum þegar hann naut sín hvað bezt og taldi að þeir yrðu að axla byrðarnar sem væru alltaf að sýna kraftana. Þann- ig hvarf hann úr stjórnmálabarátt- unni og tók að sér virðulegt emb- ætti seðlabankastjóra sem fór hon- um vel, enda líkaði honum umhverf- ið og samstarfsmennirnir. III. Ég held það sé rétt munað hjá mér að Ólafur Jóhannesson taldi að það hefði ráðið úrslitum að Geir Hallgrímsson varð forsætisráðherra en ekki hann sjálfur, að Sjálfstæðis- flokkurinn krafðist aldrei embættis forsætisráðherra og lengi framan af talað á þann veg að svo gæti farið að Ólafur sjálfur myndaði ríkisstjórnina 1974. Ef svo hefði ekki verið hefði Ólafur ekki getað hafið viðræður við Sjálfstæðisflokk- inn hvað þá að hann hefði fengið þingflokk sinn til að fallast á þetta stjórnarsamstarf með^ glöðu geði. í viðræðum Geirs og Ólafs kynntist Ólafur heiðarleika Geirs og fannst sjálfum ljúft að ganga til stjórnar- samstarfs undir forystu hans, sagði hann mér sjálfur síðar. En í þeim stjórnarmyndunarviðræðum sýndi Geir bæði festu og lagni þegar hann hóf að ræða við þingmenn Sjálf- stæðisflokksins hvern af öðrum. Hann gat verið harðari í hom að taka en almennt var kunnugt og svo vandur að virðingu sinni að það hvarflaði aldrei að honum að gera annað en það sem samvizkan bauð og hann taldi rétt og þjóðinni nauð- synlegt. Enginn vafí er á því að Geir Hallgrímsson mat mikils þann hlý- hug sem Ólafur Jóhannesson sýndi honum í stjórnarmyndunarviðræð- unum. Ég sagði Geir að ég hefði spurt Ólaf hvort það væri ekki erf- itt að vera ekki forsætisráðherra og hvort hann væri ánægður með dómsmálaráðherraembættið. Hann hélt nú það. Hann kvaðst hæst- ánægður með að vera ekki forsætis- ráðherra. Það er léttir, sagði Ólaf- ur. Það er skemmtilegt að bera kross stuttan tíma, en óskemmtilegt að lenda sjálfur á krossinum. Mér er nær að halda að Ólafur Jóhann- esson hafi viljað að Geir Hallgríms- son yrði forsætisráðherra og honum hafi verið léttir að því að þurfa ekki að bera þann kross lengur en nauðsyn krafði. Þegar ég hitti Geir Hallgrímsson daginn sem hann tók við forsætis- ráðherraembættinu 28. ágúst 1974 — það var í hádeginu og hann kom í skrifstofu mína á Morgunblaðinu — þá sá ég að hann var léttur í spori og afaránægður. Þegar hann var setztur sagði hann við mig: Mikið á mér eftir að líða betur í stjórnarforystu en í stjórnarand- stöðu. Jæja, sagði ég, ég hef heyrt þetta áður. Við höfum allir vitað þetta. Já, ég kann ekki að vera í stjórnarandstöðu, sagði Geir. Ég hef ekki notið mín í stjórnarand- stöðu. Ég skal segja þér af hvetju ég held það sé, það er vegna þess að ég kann ekki nógu vel heilræðin í Hávamálum sem Bjami vinur okk- ar var stundum að reyna að kenna okkur. Ég er alltaf of ábyrgur og fer þess vegna ekki nógu vel út úr stjórnarandstöðu. Geir Hallgrímsson var ekki alinn upp við neina andatrú og hélt sig við þau trúarbrögð sern séra Bjarni kenndi okkur ungum. Ég hafði því gaman af að segja honum allnokkru áður en stjórn hans var mynduð að það hefði komið fram á miðils- fundi hjá Hafsteini Björnssyni, vini mínum, að Sjálfstæðisflokkurinn myndi taka við stjórn landsins og hafa hana á hendi næstu 4-5 árin. Geir hnykkti við. Hann leit á mig og sagði: Ha, ekki lengur?! Þessa hlið á Geir Hallgrímssyni þekktu ekki allir. Hann gat komið manni gersamlega í opna skjöldu með samblandi af sérkennilegum húmor sem ég visgi aldrei hvort var meðvit- aður eða rótgróin einlægni sem var einskonar afvopnandi alvara. Ég er ekki viss um að þetta sambland af óvenjulegri alvöru og sérstæðri ein- lægni í tengslum við inngróna ábyrgð og eðlislæga virðingu Jiafi alltaf komizt til skila í Ijölmiðlum. Mér er nær að halda að svo hafi ekki verið en opinn lýðræðislegur hugur Geirs Hallgrímssonar hafði löngun til að ná blekkingarlausu sambandi við umhverfið, þannig að fylgismenn hans vissu hvað hann hugsaði og þeir gætu treyst dóm- greind hans og góðum áformum. Mín ríkisstjórn, sagði hann við mig, verður opin ríkisstjórn. Ég ætla að hafa góð samskipti við blöð og fjöl- miðla og segja opið frá því sem er að gerast. Þið eruð í nógum vanda þótt ég auki ekki á hann með því að reyna að loka fyrir fréttir. Og hann stóð við þessi orð eins og annað sem hann sagðk Einu gat maður ávallt treyst á íslandi um daga Geirs Hallgrímssonar, einu umfram allt annað, að orð hans stæðu. IV. . Ein vandasamasta þraut Geirs Hallgrímssonar á valdaferli hans var landhelgisdeilan við Breta. Þeg- ar verst gegndi 1976 voru ólíkleg- ustu menn farnir að krefjast þess að við segðum skilið við Atlants- hafsbandalagið í refsingarskyni við yfirgang Breta hér við land. Stjórn- málaslit voru yfirvofandi en Geir lýsti því yfir á blaðamannafundi að hann vildi ekki að Islendingar færu úr Atlantshafsbandalaginu, enda gæti það ekki verið hlutverk ríkis- stjórnar Sjálfstæðisflokksins áð slíta tengsl við varnarbandalag sem hafði reynzt jafn vel og raun bar vitni og margir töldu að hefði vernd- að friðinn í Evrópu. Það hefur nú komið á daginn að Atlantshafs- bandalagið hefur haft mikil áhrif á þá jákvæðu þróun sem orðið hefur í heiminum undanfarin misseri þótt nú sé komið að því að endurmeta sitthvað sem áður þótti sjálfsagður hlutur. Nýkominn frá Prag og Búdapest geri ég mér betur grein fyrir því en áður. Við ritstjórar Morgunbiaðsins vorum harðir á því að Islendingar hefðu sem nánast samstarf við Atl- antshafsbandalagið og tókum það óstinnt upp þegar Geir sagði okkur að svo gæti farið að þeir yrðu ofan á gegn sínum vilja sem vildu að sæti íslenzka fastafulltrúans hjá bandalaginu yrði ekki skipað. Það gæti verið sterkasta vopnið í slagn- um eins og á stóð, sagði hann við okkur, og ég mun ekki gera það að fráfararatriði ef það reynist nauðsynlegt. Sú varð raunin eins og alþjóð er kunnugt að hann fðr til fundar við Wilson í Lundúnum og hófst hann uppúr hádegi laugar- daginn 27. janúar 1976. Fundurinn fór fram á sveitasetri brezka for- sætisráðherrans og þangað kom Wilson með þyrlu frá Cardiff. Jam- es Callaghan utanríkisráðherra þekkti nokkuð til íslands því hann hafði verið háseti á brezkum togara í stríðinu og unnið að því að slæða tundurdufl við landið og kom því oft inn til Hvalijarðar og til Akur- eyrar. Kvaðst hann eiga margar góðar endurminningar frá íslands- dvöl sinni. Fundur stóð allan laugardaginn en var síðan fram haldið í Downing Street 10 næsta mánudagsmorgun en sérfræðingar ræddust við yfir helgina. Að loknum fundarhöldum á laugardag ræddust þeir einslega við, Geir Hallgrímsson og Harold Wilson, og fóru viðræðurnar fram í mestu vinsemd. Þeir töluðu svo enn saman fram á þriðjudag. íslendingarnir sem þarna voru staddir fengu að heyra það óspart hve brezku ráðherrarnir hefðu verið hrifnir af málflutningi Geirs Hall- grímssonar sem hefði lagt vanda- mál okkar íslendinga fyrir með þeim hætti að þeir skildu afstöðu okkar, og þá ekki sízt verndunar- sjónarmið, betur en áður. Þekkingin hafði ekki verið upp á marga fiska eins og marka má af því að ein- hveiju sinni þegar talað var um karfa spurði Wilson: Hvað er það? Reynt var að skýra fyrir honum hvað karfi væri og þá sagði hann, Já, ég gaf kettinum mínum einu sinni þennan fisk og hann dó(!). Síðan var ekki minnzt frekar á karfa. Allt sýndi þetta mál forystuhæfni Geirs Hallgrímssonar, stjórnvisku hans, varkárni og festu og verður þess lengi minnzt í íslenzkri sögu. Þetta voru erfiðir tímar. Einu sinn( sagðist Geir hafa átt samtal við Ólaf Jóhannesson og sagt við hann: Ef við tveir getum ekki talað saman í fullum trúnaði, þá er stjórn- arsamstarfið í hættu. Ólafur tók þessu vel. Framsóknarmenn voru nú einnig farnir að hallast að samn- ingum ef það yrði til þess að land- helgisdeilan væri úr sögunni og málinu lokið, en þungur róður var eftir og margvíslegir erfiðleikar inn- an þingflokks Sjálfstæðisflpkksins og utan. Geir glímdi við þá af lip- urð og ákveðni og stjórn hans hélt velli við erfiðar aðstæður. Honum var það mikið metnaðarmál og hann hafði meira þrek en margir vissu. Það hefur ekki sízt komið fram í erfiðri sjúkdómslegu. Hann barðist unz yfír lauk. Sá eðlisþáttur sem þetta þrek var spunnið úr kom hon- um oft vel í harðvítugri stjórnmála- baráttu, ekki sízt á'þeim árum þeg- ar hann hafði á hendi erfiða stjórn- arforystu og þurfti að horfa til margra átta. Hann taldi okkur, rit- Geir tekur við embætti utanríkisráðherra afÓlafi Jóhannessyni 1983. stjóra Morgunblaðsins, hauka í landhelgisbaráttunni og sagði það oft stríðnislega. Ástæðan var sú að við vildum hvorki fórna Atlants- hafsbandalaginu né ríkisstjórninni og þá jafnvel frekar stjórninni ef út í það færi. Og við vildum að sjálf- sögðu sigra Breta. Aðstæður Geirs voru aðrar en okkar og erfiðari. Við reyndum að halda sjó í blaðinu, ég held þessi misseri hafi verið erf- iðasta tímabil ritstjórnarára minna og er þá mikið sagt(!). En leiðir lágu saman, sigur vannst og það var fýrir öllu. Ég minnist þess að Geir sagðist ekki hafa mikið svigrúm að fara til Lundúna þegar við ræddum málið að kvöldi sama dags og Callaghan lýsti því yfir að brezk herskip myndu fara út fyrir 200 mílurnar og Geir væri boðið til viðræðna við Wilson í Lundúnum, þ.e. 19. janúar 1976. Hann ætti óhægt um vik að semja við Wilson því hann hefði raunverulega engan þorsk að bjóða og var talsvert áhyggjufullur út af því hvort hann ætti að þiggja boðið eða ekki, en sagðist þó mundu fara. Og ég ætla að taka Ólaf Jóhannes- son með mér, sagði hann, en Ólafur fór þó ekki. Daginn eftir er haft eftir Geir í Morgunblaðinu að ekki sé ástæða til að slíta stjórnmála- sambandi við Bretland eftir fyrr- nefnda yfirlýsingu enda verði íslenzkum lögum áfram framfylgt í íslenzkri fiskveiðilögsögu. Geir þakkaði dr. Joseph Luns, fram- kvæmdastjóra Atlantshafsbanda- lagsins, fyrir að hafa látið til sín taka. Þetta vora ekki mörg orð en svo viðkvæmt sem ástandið var í landinu tók langan tíma að semja yfirlýsinguna. Geir velti því fyrir sér hvort hann ætti að þakka Luns sérstaklega, hann gæti gert það betur seinna; sagði að ef hann þakk- aði Luns það einvörðungu að brezk herskip hefðu farið út fyrir 200 mílumar, þá mundi allur heiðurinn falla í hans skaut. Að sjálfsögðu vildi hann að afskipti ríkisstjórnar- innar hefðu haft eitthvað að segja, t.a.m. hótunin, um stjórnmálaslit. Ég benti honum á að það hefði verið íslenzka ríkisstjómin, þ.e. hans eigin stjórn, sem hefði fengið Luns til landsins og hún ætti því heiður af þessari þróun mála, og kvað hann já við því. En það virtist fara fyrir bijóstið á Geir að Luns hafði sagt að íslenzka ríkisstjórnin hefði aukið á erfiðleikana á lausn málsins með því að hóta stjórnmála- slitum sama dag og hann talaði við Callaghan í Brussel. Gagnrýndi hann íslenzku ríkisstjórnina fyrir það. Þegar ég talaði aftur við Geir síðar þetta sama kvöld ræddum við þessi mál dálítið frekar og þá sagði hann: Þú mátt ekki halda að ég sé að hugsa um sjálfan mig í þessu máli, ég er einungis að hugsa um hagsmuni íslenzku þjóðarinnar og hvernig þeim verður bezt borgið í framtíðinni. Þessi ummæli viðhafði Geir af alvöru og þunga og ég fann Við upphaf viðræðna um lausn þorskastríðsins við Breta 1976. Til vinstri Jim Callaghan, ut- anríkisráðherra Breta, Geir Hallgrímsson forsætisráðherra fyrir miðju, til hægri er Harold Wilson, forsætisráðherra Bret- lands. Myndin er tekin í Doxv- ningstræti 10, embættisbústað brezka forsætisráðherrans. að hann meinti það sem hann sagði og ekkert komst að í_ huga hans annað en hagsmunir íslendinga í bráð og lengd. Luns komst áreiðanlega í mikinn vanda þegar hann fékk upplýsing- arnar um yfirvofandi stjórnmálaslit, enda var hann á fundi með Callagh- an þegar honum bárust tíðindin og hringdi þá strax til Geirs Hall- grímssonar og gagnrýndi þessa ákvörðun meðan hann ynni að lausn málsins. Þrýstingur Luns og Atl- antshafsbandalagsins mun hafa komið fremur óþægilega við Call- aghan en Luns var eldhugi eins og allir vita, harður og opinskár og reyndi að koma sínum málum fram eins og honum þótti bezt henta. Callaghan mun hafa talið eftir sam- tal við Luns að ástæða væri til að ætla að íslenzk varðskip ónáðuðu ekki brezka togara og sagði Geir mér í fyrrnefndu samtali að líklega hefði Luns lofað upp í ermina á sér til þess að hafa sitt mál fram. Munaði litlu að illa færi vegna þessa loforðs, en það er önnur saga. V. Geir Hallgrímsson var góður vin- ur. Hann var vinur vina sinna, hann stóð með þeim en ætlaðist jafnframt til þess að þeir stæðu að baki hon- um. Vinátta við Geir byggðist á gagnkvæmri virðingu fyrir afstöðu og skoðunum. Geir Hallgrímsson gerði aldrei kröfu til þess að vinir hans væru sömu skoðunar og hann þótt hann fagnaði því rnjög þegar leiðir lágu saman. Hann var opinn fyrir gagnrýni en lá ekki heldur á þeirri gagnrýni sem hann þurfti að koma á framfæri sjálfur. Én gagn- rýni hans markaðist af hógværð og umburðarlyndi. Stefnufesta hans var mannúðleg. Sumir misskildu þessa afstöðu hans og töldu hana veikleikamerki, gengu því á lagið. Því miður bar þingflokkur Sjálf- stæðisflokksins ekki alltaf gæfu til að fylgja foringja sínum. Stundum kom fyrir að eiginhagsmunir réðu ferðinni. Geir reyndi að sjá í gegn- um fingur við vini sína. Hann gerði aldrei kröfu til þess að menn fyrir- gerðu sínum mannlega breyzkleika í stjórnmálum. En hann gagnrýndi þá sem skorti þrek og stóðust ekki pólitískar freistingar sínar. En hann gagnrýndi mildilega. Mannúð hans var ekki á yfirborðinu. Hún átti rætur í viðkvæmri kviku sem kom sjaldnast upp á yfirborðið, svo vel sem Geir Hallgrímsson gat verndað sinn innra mann, en þegar þáð gerð- ist leyndu sér ekki litríkar tilfinn- ingar og viðkvæmara taugakerfi en ætla mátti að óreyndu. Einhveiju sinni vann ég fyrir hann fram á nótt, þá sagði hann daginn eftir: Það er gott að vita að vinir manns vaka með manni. VI. Stundum var sagt að Geir Hall- grímsson væri of afskiptalítill, jafn- vel of feiminn til að njóta sín í stjórnmálum. Á þessu umtali fór að bera þegar líða tók á stjórnar- samstarfið 1974-78 en þó öllu frem- ur eftir kosningaósigurinn í lok þess kjörtímabils. Þá áttum við, rit- stjórar Morgunblaðsins, afar opið og eftirminnilegt samtal við Geir sem fór fram að morgni 14. júlí 1978. Þá hafði hann heyrt verulega gagnrýni á Morgunblaðið enda voru sjálfstæðismenn óánægðir með skrif þess. Við hefðum ekki, sögðu sjálfstæðismenn, slegið skjaldborg um flokkinn eins og nauðsynlegt hefði verið í kosningunum. En aðrir hefðu aftur á móti talað um að við hefðum „farið með blaðið á yztu nöf“ eins og ástatt væri í þeirri fijálsu blaðamennsku sem menn ætluðust til, en Morgunblaðið hefur aldrei verið hrætt við að bera skjöld fyrir borgaralega mannúðarstefnu, öðru nafni sjálfstæðisstefnuna. Það er gamalgróinn arfur. Geir spurði okkur Styrmi hvort verið gæti að við næðum ekki leng- ur til fólks, hvort við værum í fíla- beinsturni eða værum á „hærra plani“ en almenningur og hann skildi okkur ekki og teldi okkur hrokafulla. Hann væri farinn að efast um sjálfan sig í þessum efnum og ve! gæti verið að við ritstjórar Morgunblaðsins þyrftum einnig að íhuga þessi atriði. Hann sagðist ekki vera sannfærður um Jietta en vildi ræða það við okkur. Ég sagði: Við förum ekki með blaðið á lægra plan vegna síóánægðra sjálfstæðis- manna, og skildi hann það vel. Morgunblaðið ætti ekki að láta draga sig niður á eitthvert plan sem öðrum væri þóknanlegt því blaðið yrði að kunna við sig þar sem það haslaði sér völl. Hann velti því fyr- ir sér hvort við gætum skrifað blað- ið með þeim hætti að fleiri skildu, t.a.m. gæti verið að upplýsingar okkar um efnahags- og kjaramál hefðu ekki komizt til skila. Við svör- uðum því til að upplýsingarnar hefðu komizt til skila en fólkið vildi ekki hlusta; það hefði ekki endilega áhuga á því að rýra kaupmátt tekna sinna. Það vildi hafa frið fyrir efna- hagssérfræðingum sem væru alltaf með nefið niðri í buddunni þess. Auk þess væri fólk dauðleitt á þess- um sífellda efnahagsbarningi og það bitnaði ekki síður á okkur en sérfræðingunum. Við hefðum ekki einungis tapað kosningunum heldur lægi forysta Sjálfstæðisflokksins undir gagnrýni fyrir það að reyna að koma aulaorði á almenning í landinu sem ekkert skildi. Hann hlustaði af venjulegri sanngirni og sagði að það væri víst ekki endilega okkur eða sér að kenna að erkibysk- ups boðskapur kæmist ekki til skila, heldur væri andrúmið í þjóðfélaginu með þeim hætti að boðskapurinn næði ekki eyram fólks. Þá spurði hann hvort við væram kannski orðnir of gamlir(!). Við sögðum það gæti verið en Morgunblaðið væri engin öldungadeild, í það skrifaði margt ungt fólk. Og raunar væru þeir á öllum aldri sem miðluðu upp- lýsingum í blaðinu. Sjálfstæðis- flokkurinn ætti einfaldlega undir högg að sækja. Fólk hefði treyst því að undir forystu flokksins næðist sá árangur í efnahagsmálum sem að væri stefnt, en það hefði ekki orðið. Það væri eldurinn sem á okkur brynni. Geir sagðist vera í öldudal en stjórnmál væru með þeim hætti að hann gæti þess vegna orðið þjóðhetja eftir eitt eða tvö ár, maður veit það aldrei, bætti hann við og brosti. Ég ætla mér ekki að gefast upp, sagði hann. Ég hef verið kosinn formaður Sjálfstæðis- flokksins og mun ekki láta það af hendi með þeim hætti sem sumir virðast ætlast til, þ.e.a.s. með því að gefast Upp, heldur mun ég þá falla á réttum vettvangi eftir að hafa barizt fyrir þeirri ábyrgðar- stöðu sem mér hefur verið falin en þó mun ég ekki biðja einn eða neinn um að kjósa mig, heldur ætlast ég til þess að menn meti það sem ég geri á þann hátt að starf mitt fyrir . flokkinn afli mér þéss stuðnings | sem ég þarf á að halda. Styrmir sagði að tímarnir hefðu breytzt. í stjórnmálabaráttunni yrðu menn að sækjast eftir stuðningi og vinna að því að afla sér vinsælda. Geir sagð- ist vel vita að menn yrðu að vera vel í stakk búnir að standast þá atlögu sem alítaf mætti búast við í stjórnmálabaráttu og riíjaði upp þau ummæli Bjarna Benediktssonar að formennska í Sjálfstæðisflokkn- um væri miskunnarlaust starf. Hann kvaðst ekki hafa sótzt eftir neinum vegtyllum innan flokksins og starfíð væri yfirþyrmandi, hann hefði ekki haft tíma aflögu til að tala við allt það fólk sem hann vildi, en samt væri hann sífelldlega að tala við þá sem ættu erindi við hann. Samt væri sagt að hann 1 væri of afskiptalítill, eða jafnvel feiminn. Það væri rangt. Hann hefði 1 í raun og veru aidrei frið og nú | gæti hann ekki farið í frí fýrr en að stjórnarmyndun lokinni. Fjöl- skyldu hans fyndist hann að minnsta kosti hafa í nógu að snú- ast. Ég sagðist telja að hann væri feiminn að eðlisfari og það gæti stundum háð honum í samskiptum við fólk, ég hefði a.m.k. heyrt hon- um lýst öðravísi en ég þekkti hann. Nú hefði hann varpað fram þeirri spurningu hvort fólki fyndist við vera í fílabeinsturni eða hvort við værum hrokafullir og þá spyrði ég á móti hvort honum fyndist hann vera hrokafullur. Nei, svaraði hann, það tel ég ekki. Ég hlusta á rök og menn hafa tækifæri til að sann- færa mig um það sem þeir telja rétt. Ég hef aldrei talið mig yfír aðra hafinn, hvað þá að ég hlustaði ekki á annað fólk. Ég vissi að þetta var rétt, það vissum við Styrmir báðir af langri reynslu. En til þess að fullkomna þetta samtal spurði ég Geir hvort hann teldi okkur Styrmi hrokafulla. Þá brosti hann og sagði: Nei, en það eru sveiflur í ykkur! Hann sagðist telja að við værum í góðum tengslum við þjóðlífið og það væri rangt að við værum í fílabeinsturni. Svo bætti hann við og hafði augsýnilega ánægju af að endurtaka þessa setn- ingu: Nei, nei, þið erað ekkert hrokafullir! Og ekki svo gamlir að orð sé á hafandi! Ég sagði nú við Geir að hann hefði búið við einstaka farsæld í lífinu og sumum hefði fundizt að honum hefði hlotnazt mikil gæfa. Slíkir menn væra i stundum öfundaðir. Þá ítrekaði hann enn að hann hefði ekki sótzt eftir neinum vegtyllum, en það hefði verið fyrir áeggjan Bjama Bene- diktssonar sem hann hefði farið að berjast fyrir varaformennskunni því hann hefði ekki viljað bregðast j Bjarna og því trausti sem hann | hefði sýnt honum á sínum tíma. Það vissi ég einnig að var rétt, því að Bjarni hafði ymt að því við mig að hann vildi að Geir yrði framtíðar- foringi Sjálfstæðisflokksins. Nú . væri svo komið, sagði Geir, að hann ! hefði barizt fyrir forystu í flokknum og hann mundi standa, meðan stætt væri. Við vorum sammála um að menn lentu einatt í öldudal í pólitík og þótt hann ætti undir högg að : sækja þá stundina hefði hann alla burði til að ná sér upp. Til hans

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.