Morgunblaðið - 07.09.1990, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990
B, 11
í dag er til moldar borinn frændi
minn, Geir Hallgrímsson. Með hon-
um er genginn einhver mætasti
maður, sem ég hefi kynnst, maður
sem ég mat mikils og þótti vænt
um. Ég mun sakna hans mikið.
Frá barnæsku hefur Geir Hall-
grímsson ávallt verið í huga mér
sem stjórnmálamaðurinn í fjölskyld-
unni, en jafnframt yfirvegaður
heimilisfaðir og heimsborgari, sem
tók á móti gestum, ungum sem
öldnum, í fjölskylduboðum á
Dyngjuveginum. Mörg undanfarin
gamlárskvöld hittist fjölskyldan þar
í boði Ernu og hans. Það voru
skemmtilegir tímar. Þegar við vor-
um yngri og vissum alla hluti best
sátum við Hallgrímur, sonur Geirs
og frændi minn, ásamt stundum
fleirum á okkar reki af frændsystk-
inunum, og lögðum borgarstjóran-
um og ráðherranum lífsreglurnar.
Aköfum leiðbeiningum okkar
frændanna var tekið af fullri al-
vöru, rætt um kosti tillagna okkar
eða bent á annmarka, málin brotin
til mergjar. Næstu daga á eftir leið
manni býsna vel og þóttist heldur
maður með möhnum.
Síðar meir, þegar alvara lífsins
tók við hjá okkur yngri mönnum
og Geir Hallgrímsson varð formað-
ur Sjálfstæðisflokksins á miklum
umbrotatímum' í íslensku stjórn-
málalífi, átti ég þess kost að fylgj-
ast með honum í starfi fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og íslenska þjóð, oft
í návígi og stundum úr fjarlægð.
Iðulega kom það fyrir, að mér
áskotnaðist að verða vitni að
frammistöðu og viðbrögðum hans á
mikilvægum stundum. Oftar en
ekki voru þau með þeim hætti, að
manni fannst ekki betur vera hægt
við að bregðast. Geir Hallgrímsson
gerði aldrei mikið úr slíku. Leit
sennilega á það sem sjálfsagðan
hlut, að menn legðu sig fram og
gerðu sitt besta. Þetta var honum
eðlilegt og frá því varð ekki vikið.
Það kom oft fyrir, að menn höfðu
orð á hversu yfirvegaður og rólegur
Geir Hallgrímsson væri, þótt mikið
stæði til. Þessu er ég sammála.
Hann var eins og Grímur Thomsen
segir úm Halldór Snorrason:
Þó komið væri í óvænt efni
eigi stóð honum það fyrir svefni.
Geir Hallgrímsson virðist hafa
sameinað ágæta kosti foreldra
sinna, Áslaugar Benediktsson og
Hallgríms Benediktssonar, því um
þau var sagt, að hún væri heima-
kær og héldi uppi reisn og prýði
heimilisins. Hallgrímur hins vegar
var umsvifamikill í verslunarmálum
og félagsmálum og mjög félags-
lyndur og frammámaður í mörgum
félögum, auk þess sem hann tók
virkan þátt í stjórnmálum. Þessa-
kosti tel ég að Geir Hallgrímsson
hafi sameinað ágæta vel og mun
það óumdeilt, að heiðarlegri maður
í öllum samskiptum var vandfund-
inn. Eða eins og Grímur sagði um
Stefán Stefánsson:
Varla mun á voru landi
verða betri drengui fundinn.
Geir Hallgrímsson og kona hans,
Erna Finnsdóttir, og systkini hans,
Inga og Bjöm, og makar þeirra,
Gunnar Pálsson, sem nú er látinn,
og Sjöfn Kristinsdóttir, voru alla tíð
miklir vinir og samgangi og sam-
heldni viðbrugðið. Svipað gildir um
afkomendur þeirra og tengdabörn
og hefur þar oft verið glatt á hjalla
og margt um að spjalla, þegar hóp-
urinn hefur safnast saman.
Við Sólveig leituðum oftlega ráða
hjá Geir Hallgrímssyni með ólíkleg-
ustu hluti og voru þau fúslega gef-
in og mál rædd til hlítar. Það hefur
verið okkur dýrmætur skóli á und-
anförnum árum.
Stephan G. Stephansson segir,
þegar hann kveður eftir drenginn
sinn:
Ég kveð þig sumar. Haust ég heilsa þér
af hnjúknum þeim, sem landamerki er.
Við Sólveig kveðjum nú Geir
Hallgrímsson með söknuði og mikl-
um virktum. Við sendum frú Ernu
Finnsdóttur okkar dýpstu samúðar-
kveðjur. Vinum okkar, Aðalbjörgu,
Ernu Sigríði og Hallgrími, og
Kristínu og Frey og börnum, Stein-
unni og Finni og börnum og Ás-
laugu sendum við hluttekningar-
kveðjur.
Guð blessi minningu Geirs
Hallgrímssonar.
Kristinn Björnsson
Við fráfall Geirs Hallgrímssonar
vil ég með nokkrum orðum blanda
mér í hóp þeirra sem eftir hann
mæla.
Við vorum samferðamenn í borg-
arstjórn og borgarráði um tíu ára
skeið. Hann sem borgarfulltrúi og
borgarstjóri ásamt því að vera leið-
togi meirihlutans. Eg sem borgar-
fulltrúi, einn úr hópi minnihlutans.
Geir hafði verið borgarstjóri í
þrjú ár þegar ég settist í borgar-
stjórn árið 1962. Hann hafði þá
þegar náð góðum tökum á verkefn-
inu og stjórnaði af öryggi og festu.
Ekki fer hjá því að þeir sem
starfa lengi saman í pólitík kynnist
meira og minna, þótt andstæðingar
séu. Þannig fannst mér ég kynnast
Geir allnáið þann áratug sem leiðir
okkar lágu saman á vettvangi borg-
armálefna. Hvað sem sagt hefur
verið í hita leiksins á þeim tíma er
það staðreynd að Geir Hallgrímsson
var mjög dugmikill og stjórnsamur
borgarstjóri. Enginn dró heldur
heiðarleika hans og orðheldni í efa.
Hann tók að ýmsu leyti við erf-
iðri stöðu. Borgin hafði á skömmum
tíma þanist út og stór, ný hverfi
myndast. Braggarnir settu enn svip
á borgina. Gatnagerð og lagning
hitaveitunnar hafði hins vegar
dregist úr hömlu. Varðandi gatna-
gerðina var nánast ófremdarástand.
Geir tók myndarlega og af röggsemi
á þessum málum. Áætlanir voru
gerðar um útrýmingu bragganna,
lagningu hitaveitu og varanlega
gatnagerð. Þessum áætlunum var
fylgt eftir næstu árin.
Sjöundi áratugurinn var þannig
tími mikilla og nauðsynlegra verk-
legra framkvæmda hjá Reykjavík-
urborg. Þar var ekki um nein gælu-
verkefni að ræða, heldur bráðnauð-
synlegar framkvæmdir sem skiptu
sköpum fyrir líf fólksins í borginni.
Geir var jafnan talsmaður meiri-
hlutans á fundum borgarstjórnar.
Hann talaði skipulega, var rökfast-
ur og átti auðvelt með að greiná
aðalatriði í hveiju máli. Persónulegt
nagg var honum ekki að skapi. Mér
fannst hann taka sjálfan sig alvar-
lega bæði til orðs og æðis. Þannig
verkaði hann á mig sem alvöru
stjórnmálamaður.
Eftir að hafa nú að leiðarlokum
litið yfir stjórnmálaferil Geirs
Hallgrímssonar er það niðurstaða
mín að hann hafi notið sín best og
komið mestu til leiðar þau þrettán
ár sem hann var borgarstjóri. Allan
þann tíma var hann óumdeildur
foringi flokksmanna sinna í
Reykjavík og naut trausts og virð-
ingar, bæði meðal samheija og and-
stæðinga.
Við hjónin vottum Ernu og fjöi-
skyldunni dýpstu samúð.
Kristján Benediktsson
Geir Hallgrímsson fyrrv. forsæt-
isráðherra og formaður Sjálfstæðis-
fiokksins er látinn tæpra 65 ára að
aldri. Með honum er genginn mikil-
hæfur maður, sem um áratugaskeið
hefur verið í forystuhlutverki og
sett svip sinn á þjóðlífið öðrum
fremur.
Geir Hallgrímsson var fæddur
16. desember 1925 í Reykjavík og
ólst þar upp á mikilsvirtu heimili
foreldra sinna, hjónanna Áslaugar
Geirsdóttur Zoega og Hallgríms
Benediktssonar stórkaupmanns og
alþm., þar sem prúðmennska,
háttvísi og drengskapur voru í há-
vegum höfð og mótuðu tvímæla-
laust uppeldi barna þeirra.
Samfara á marga lund sérstæð-
um persónuleika Geirs Hallgríms-
sonar kom fljótt í ljós að veganesti
foreldrahúsanna reyndist honum
happadijúgt.
Kornungur fetaði hann í fótspor
föður síns og valdist tii forystu-
starfa meðal félaga sinna og síðan
samferðamanna og ævistarf hansT
varð starf áhrifamikils stjórnmála-
manns í sveitarstjórnar- og þjóð-
málum.
Geir Hallgrímsson var valinn til
Geir Hallgrímsson og Erna Finnsdóttir kona hans í Varðarferð 1981 með tveimur barnabörnum.
Geir Hallgrímsson og Eyjólfur Konráð Jónsson ræðast við í Kringlu
Alþingishússins vorið 1983, um það leyti sem samsteypustjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks var mynduð.
hringdi í mig um miðjan dag og
kvaðst ætla að skjótast út á skrif-
stofu til mín, þingflokksfundur
stæði yfír og að því væri komið,
að þingflokkurinn tæki ákvörðun
um, hvort forsætisráðuneytið yrði
í höndum Sjálfstæðismanna eða
Framsóknarmanna. Þegar Geir
kom á ritstjórnarskrifstofur Morg-
unblaðsins kvaðst hann hafa lagt
til við þingflokkinn, að valinn yrði
sá kostur, að flokkarnir hefðu
fimm ráðherra hvor en Sjálfstæð-
isflokkurinn forsætisráðuneytið,
en einnig stóð til boða, að flokkur-
inn fengi sex ráðherra af tíu en
Framsóknarflokkurinn forsætis-
ráðuneytið. Hann kvaðst jafn-
framt hafa tekið fram, að forsætis-
ráðuneytið væri ekki bundið við
sína persónu, hann væri tilbúinn
til að styðja annan mann sem for-
sætisráðherra fyrir hönd Sjálf-
stæðisflokksins.
Nokkru síðar hringdi Matthías
Á. Mathiesen, sem stjómaði fundi
þingflokksins og tilkynnti Geir, að
atkvæði hefðu fallið þannig, að
þrettán þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hefðu valið þann kost
að ráðherrar flokksins yrðu sex
en það þýddi, að Steingrímur Her-
mannsson yrði forsætisráðherra
hinnar nýju ríkisstjórnar. Níu
þingmenn hefðu kosið þá leið, að
Sjálfstæðismaður skipaði embætti
forsætisráðherra.
Eftir þessa atburði, sem hér
hefur aðeins verið tæpt á átti
Geir Hallgrímsson glæsilegan feril
sem utanríkisráðherra þar til hann
hætti afskiptum af stjórnmálum í
janúar 1986.
Þrátt fyrir náið samstarf á þess-
um árum hafði ég í raun og veru
litla hugmynd um, hver hugur
Geirs var til þessara atburða allra,
þangað til 1. desember sl. Þá sát-
um við Matthías lengi dags hjá
honum í Seðlabankanum og ljóst,
að sjúkdómurinn sótti fast á. Þá
sagði hann okkur í fyrsta sinn,
að hann hefði lengi vel haft í huga
eftir kosningarnar 1983 að fara
aftur í prófkjör til þess að fá stað-
festingu á því, hver staða hans
væri meðal Sjálfstæðismanna.
Hann kvaðst hins vegar hafa horf-
ið frá því, þegar mál hefðu skip-
ast á þann veg, að hann fór úr
ríkisstjóm.
Það féll í hlut Geirs Hallgríms-
sonar að leiða Sjálfstæðisflokkinn
á miklum umbrotatímum í sögu
þjóðarinnar. Þau umbrot náðu
langt inn í Sjálfstæðisflokkinn.
Hann skilaði flokknum sameinuð-
um í hendur eftirmanni sínum. Það
eitt út af fyrir sig var pólitískt
afrek, eftir það, sem á undan var
gengið. Hann gekk frá orrustu-
velli stjórnmálanna með reisn.
Styrmir Gunnarsson