Morgunblaðið - 10.02.1991, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1991
19
TIL ÞESSA HEFI
ÉG METNAÐ,
TILKYNNTI
MITTERAND
FORSETI, OG ÉG
ÆTLA AD GERA
ÞAÐ
SÁ SEM VILL
LIFA AF VERÐUR
AÐ VITA ÞAÐ
SEM SKRIFAÐ
STENDUR
urnar um hvernig þetta yrði í fram-
kvæmdinni. í ársbyijun 1989 var
skipuð stór samstarfsnefnd og talið
nauðsynlegt að velja fljótt arkitekt-
inn, til þess að undirbúningsnefndin
og arkitektinn gætu unnið saman
í hálft annað ár.
Staður, arkitekt og tilhögun
á einu ári
Efnt var til alþjóðlegrar sam-
keppni um bygginguna, þar sem
formaður dómnefndar var kínversk-
bandaríski arkitektinn I.M. Pei, sá
sem gerði pýramídann við Louvre-
safnið. Dómnefndin valdi þrjár úr-
lausnir og forsetinn kom svo sjálfur
inn í málið í ágúst 1989 og valdi
eina þeirra úr, hugmyndina að
byggingunni rtieð fjórum tumum.
Sá sem fékk þetta mikla verkefni
var 36 ára gamall franskur arkitekt
Dominique Perrault. Þá var líka
búið að ákveða að 'allar prentaðar
bækur yrðu fluttar úr Biblioteque
Nationale í nýja safnið, og til-
kynnti menntamálaráðherrann þá
ákvörðun um leið.
„Ari eftir að Mitterand forseti
skrifaði bréfið til forsætisráðherr-
ans um að heljast handa um þessi
áform höfðum við það sem þurfti,
útlínurnar í tilhögun starfseminnar,
arkitektinn og staðinn," sagði Gatt-
égno. „Þetta átti ekki að verða
nýtt safn sem yrði framlenging og
viðbót við Biblioteque Nationale,
heldur yrði allt prentmálið, bækur
og blöð frá upphafi flutt þaðan og
í nýja safnið, en ekki aðeins prent-
að mál frá 1945 eins og upphaflega
hafði verið talað um. Og svo kæmu
í framtíðinni allar viðbætur af
prentuðu máli þangað. En í Frakk-
landi, eins og víða annars staðar,
á að skila öllu sem út er gefið í
safnið. Jaques Chirac borgarstjóri
Parísar, sem ekki er neinn vinur
Mitterands sem kunnugt er, hafði
strax látið borgina gefa undir bóka-
safnið 70 þúsund fermetra autt
svæði á Signubökkum og viðbætur
síðar. Það flýtti mjög fyrir.“
Biblioteque de France mun
standa á vinstri bakka Signu í 13.
hverfi í austurborginni milli brúnna
við Bercy og Tolbiac, ekki langt frá
Austerlitsstöðinni og rétt á móti
nýju fjármálaráðuneytisbygging-
unni og íþróttavanginum í Bercy.
Rétt austan við það mun svo rísa
ný háskólabygging, þannig að
þarna verður nýr menningarkjarni
í borginni. Frá safninu, sem stendur
mjög lágt í landinu þeim megin,
liggur göngustígur niður að ánni
og göngubrú yfir Signu í stóran
skrúðgarð. Þarna hafði áður verið
svæði með járnbrautarteinum fyrir
flutninga. Og Gattégno segir það
mikinn kost að einmitt á því sjö og
hálfs hektara svæði sem safnið á
að fá þurfti ekki að byija á því að
rífa byggingar áður en hægt var
að hefjast handa. Ný neðanjarðar-
brautarstöð verður gerð við safnið
til að auðvelda fólki að komast á
staðinn, Meteor stöðin.
Þegar hér var komið sögu í sam-
talinu við M. Gattégno, var blaða-
maðurinn orðinn forvitinn um hvað
yrði nú um gömlu fallegu Þjóðar-
bókhlöðuna við Richelieugötu í mið-
borginni, þar sem notendur sitja
við þungu eikarborðin undir fögrum
kúpli með steindum gieijum — að
vísu óþolinmóðir að komast í slík
sæti og fá sín gögn. Hann sagði
að þótt allt prentmálið færi í burtu
yrði býsna mikið eftir, sem safnast
hefur um aldir. Þar yrði áfram kort-
asafnið, frímerkjasafnið og mynt-
safnið, handritasafnið í 350 þúsund
bindum, nótnasafnið og fleiri sér-
söfn. 0g þetta gæfi tækifæri til að
flytja þangað ýmis sérsöfn, sem
dreifð eru um alla borgina, einkum
söfn um listir sem áformað væri
að fengju þar samastað. Verður
nánar farið að vinna að því 1993.
Nýja safnið tekur semsagt við
öllu prentuðu máli sem hingað til
hefur verið gefið út og verður í
framtíðinni í Frakklandi, sem er
gífurlegt magn, svo að þarna eiga
menn að geta fundið allt sem nokk-
um tíma hefur verið prentað í
Frakklandi. Talið að nýja byggingin
muni duga í hálfa öld til þess, ein
turnhæð fara á ári undir nýtt efni
í geymslu. Því þetta á að vera bóka-
safn. Jean Gattégno vakti athygli
á því að enginn vissi enn hvernig
tæknin mundi þróast og nýtast í
bókasöfnum. Og bókinni á ekki að
varpa fyrir róða. Samt sem áður
verður þar tekin upp öll nútíma-
tækni, þannig að hægt verði að
lesa af filmum og tölvuskjám
o.s.frv. Ekki yrði þó allt efni flutt
yfir á það strax, heldur valið úr það
sem þurfa þykir. Nýja safnið hefur
rými á 230 þúsund fermetrum og
nær því langt út yfir það sem er í
gamla safninu og gefur tækifæri
til að bæta úr því sem ábótavant
var. „í Frakklandi hefur útgáfa vís-
indarita t.d. ekki verið í jafn ríkum
mæli og í enskumælandi heiminum
og við erum að vinna að því áð
draga að mikið af erlendu efni í
raunvísindum, félagsvísindum og
fleiri flokkum. Við verðum að draga
að útlent efni til þess að í nýja
safninu verði hægt að fá allt úr
öllum greinum," segir Gattégno,
sem einmitt er fulltrúi í vísinda-
nefndinni sem vinnur að þessu.
Hann upplýsir að árlega fái Bibli-
oteque Nationale 17-20 þúsund er-
lend verk árlega og nú þurfi að
kaupa um 140 þúsund til þess að
vera á sama báti og stóru amerísku
söfnin. „Eins að gera „vörutaln-
ingu“ á því gamla, sem ekki hefur
verið gerð síðan 1947. Eins er ver-
ið að endurnýja öll uppflettitæki.
Ljóst er að ný tækni verður að vera
til að þjóna nútímanotendum.
Fræðimenn þurfa til viðbótar við
bækurnar filmur, myndbönd o.fl.
Katalógar og tölvuvinnsla er alls
staðar orðið að veruleika. Það verð-
ur að vera liðlegur aðgangur að
textum, myndum o.s.frv. Samhliða
verður unnið að því að byggja upp
tengsli milli safna, við stóru söfnin
í Evrópu og Ameríku. Að vísu verð-
ur aldrei hægt að gera alít í þeim
mæli sem við viljum. Enn í dag er
samt satt og rétt að til þess að lifa
af verður maður að vita það sem
skrifað stendur."
Safn fyrir leika sem lærða
Árið 1990, eftir að arkitektinn
og stóru línunar voru dregnar var
því samhliða unnið að tvennu, bygg-
ingunni og undirbúningi að fyrir-
komulagi í safninu sjálfu þar fyrir
utan. „Sálfræðilega var það ekki
auðvelt og tekist var á, en þetta
kom og menn lærðu að vinna sam-
an,“ segir Gattégno. „Eins og kom
strax fram að í áformi forsetans
átti þetta að verða opið safn fyrir
leika sem lærða og í umræðunni
þróaðist málið í átt til fijálsræðis.
Um leið og fræðimenn ættu að
geta fundið þar allt prentað mál frá
upphafi, þá eiga allir, ekki bara
fræðimenn, að geta fundið það sem
þeir leita að. Okkur er þetta metn-
aðarmál og köllum það „démo-
kratisation", sem hefur að mark-
miði að sem allra flestir borgaranna
geti haft aðgang að öllu sem þeir
vilja. Þetta er dálítið snúið í fram-
kvæmd vegna þess að erfitt er að
láta alla hafa aðgang að gömlum
viðkvæmum gögnum. Þau mundu
eyðast upp. Þar sáu menn fyrir sér
bókasafnið í Pompidousafninu, þar
sem koma 14 þúsund manns á dag.
Menn skiptust í tvær fylkingar og
önnur notaði það sem rök fyrir því
að hafa bókhlöðuna ekki opna fyrir
alla. Niðurstaðan varð sú að arki-
tektinum var falið að sjá til þess
að þarna gætu orðið skil, þótt hald-
ið yrði við að hafa safnið galopið."
Safnbyggingin tekur mið af þess-
ari hugsun og markmiði. Hún er
byggð í kringum 187X58 metra
stóran garð með fjórum 96 metra
háum turnum á hornunum. Dýptin
á garðinum er 21 metri og tvær
hæðir að honum. Þama er það sem
safngestir koma inn og athafna sig
til að finna það sem þeir óska. Á
þessum tveimur hæðum allt í kring
eru lestrarsalimir fimm fyrir 3.900
manns og snúa inn í garðinn, þann-
ig að menn horfa út í rólegan gróð-
urreit og tré. Sums staðar út í trén
og sums staðar ofan á þau. Þetta
svæði er opið almenningi. En þar
sem hlutverk bókasafnsins er
tvíþætt, annars vegar að geyma og
veija þjóðarauðinn og hins vegar
að gera gögn aðgengileg, þá er líka
lokað svæði með lessölum sem
fræðimenn þurfa leyfi til að nýta
og taka þeir á annað þúsund fræði-
menn í sæti. Þar er algert næði og
vernd fyrir dýrmætar bækur. Á
þessum hæðum em veitingasalir,
fyrirlestrasalir og fleira. En í turn-
• unum em ofan við fyrstu sex hæð-
imar aðrar tuttugu hæðir með raka-
stilltu og loftstýrðu geymslurými
fyrir bækur og skjöl. Reiknað er
með að þar verði rými til næstu 50
ára. Gluggar em í byggingunni, svo
að þar er bjart. En til varnar bókun-
um eru notaðir sérstakir flekar úr
tré, sem hægt er að hagræða eftir
aðstæðum og eiga að veija fyrir
bjrtu. Almenningur verður þannig
ekki aðskilinn frá bókum, og sér-
staka vinnuaðstaðan fyrir fræði-
menn ekki fjarri þeim þótt aðskilin
sé. Sagði Jean Gattégno að mjög
mikið af viði væri í byggingunni,
t.d. öll húsgögn úr viði, og annars
staðar notaður fléttaður viður.
Fluttar 14 milljónir bóka
Nú í desember sl. var semsagt
hafist handa um byggingarfram-
kvæmdir og áform um að á fyrsta
fjórðungi 1992 verði hægt að kom-
ast að á neðstu hæðum til að und-
irbúa tækniiegar nýjungar í mót-
tökusal. í ársbyijun 1994 á að verða
hægt að byija að fytja þar inn
bækur. Það er gífurlegt verk að
flytja 12 milljón bækur og umskrá
á 3 ámm, bókakost sem nær allt
aftur til tilkomu Guttenbergs. 500
þúsund bækur verða áður teknar á
filmu til nota í almenna safninu.
Og í viðbót 2 milljónir sjaldgæfra
og dýrmætra bóka. Einnig þarf að
flytja á nýja staðinn blöð og tíma-
rit sem eru í geymslum í París og
í Versailles. Þegar er farið að gera
við tímaritin í gamla safninu. 250
manns vinna að undirbúningi þessa
í gamla safninu í Rue Richelieu og
reiknað með að obbinn af þeim eigi
eftir að vinna í nýja safninu. Telja
menn kost að fá þannig í nýja safn-
ið hæft og þjálfað starfsfólk. Jean
Gattégno sagði að þetta yrði allt
að vinna á fjórum árum, sem væri
talsverður höfuðverkur. Því yrði að
ná á árunum 1991-94 og allt að
vera tilbúið í árslok 1994, með end-
urskoðun á skráningum, nýjum
katalogum og nútímavæðingu
safysins.
„Á miðju ári 1995 verður allt
komið á sinn stað og safnið Biblio-
teque de France opnað fyrir árslok
1995,“ segir Jean Gattégno. Hann
segir að arkitektinn hafi fengið fyr-
irmæli um að safnið mætti ekki
kosta yfir 7 milljarða franka, bygg-
ingin sjálf 5 miHjarða og tveir millj-
arðar ættu að fara í það sem þar
á að vera. „Fé hefur verið tryggt
til þessa verks og með þeim hraða
sem settur var. Það eina sem enn
hefur ekki verið gengið frá er
rekstrarfé þegar safnið tekur til
starfa fullbúið, en það vill brenna
við hjá okkur sem öðrum að það
sé ekki gert samhliða. En nú á að
fara að ganga í það.“
Að lokum má tilfæra orð annars
aðstandanda safnins sem sagði að
þótt kostnaðurinn við þetta stór-
verkefni geti virst hár, þá sé verðið
sem greitt sé fyrir það í samræmi
við ávinninginn: að fá þjóðinni allri
í hendur hæfasta menningarverk-
færi í heimi. Það sé hreint ekki
verið að dæma bókina úr leik, held-
ur einmitt verið að skipa henni
hærri sess, þótt þar við bætist ný
form. Hið nýja Biblioteque de
France, eins og það heitir nú, verð-
ur þjóðarbókhlaðan Biblioteque
Nationale, að viðbættri meiri nýsi-
tækni, gagnatækni og upplýsinga-
tækni.
Eftirtaldar verslanir í
Glæsibæ verba hér eftir
opnar alla sunnudaga:
OPIÐ
• •
A SUNNUDOGUM
í GLÆSIBÆ
FRA KL.
KSjjgöSta
0 68516^
5meinn*#afcari
13.00
-
BAKARÍ - KONDITORI - KAFFI
SNYRTIVORUVTRSLIININ
____(il IMIVI_____
g*8|
,
1 ,,
LANGIBAR
SÖLUTURN
^JLÆSIBÆR
œmsas&m