Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 6

S-S

Við erum Sýrlandsmegin
við línuna. Hér má ekki
segja landamæri, sem
þeir viðurkenna ekki.
Eins víst að Ísraelsríki
sé alls ekki til á landa-
kortum hér og engin
þjóð fyrir sunnan. Ekk-
ert liggur hér klárt fyrir. 1974 var
aðeins samið vopnahlé með þessu
fyrirkomulagi. Svæðið allt að marka-
línunni ísraelsmegin er þó í lþgsögu
Sýrlendinga og 1982 settu ísraels-
menn svæðið sem þeir hafa í Gólan-
hæðum undir sín lög. Sjö árum áður
hafði ég verið þarna niðri í dalnum
þeirra í kibutzinum Kafla Gelati og
skoðað steinsteypt byrgi þar sem
þurft hafði að halda krökkunum lok-
uðum niðri í nokkra daga því fram
til 1982 var skotið á þau og aðra
íbúa ofan úr arabaþorpunum í hæð-
unum, sögðu þeir mér. Nú er ég
hinum megin, í Sýrlandi, þar sem
allar Gólanhæðir eru „hernumda
svæðið" og ég heyri um aðskildar
fjölskyldur sem hafa kallast á yfir
dalinn í 17 ár, sé rústirnar af bænum
Quneitra sem ísraelsmenn höfðu
jafnað við jörðu áður en þeir urðu
að skila honum 1974. Verð að gæta
mín hvernig ég orða hlutina, svo
heitt er í kolunum. En friðargæslu-
sveitir SÞ standa á milli. Mér er vel
tekið hjá finnsku sveitunum nú og
nokkrum dögum seinna hjá aust-
urrísku sveitinni. Fer með þeim upp
í Hermonfjall og sé hvernig þeir
leysa þetta viðkvæma og erfiða verk-
efni frábærlega af hendi.
í sex daga stríðinu 1967 misstu
Sýrlendingar Gólanhæðir austur fyr-
ir bæinn Quneitra til ísraela. Vopna-
hlé komst á og SÞ héldu áfram að
hafa eftirlit með línunni. Þar til 1973
er Egyptar, Jórdanir og Sýrlending-
ar hófu samræmdar árásir á ísrael.
í upphafi sóttu Sýrlendingar í Gólan-
hæðum fram 8 km vestur fyrir
vopnahléslínuna frá 1967. En þegar
ísraelar höfðu virkjað varalið sitt 3
dögum síðar snerist málið við. Þeir
sóttu fram, voru komnir inn í Sýr-
land allt að 40 km frá Damaskus
þegar tókst að koma á vopnahléi.
Herirnir stóðu nú gráir fyrir járnum
með stöðugum átökum af ýmsu tagi,
þar til vopnahléssamningar tókust
fyrir forgöngu SÞ í Genf í maí 1974
með því fyrirkomulagi sem verið
hefur allar götur síðan. Israelsmenn
skiluðu um Vaf Gólanhæðum og
drógu sig til baka austur fyrir
ákveðna línu. Komið var á vopna-
hlésbeltinu þar sem friðargæslu-
sveitir SÞ skyldu sjá um að ekki
yrðu nein vopn. Þar fyrir utan yrðu
beggja megin belti þar sem Sýrlend-
ingum annars vegar og Israelsmönn-
um hins vegar yrði aðeins leyft að
hafa takmarkaðan vopnabúnað,
fyrst á 0-10 km belti, síðan 10-20
km belti og loks 20-26 km belti.
Sameinuðu þjóðirnar skyldu hafa
eftirlit með að ekki yrði farið yfir
það. Það eftirlit hefur UNTSO, eftir-
litssveit SÞ með aðsetri í Damaskus
og Jerúsalem, sú sama sem hafði
verið að þróast upp í þetta allt frá
1948. Og stofnuð var friðargæslu-
sveit UNDOF til að gæta vopnahlés-
svæðisins með liði sem nú er 1.330
hermenn. Bæði liðin vinna þarna
saman, eru í varðstöðvum og fara
um í eftirlitsferðum, 6.000 km á
bílum og 1.100 km leið gangandi.
Báðir deiluaðilar hafa haldið vopna-
hléssamningana út í æsar, þó grunur
leiki á að vopnabúnaður sé að hlað-
ast upp á takmörkuðu vopnabeltun-
um. En engir varanlegir friðarsamn-
ingar hafa heldur verið gerðir.
Norðursvæðisins frá Hermons-
fy'alli, þar sem friðargæslusvæðið
næstum mætir friðargæslusvæðinu
í Líbanon, og suður undir bæinn
Quneitra hefur austurríska liðið
AUSBAT gætt frá upphafi. En fyrir
sunnan veginn milli Damaskus og
Quneitra voru fyrst fótgönguliðs-
sveitir frá Perú og íran, en frá 1979
hefur finnska hersveitin FINBAT
séð um gæsluna.
Skömmin varðveitt
Quneitra var 50 þúsund manna
bær áður en þessi átök öll hófust.
Hann er nú rústir einar og haldið
við sem slíkum. Byggt hefur verið
yfir íbúana í nágrenninu. Til Qun-
eitra streymir fólk á hátíðisdögum
og raunar alla daga ársins til að sjá
„Skömm ísraelsmanna", eins og
þeir kalla bæinn. Sýrlenski fylgdar-
maðurinn sagði að þeir hefðu sett
jarðýtur á öll húsin áður en þeir
skiluðu bænum. Fólk kemur ekki
aðeins í hópferðum frá Sýrlandi,
heldur líka frá öðrum arabalöndum.
Er hvatt til þess. Og aðkomufólk
sent þangað. Til dæmis voru alveg
fram að Flóastríðinu fastar hópferð-
ir frá íran með flugi til Damaskus
og áfram í áætlunarbilum til Qu-
neitra. Þessu skyldu arabar ekki
gleyma. Daginn áður en ég kom
þarna höfðu verið þar þúsundir
manna í pilagrímsferð á hátíðisdegi
að aflokinni föstuhátíðinni. Nú voru
þar tveir höpferðabílar frá Aleppb
norður í landi og margir á eigin
vegum. Fólkið sat á jörðinni með
matinn sinn og riíjaði upp hvað
þarna hafði verið gert og börnin
hlupu um húsarústimar. Sýrlenski
hermaðurinn dreif okkur í kirkju-
garðinn til að sýna okkur hvernig
Israelar hefðu fyrir 17 árum rofið
þar grafir. í einni þeirra lá til sýnis
höfuðlaust lík af manni sem hafði
verið grafínn 1909. Hermaðurinn
var úr varðstöðinni á vopnahléslín-
unni í Quneitra, því það er eini stað-
urinn þar sem hægt er að fara á
milli landanna - fyrir þá sem hafa
til þess leyfi eins og Sameinuðuþjóða
menn. Það hlið er opið til klukkan 6
á kvöldin.
í Gólanhæðum er dæmigert ís-
lenskt landslag, sagði ferðalangur
frá íslandi. Og það er alveg rétt.
Fjöll, gijót, grænir grastoppar nú á
besta gróðurtímanum og leðja í aus-
rigningunni. Við verðum að aka í
jeppa með drifi á öllum hjólum milli
varðstöðvanna. Finnarnir hafa þó
Friðargæslumenn á eftirlitsferð í Gólan. Rauðmáluðu steinarn-
ir afmarka hvar búið er að sprengjuhreinsa leið sem óhætt
er að ganga.
/
Ekki eru
nema 800
metrar yfir
dalinn þar
sem fólkið
kallast á yfir
einskis-
mannsland.
Farid eign-
aðist dreng,
hrópar ætt-
inginn Sýr-
íandsmegin.
Kallast á í 17 ár
Þeir standa þarna í brekkunni fyrir neðan okkur og kalla um ar okkar megin eða Sýrlandsmeg-
hátalara: Hvemig líður þér María? Farid var að eignast dreng in og á þeirri þriðju litla hópinn
sem á að heita Mamút! Og svarið berst yfír dalinn úr öðrum sem svarar handan girðingarinn-
hátalara, þar sem hópur fólks stendur handan víggirðingar: Já, ar.
og Said ætlar að fara að gifta sig! Þetta eru íbúar þorpsins Majd- Fram til 1982 gátu fjölskyldur
al Shajns 6em sjá má þarna handan vopnahléssvæðisins og sem fengið leyfi til að hittast á lítilli
Ientu ísraelsmegin eftir stríðið 1973. Sumir íbúarnir höfðu flúið göngubrú aðeins neðar í dalnum.
bardagana og lent Sýrlandsmegin við línuna, aðrir kosið að verða Svo varð slys og friðargæslumað-
eftir í þorpinu sínu ísraelsmegin. Og í 17 ár hafa fjölskyldurnar ur fórst. Þá var markalínunni lok-
komið að skiptingunni eða í „Köllunarþorpið“ og skipst á fréttum. að þar líka. Þó er hægt að fá leyfi
tii að giftast yfir þessa vopnahlésl-
Þínu. Þá er brúðkaupsdagurinn
ó maður skilji ekki orðin sem girðing hinum megin, en jarð- ákveðinn með „fjölskylduhrópum"
bergmála yfir dalinn, er áhrifaríkt sprengjubelti mun vera meðfram og undir eftirliti Rauða krossins
að sjá þennan litla hóp araba, henni. Handan hennar aka eftir- er haldið brúðkaup. En það er
annan okkar megin og hinn má litsbílar ísraela eftir veginum. aðeins hægt að fara yfir um einu
greina þar sem hann hefur komið Þarna sem við stöndum í varð- sinni. í þessu samfélagi er það
sér fyrir til að skiptast á orðum turni friðargæslusveita Sþ bendir venjulega konan sem kýs að flytj-
við vini og ættingja. Á hátíðum austurrískur liðsforingi mér á að ast yfir til eiginmannsins.
koma þeir í hundraðatali, annars fylgst sé með okkur úr varðturni Þannig eru fjölskyldur sem búið
smáhópar sem hafa mælt sér þarna fyrir handan og ekki megi hafa i þessu þorpi í Gólanhæðum
mót. Dalurinn er ekki breiður, mynda. Það tekst samt og ef vel mann fram af manni í 200 ár
aðeins um 800 metrar á miili hóp- prentast má sjá á myndunum aðskildar og verða að kallast á
anna. Með berum augum sést há dalinn, á annarri hópinn sem hróp- fjölskyldufréttum.
Hvaðá
drengurinn
að heita?
heyrist
bergmála
frálitla
hópnumsem
greina má
lengsttil
hægri,
handan raf-
magnsgir-
ðingarinnar
ísraelsmeg-
in.
HJA FRIÐARGÆSLUSVEITINNI I GOLANHÆÐUM