Morgunblaðið - 10.11.1991, Qupperneq 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. NOVEMBER 1991
ERLENT
INIMLENT
Sagt upp hjá
Bakkafiski
Bakkafiskur hf. á Eyrarbakka
sagði upp öllu starfsfólki sínu, um
90 manns, um síðastliðin mánaða-
mót. Þá hefur verið tekið tilboði
í eina bátfyrirtækisins, Stakkavík
ÁR 107, um 250 tonna stálbát
með 600 þorskígilda kvóta. Sala
bátsins er nú til umfjöllunar í
sveitarstjórn Eyrarbakkahrepps.
500-600 manns eru búsettir á
Eyrarbakka og er Bakkafískur
stærsta atvinnufyrirtækið' á
staðnum.
Skæð inflúensa á leiðinni
Búist er við skæðum inflúensuf-
araldri á íslandi í vetur. Matthías
Halldórsson, aðstoðarlandlæknir,
telur ekki ástæðu til sérstakra
aðgerða. Þó er öldruðu fólki og
sjúku • ráðlagt að bólusetja sig.
Samkvæmt upplýsingum sem
Landlæknisembættið hefur aflað
sér er inflúensan byrjuð að herja
á fólk í Austur-Evrópu og í
Bandaríkjunum.
Fyrirgreiðsla til Stálfélagsins
stöðvuð
Helstu lánardrottnar íslenska
stálfélagsins hf. ákváðu á fundi í
Amsterdam á fimmtudag að
stöðva alla frekari fjárhagsfyrir-
greiðslu við fyrirtækið. Mees &
Hope, helsti viðskiptabanki Stál-
félagsins, hefur ekki r undirbún-
ingi yfirtöku á fyrirtækinu.
Lægri flugfargjöld til Evrópu
sumarið 1992
Flugleiðir ætla að lækka flugf-
argjöld sumarið 1992. Samkvæmt
auglýsingum frá fyrirtækinu kost-
ERLEÍMT
Atlants-
hafsbanda-
lagið á
tímamótum
Leiðtogafundur
Atlantshafs-
bandalagsins
hófst í Róm á
fimmtudag og
markaði hann um
margt tíma.mót í
sögu þess. Á hon-
um voru endalok
innsigluð og fyrri
fjendum, aðildarríkjum Varsjár-
bandalagsins, sem var, boðin
formleg tengsl og samvinna. Þá
voru einnig samþykktar mestu
breytingar á varnarstefnu band-
alagsins frá stofnun þess 1949.
Verður meiri áhersla lögð á minni
og hreyfanlegri hersveitir, sem
sýnir, að nú er mesta hættan tal-
in stafa af staðbundnum átökum.
Á fimmtudagsfundinum vakti
mestu athygli ræða George Bush,
forseta Bandaríkjanna, en hann
innti leiðtogana eftir því hvort
stefnt væri að stofnun sérstaks,
evrópsks varnarbandalag í stað
Atlantshafsbandalagsins.
Refsiaðgerðir gegn Serbum
Evrópubandalagið, EB, ákvað á
föstudag að beita Júgóslavíu efna-
hagslegum refsiaðgerðum vegna
þess, að ekki hefur verið fallist á
friðartillögu þess um laustengt
bandalag júgóslavnesku lýðveld-
anna. Beinast aðgerðirnar aðal-
lega að Serbum og í EB-sam-
þykktinni er jafnvel gert ráð fyrir
efnahagsaðstoð við þau lýðveldi,
sem samþykktu friðartillöguna.
Refsiaðgerðirnar fela í sér, að öll-
Noregur:
Mikill áhugi á EES-samningi
MIKILL áhugi er í Noregi á samningunum um Evrópska efnahags-
svæðið, EES, og hefur fyrirspurnum um þá rignt yfir utanríkis-
ráðuneytið þar í landi. Hafa starfsmenn þess sent frá sér þúsund-
ir upplýsingabréfa af þessu tilefni og allan daginn er einhver á
grænu línunni, sem almenningur getur notað sér að kostnaðar-
lausu.
ar fargjald til Kaupmannahafnar
20.900 kr. sumarið 1992 en kost-
aði liðlega 25.000 kr. í sumar.
Barnaafsláttur nemur 20% af
verði. SAS-flugfélagið hefur
ákveðið að lækka fargjöld til Evr-
ópu næsta sumar til samræmis
við Flugleiðir. Flugfélagið mun
sem dæmi bjóða fargjald til
Glasgow á 14.700
Mikil sókn í þorskstofninn
Jakob Jakobsson, forstjóri Ha-
frannsóknastofnunar, sagði að á
tímabilinu 1965-1990 hefði sókn-
in í þorskstofninn verið um helm-
ingi meiri en á tímabilinu 1940-
1965 þannig að aflinn hafi verið
um 50% af 5-10 ára fiski á hveiju
ári á aðalfundi Landssambands
íslenskra útvegsmanna á fimmtu-
dag. Hann segir að veiðin hafi
komið fram í því að árgangar
hafi enst illa, verið stutt í veiðinni
og afli af 10 ára fisk hafi verið
sáralítill ef frá séu talin árin í
kringum 1973 og 1983.
Verkfall háseta á farskipum
Boðað verkfall háseta á kaupskip-
um hófst kl. 13 á föstudag eftir
næturiangan samningafund hjá
ríkissáttasemjara. Verkfallið tek-
ur til 150 sjómanna á milli 30-40
kaupskipum. Bakkafoss, skip
Eimskipafélags íslands, fékk ekki
afgreiðslu í Gautaborg í Svíðþjóð
á föstudag vegan samúðarað-
gerða félaga Norræna
flutningamannasambandsins.
um viðskiptum EB og Júgóslavíu
verður hætt og farið hefur verið
fram á það við öryggisráð Sam-
einuðu þjóðanna, að það gangist
fyijr olíubanni að ’auki. Miklir
bardagar geisa enn í Króatíu og
halda flugvélar sambandshersins
uppi loftárásum á borgir í landinu
og sjóherinn hafnbanni.
Jelstín bannar
kommúnistaflokkinn
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
minntist byltingar kommúnista
fyrir 74 árum með því að leysa
upp kommúnistaflokkinn í Rúss-
landi og þar með í raun í Sovét-
ríkjunum öllum. Á sjálfan bylting-
ardaginn, 7. nóvember, voru eng-
ar opinberar athafnir en stuðn-
ingsmenn kommúnistaflokksins
fyrrverandi komu sums staðar
saman en aðrir minntust fórnar-
lamba hins kommúníska einræðis
í þijá aldarijórðunga. Matarskort-
ur er í Sovétríkjunum og er ótt-
ast, að ástandið eigi eftir versna
mikið þegar á líður veturinn. Þá
kvíða menn einnig væntanlegum
efnahagsráðstöfunum í Rússlandi
en þær geta valdið allt að þre-
faldri hækkun á verði ýmissa
nauðsynja.
Robert Maxwell látinn
Breski fjölmiðla-
jöfurinn Robert
Maxwell féll fyrir
borð á snekkju
sinni við Kanarí-
eyjar sl. þriðju-
dag og fannst
nokkrum klukku-
stundum síðar
látinn í sjónum. Bendir flest til,
að hann hafi fengið hjartaáfall
og verið látinn þegar hann fór í
sjóinn. Maxwell var ákaflega lit-
ríkur persónuleiki en óvissa ríkir
um framtíð fjölmiðla- og fyrir-
tækjaveldis hans. Eru það talið
Ole Lundby, starfsmaður í
norska utanríkisráðuneytinu, segir
í viðtali við Aftenposten, að fyrir-
spurnirnar snúist um margvísleg
efni, um fisk, landbúnað og áfeng-
ismál, um kosti Norðmanna á námi
og atvinnu í Evrópubandalag-
slöndunum og um stofnun og
rekstui' fyrirtækja þar. Vilja flest-
ir aðeins fræðast, ekki þrátta við
embættismennina.
í Noregi er fólki einnig boðið
að skrá sig á lista vilji það fá
sendar heim upplýsingar um EES
og hafa nokkrar þúsundir manna
gert það nú þegar.
EES-samningurinn liggui' fyrii'
í enskum búningi þegar samninga-
mennirnir setja stafi sína undir
hann 18. þessa mánaðai' en nokkr-
um dögum síðar verður hann birt-
ur í norskri þýðingu nokkuð stytt-
ur.
I samvinnu við ýmis umgmenna-
og æskulýðsfélög verður síðan efnt
til ráðstefnu um samninginn 20.
nóvember og þá einkum fyrir unga
fólkið.
Umfjöllun evrópskra dagblaða um EES:
EFTA-ríkiii munu vart una
lengi við takmörkuð áhrif
BRESK og þýsk dagblöð fjalla
töluvert um þá hlið samnings-
ins um Evrópskt efnahags-
svæði (EES) að ríki Frí-
verslunarbandalags Evrópu
(EFTA) hafi4 mjög óljós áhrif
á setningu þeirra laga innan
Evrópubandalagsins (EB) sem
gilda eigi á öllu efnahags-
svæðinu. The Daily Telegraph
segir að engin ríkisstjórn geti
til lengdar sætt sig við slíka
stöðu sem EFTA-ríkin séu
komin í. Kölner Stadt-Anzei-
ger tekur enn dýpra í árinni
og segir að EFTA-þjóðirnar
geti ekki fallist á að vera
meðhöndlaðar sem annars
flokks borgarar. Svíar og
Austurríkismenn hafi horfst í
augu við þetta og sótt um
aðild að EB.
Dagblaðið International Herald
Tribune segir að EES hafi
ekki friðað EFTA-ríkin eins og til
var stofnað heldur hafi samninga-
viðræðumar aukið vilja þeirra til
að ganga í EB. Blaðið hefur það
eftir Jim Rolio hjá Konunglegu
aiþjóðastofnuninni, Royal Instit-
ute for International Áffairs, að
til lengri tíma litið geti það nefni-
lega ekki gengið upp að ríkin fall-
ist á að taka við reglum EB án
þess að hafa áhrif á mótun þeirra.
Blaðið spáir því að neytendur í
EFTA-ríkjunum eigi eftir að hagn-
ast á samningnum. Hann muni
leiða til meiri samkeppni fyrir-
tækja, aukinna flárfestinga milli
ríkja, lægra verðs, skattalækkana
og aukinna valmöguleika. Þessara
áhrifa muni ekki hvað síst gæta
í bankastarfsemi, farþegaflugi og
fjarskiptum. Hefur blaðið eftir
Carl Biidt, forsætisráðherra Sví-
þjóðar, að Svíar verði að lækka
skatta til að vera samkeppnisfær-
ir.
International Herald Tribune
vitnar í óopinbera athugun Alþjóða
efnahagsstofnunarinnar, Institute
for lnternationai
Þannig sér teiknari þýska dagblaðsins Handelsblatt fyrir sér stöð-
una í Evrópumálunum. Fulltrúar íslands og Sviss (t.v) sitja í bið-
salnum og hræra sig hvergi á meðan fulltrúar hinna EFTA-ríkj-
anna hraða sé í gegnum hlið Evrópska efnahagssvæðisins (skamm-
stafað á þýsku, EWR) út í Evrópubandalagsþotuna, sem bíður
eftir fleiri farþegum.
Eeoncmics, í
Washington sem
spáir því að
samningurinn
muni í sjálfu sér
ekki skila mikl-
um hagvexti, ekki meiri en 0,5%
í heildina tekið. Embættismenn
hjá EB hafa hins vegar spáð meiri
aukningu. Blaðið nefnir einnig
sérstaklega að vel menntaðar
starfstéttir eins og lögfræðingar
og arkitektar eigi eftir að eiga
auðveldara með að fá vinnu er-
lendis en áður. Talsmenn General
Motors fagna því að nú muni verða
sömu staðlar við lýði í EFTA og
EB og því geti fyrirtækið selt sams
konar Opel Astra-bíla í Finnlandi
og Portúgal. Þetta hljóti að draga
úr framleiðslukostnaði.
Þýska dagblaðið Bild fagnar
. samningnum og líjcir Lqijpm, vjð
brúðkaup í Evrópu. Blaðið fer yfir
það í stórum dráttum hvað hann
þýði fyrir Þjóðveija og kemst að
þeirri niðurstöðu meðal annars að
sænskir bílar og húsgögn eigi ekki
eftir að lækka í verði en það eigi
aftur á móti við um íslenskan fisk.
Líklega geti Þjóðveijar ekki keypt
jarðir í Sviss og Áusturríki og
bent er á að það geti þeir heldur
varla í Danmörku þótt landið sé í
EB. Þjóðveijar eru ferðaglaðir og
segir Bild að þótt tollskoðun verði
ekki hætt milli EFTA og EB þá
muni umferð um landamærin
ganga greiðar en áður.
í forystugrein þýska dagblaðsins
Kölner Stadt-Anzeiger segir að
EES-samningurinn sé kærkominn
í miðri uppsveiflu þjóðernisstefnu
og sundrungar í Áustur-Evrópu.
Þetta sé sigur skynseminnar yfir
smáborgarahætti og þjóðrembu.
Hins vegar geti EFTA-ríkin ein-
ungis sagt skoðun sína á reglum
innri markaðarins en það verði
EB sem taki ákvarðanirnar. „Hin
auðugu EFTA-ríki munu ekki geta
sætt' sig við það að EB meðhöndli
þau eins og annars flokks Evr-
______________ ópubúa...Það
BAKSVIÐ
eftir Pál Þórhallsson
gæti til dæmis
gerst að suð-
rænu ríkin í EB
fengju því fram-
gengt að vernda-
raðgerðir yrðu
samþykktar í Brussel sem ekki
hefðu átt möguleika ef EFTA-rík-
in hefðu notið jafnréttis. Þau verða
samt að sætta sig við reglurnar
hvort sem þeim líkar betur eða
verr vilji þau ekki nýjar tálmanir
á EES. Austurríki og Svíþjóð hafa
horfst í augu við þessa óvirðulegu
stöðu og sótt um fulla EB-aðild.”
í frétt The Daily Telegraph af
EES-samningnum segir að breskir
ráðherrar telji að samningurinn
muni stuðla að útvíkkun EB-sam-
starfsins í þá veru að Austur-Evr-
ópuríki fái þar einnig aðild. Nú
standi John Major forsætisráð-
herra b.etu|'iaðlvígi,ti( ad j'á því
framgengt að samningur um póli-
tíska einingu EB verði sveigjan-
legur þannig að aðild A-Evrópu-
ríkja verði ekki útilokuð. Sú stað-
reynd að EFTA-ríkin hafi mjög
óljós áhrif á mótun reglna innri
markaðarins valdi því að vart komi
til greina að Bretar gangi í EFTA
eins og andstæðingar aukins
samruna EB-ríkja hafa stungið
upp á. í forystugrein blaðsins seg-
ir að þessi staða sem EFTA-ríkin
eru komin í sé þess eðlis að engin
ríkisstjórn geti sætt sig við hana
til lengdar.
The Daily Telegraph flytur
einnig frétt af óánægju breskra
útvegsmanna með sjávarútvegs-
samkomulagið sem náðist innan
EES. „Samningurinn er hrikalegt
áfall fyrir breska sjómenn. Það
má jafnvel bera hann saman við
niðurstöðu síðasta þorskastriðsins
við Islendinga,” segir Nigel Atk-
ins, formaður samtaka breskra
fiskframleiðenda.
Breska dagblaðið Financial Ti-
mes minnir á að þótt EES-samn-
ingsgerðinni sé lokið eigi nítján
þjóðþing eftir að staðfesta hann
auk þings Evrópubandalagsins.
Blaðið gerir að umtalsefni laga-
setningu um innri markaðinn þar
sem EB-ríkin hafa síðasta orðið.
„EFTA-ríkin geta sameiginlega en
ekki hvert og eitt ákveðið að reglu-
gerð um t.d. flugmálefni gildi ekki
hjá þeim. En ef þau ákveða svo
hefur EB rétt á að svara fyrir sig
ef svo ber undir með því að taka
samgöngumálin í heild út úr
EES-samningnum.
Rúsínan í pyisuendanum er sam-
eiginlegur dómstóll EB- og EFTA-
ríkja sem fjallar um málefni EES.
Dómstóll Evrópubandalagsins hef-
ur hins vegar einkarétt á túlkun
EB-laga. Það kemur því ekki á
óvart að Svisslendingar, sem eiga
sér þjóðsöguna um Vilhjálm Tell
og baráttu hans við erlent dóms-
vaid, telji að fullveldi þeirra sé
skert með svona kerfi.”