Morgunblaðið - 24.07.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JÚLÍ 1992
B 3
Með ungviðið
í skeljatínslu á Breiðafirði
í SÓISKINI og logni sigldum við milli eyjanna á Breiðafirði, skoð-
uðum fjölskrúðugt fuglalífið, fórum á skeljaveiðar og gæddum
okkur síðan á lostætinu. Krökkunum í ferðinni þótti þetta auðsjá-
anlega hið besta mál enda mörg hver af mölinni og ekki áður séð
með eigin augum allt það sem kemur úr sjónum, ígulker, krabba,
hörpuskel og fleira eða fengið að stinga skeifiskinum svo i munninn.
ur og rækjur látin þiðna og síga
af. Öllu er blandað saman við sýrða
ijómann og kælt. Rétturinn smakk-
ast best að sólarhring liðnum en
það er í lagi að borða hann að 3-4
klukkustundum liðnum. Borið fram
með snittubrauði, smjöri og sítrónu-
bátum.
Forréttur frúar-
innar
Lundabringur sem búió er að
úrbeina. Hver bringa dugar fyrir
tvo í forrétt
All season
Meðal þeirra sem bjóða upp
£ á ferðir um eyjarnar eru hjón-
in Pétur Ágústsson og Svan-
borg Siggeirsdóttir sem reka
Eyjaferðir. Þau eru reyndar
með ýmsan annan rekstur í
Ul Stykkishólmi, eru með hótel,
C gistiheimili, gúmmívinnu-
stofu og smurstöð.
|h Fyrir nokkrum árum var
Pétur skipstjóri á skipinu Sif
sem fjölskyldan átti en hann
O ákvað síðan með kvótakerfinu
að söðla um og reyna fyrir
sér í öðrum rekstri. Það hefur
■“ kostað mikla vinnu og Pétur
segir að kannski fari þau hjónin
að taka hlutunum örlítið hægar,
þetta sé orðið nóg.
Á ferð minni um Snæfellsnes
brugðum við okkur í bátsferð með
Pétri og ef að fólk er að ferðast
með börnin um Snæfellsnes ætti
það ekki að láta bátsferð um
Breiðafjörð framhjá sér fara því
þau höfðu sérstaklega gaman af
skeljaveiðunum.
Það vakti undrun mina að yfir-
leitt kom á daginn þegar ég fór
að ræða við karlpeninginn á Snæ-
fellsnesi að þeir eru listakokkar.
Það komst því í vana að sníkja
uppskriftir um leið og kvatt var.
Skipstjórinn hann Pétur er engin
undantekning þegar þetta er ann-
arsvegar. Hann segist elda meira
á veturna þegar minna sé að gera
hjá sér. í upphafi var hann eigin-
lega neyddur í eldhúsið. Pabbi hans
var skipstjóri og vantaði kokk. Eg
var skipaður í starfið og það var
a'ð duga eða drepast. Eg á fáar
uppskriftjr, ég spila þetta af fingr-
um fram hveiju sinni.
Hinsvegar leiðist mér að ganga
frá eftir mat og yfirleitt spara ég
ekki ílátin þegar ég matreiði því
ég er þá búinn að ganga frá því
Pétur og Svanborg reka í Stykkishólmi gistihús, hótel, gúmmívinnu-
stofu, smurstöð og fara með gesti þá sem kjósa i bátsferð um eyjarn-
ar á Breiðafirði. ■
smjörlíki/olía
gráðostasósa
r|omi
fyrirfram að annar taki að sér
uppvaskið.
Pétur féllst á að gefa lesendum
uppskrift af hörpuskelsrétti sem
hann notar stundum þegar hann
fer með hópa í siglingu og margir
hafa falast eftir. Hún fylgir hér á
eftir. Þið hafið hana bara fyrir
ykkur!
Auk þess frétti undirrituð af
frábærum en auðveldum forrétti
sem hann hafði búið til fyrir 70
manns á afmæli konu sinnar. Þá
langaði hann að gera óhefðbundinn
forrétt og ákvað að nota lunda.
„Lundinn er bestur nýr og það er
óheppilegt að geyma lunda lengi
því þá þránar hann.“ Uppskriftin
fýlgir hér á eftir.
Skelfiskréttur
skipstjórans
_________Fyrir 10-12______
1 kíló frystur skelfiskur
250 gr rækjur (kræklingur ef vill)
1 /4 stór krukka saxaðar asíur
1 /4 stór krukka saxaðar súrar
agúrkur
2 paprikur ein rauð hin græn
1/4 heildós maísbaunir
(niðursaxaður relish l/4krukka)
2 dósir sýrður rjómi
1 tsk. hvítlaukssalt
2 tsk. karrý eða eftir smekk
Grænmetið er saxað smátt og
vökvi látinn síga af því. Skelfisk-
niðursoónar perur
Úrbeinaðar bringur eru látnar
liggja í kryddi og mér hefur reynst
lang best að nota All season krydd-
ið á hann. Bringurnar eru kryddað-
ar vel og lagðar í skál. Safinn sígur
úr og þannig er lundinn látinn
standa í kryddi yfir nótt og plast
breitt yfir.
Að því búnu eru bringumar
snöggsteiktar á báðum hliðum við
mikinn hita og lítil feiti notuð. Það
borgar sig að snúa bringunum oft
í þessar fáu mínútur sem þær eru
steiktar. Bringurnar eiga að vera
aðeins rauðar að innan en þó alls
ekki þannig að leki úr þeim blóð.
Setjið á disk. Hrærið tilbúna gráð-
ostasósu á flöskum saman við örlít-
inn ijóma til að mýkja og hellið
yfir bringu. Skreytið með niðursoð-
in peruhelming og setjið í holuna
kokteilber. ■
Guðbjörg R. Guðmundsdóttir
* Morgunblaðið/KGA
Hin 95 ára gamla Martha von Starezky Nordmeyer sem vill eyða síðustu æviárunum í að kynnast heim-
inum. Athyglisverð kona, ekki síst vegna viðhorfa hennar til lífsins sem hefur ekki alltaf verið dans á
rósum. Hún þekkir ást og dauða, útrýmingarbúðir, sorg og gleði.
Hún brosir framan
í heiminn eftir 95 ára ævi
sem er litrík eins og regnbogi meistarans
HÚN ER lágvaxin og andlitið er hrukkótt en afskaplega fallegt.
Hendurnar eru smáar, fingurnir liprir, og hún notar hendurnar
óspart til að leggja áherslu á orð sín. Stundum eins og æstur ítalsk-
ur hljómsveitarstjóri. Þessi litla, heillandi, stórgáfaða og lífsreynda
kona heitir Martha von Saretzky Nordmeyer og verður 95 ára á
næstu dögum. Hún vill nota síðustu æviár sín til að skoða heiminn
og við hittum hana einmitt þegar hún var á ferð hér á landi á dögun-
um, ásamt 28 ára gömlum sonarsyni sínum, sem er gimsteinn lífs
hennar.
Að útlendingum þyki Island fal-
legt, sérstakt eða jafnvel einstakt,
er ekkert nýtt og jafnvel gömul
lumma. Það er hins vegar nýtt og
athyglisvert að heyra 95 ára gaml-
an ferðalang færa rök fýrir þessu
áliti sínu.
Ást og dauAI
Hluti af mannkynssögunni er
skráður í líf Mörthu. Hún lifði af
útrýmingarbúðir nasista og fanga-
vist hjá Rússum. Hún átti stóru
ástina sína og missti hana. Hún
giftist aftur um sjötug en talar lítið
um síðari mann sinn, sem var átta
árum eldri en hún og fyrrverandi
prófessor í verkfræði. Hún segir
hann hafa verið heilmikla karl-
rembu. „Hann áleit að konur ættu
heima í eldhúsinu og af rúmlega
fimm ára hjónabandi tók þrjú ár
að kenna honum að konur væru
.ekki allar eins! Hann skildi það að
lokum, blessaður."
Henni verður hins vegar tíðrætt
um fyrri mann sinn, Saretsky, yfir-
mann í rússneska hernum. Martha
er fædd og uppalin í Litháen. „Þar
kynntumst við og giftumst þegar
ég var 19 ára og hann 44 ára. Þá
var ég píanóleikari og kenndi auk
þess píanóleik. Hann studdi sjálf-
stæðistilburði Litháens, sem var ryk
í augum rússneska hersins. Við
flúðum því til Þýskalands, þar sem
útsendarar nasista tóku hann af lífi.
I kjölfarið var ég send í útrýmingar-
búðir, en þaðan tókst mér að flýja
aftur til Litháen."
Ekki var heimkoman þó þægileg,
því Rússar handtóku hana, sann-
færðir um að hún væri njósnari. „Ég
hló svo mikið við yfirheyrslur að
ég var fljótt látin laus.“ Þau hjónin
höfðu eignast eignast son, sem var
orðið það eina sem hún átti eftir.
Hann var þó altjent lifandi minning
hins ástkæra hjónabands hennar.
Eftir fangelsisdvölina sá hún sér
ekki annað fært en flýja aftur til
Þýskalands. „Þangað fór ég með
barn og eina ferðatösku," rifjar hún
upp.
Ég á heima í heiminum
Hún lét hendur standa fram úr
ermum, vann fyrir sér og syninum,
og fór síðan uppúr 1940 til Parísar
þar sem hún lærði snyrtifræði, sem
var fátítt á þessum tíma. Síðar átti
hún eftir að setja á stofn skóla í
Þýskalandi fyrir snyrtifræðinga, og
hann rak hún þar til hún var kom-
in á áttræðisaldur.
Hún hefur átt heima í mörgum
löndum og á síðustu árum hefur
hún ferðast um alla Evrópu. Hún
segist hvorki vera Lithái né Þjóð-
vetji. „Ég er ein af þeim sem á
ekkert föðurland. Ég á heima á
þeim stað sem hýsir mig hveiju
sinni. Ég á einfaldlega heima í
heiminum." Hún hlær oft og inni-
lega. Hreint ótrúlegt að ekki skuli
votta fyrir beiskju eða reiði, heldur
skuli hún brosa blítt framan í heim-
inn, jafnvel glotta. „Ég hef lært að
snúa hinu neikvæða upp í and-
hverfu sína, hið jákvæða. Það skilur
enginn nema sá sem hefur lifað
lengi,“ segir hún.
Martha er sérlega mikill heim-
spekingur frá náttúrunnar hendi og
bæði andleg og líkamleg heilsa svo
góð að margir miðaldra gætu öf-
undað hana. Hún er feikna mikil
tungumálamanneskja, enda hefur
hún í gegnum tíðina talað litháísku,
pólsku, ensku, rússnesku og þýsku.
„Ég lærði líka hebresku einu sinni,
en náði aldrei góðum tökum á
henni,“ segir hún.
Fólk hélt ég vœri vltlaus...
Geir Rögnvaldsson var fararstjóri
Mörthu á ferð hennar um landið.
Hann segist hafa haft gaman af
því að kynnast henni, hún hafi ver-
ið einstaklega vitur og skemmtileg-
ur ferðalangur. „Hún tók eftir öllu
og spurði spurninga sem venjulegt
fólk spyr ekki. Hún hefur mikið
innsæi í náttúru landsins og lifnað-
arhætti þjóðarinnar," segir hann.
„Fólk hélt ég væri vitlaus að
ætla að koma hingað á tíræðis-
aldri, og hélt að ég myndi ekki ráða
við jafn erfitt ferðalag. Reynt var
að tala um fyrir mér og segja mér
að ísland væri ekkert áhugavert,
en ég svaraði því bara til að mér
þætti líka áhugavert að kynnast því
sem ekki er áhugavert!"
Búin að kaupa grafreit og
legstein
Martha segir frá því að á einum
stað úti á landi, hafi henni verið
gefnir handpijónaðir ullarsokkar í
tilefni þess að hún var elsti gestur
sem komið hefði á staðinn. „Mér
þótti afar vænt um þessa gjöf og
er búin að biðja sonarson minn að
sjá til þess að ég verði kistulögð
og jörðuð í þessum sokkum. Ég vil
fara ofan í jörðina með íslenska
handpijónaða sokka á fótunum.
Veistu hvað,“ segir hún af ákafa
og glottið bendir til þess að
skemmtileg saga sé í vændum: „Ég
á nánast engar veraldlegar eigur,
enda skipta þær mig ekki lengur
máli. Hins vegar er ég búin að
kaupa mér grafreit og legstein. Ég
er búin að láta grafa í hann þá áletr-
un sem ég vil hafa og nú vantar
ekkert nema eina dagsetningu. Ég
tók meira að segja mynd af steinin-
um!“
Trúuð en ekki klrkjurœkln
Martha hræðist ekki dauðann,
hún er trúuð á sinn hátt og segist
fara með bænir á hveiju kvöldi. „Ég
er ekki kirkjurækin, enda lít ég svo
á að Guð sé allsráðandi afl. Guð er
á bak við kirkjur og trúarstefnur,
Hann er bak við náttúruna og lífið.
Þess vegna skiptir máli að fólk sé
hluti af náttúrunni, það nálgist
náttúruna og hugsi meira um hana
en hvað náunginn hugsar eða ger-
ir. íslendingar vita þetta og eru
sterklega tengdir náttúrunni og
umhverfí sínu. Það er einmitt helsta
ástæðan fyrir því að ísland er ein-
stakt og þjóðin sömuleiðis.“ ■
Brynja Tomer