Morgunblaðið - 24.07.1992, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JÚLÍ 1992
B 5
Kenzo snýr sér að
húsgagnahönnun en mun
halda áfram að hanna tískufatnað
JAPANSKI tískuhönnuðurinn Kenzo hyggst nú snúa sér að hús-
gagnahönnun jafnhliða fatahönnun, sem hann hefur hingað til
verið þekktastur fyrir.
Ýmissa breytinga
hjá Kenzo af viðtali
er að
ítalska
J
vænta
tísku-
r
Dæmi um
samkvæm-
isfatnað sem
Kenzo teikn-
aði fyrir
næsta vetur.
Svartur,
þröngur
rúllukraga-
bolur við
öklasítt
skraut-
legt
pils.
blaðsins Donna að dæma. Þar seg-
ist hann ekki lengur hafa áhuga
á að taka þátt í öfgafullum tísku-
sýningum, eins og hann lýsir þeim.
„Þessar sýningar gefa ekki
mynd af raunverulegri framleiðslu
okkar heldur eru þetta öfgafullar
skrautsýningar. I byijun septem-
ber næstkomandi mun ég kynna
sumarlínuna mína fyrir ’93 og
vetrarlínan ’94 verður kynnt í
febrúar 1993. Stóru sýningarnar
hafa hingað til verið haldnar í
mars og október, en eru að mínu
áliti mánuði of seint á ferðinni,
alla vega ef ætlast er til að
fyrirtæki kaupi inn fatnað út
frá sýningunum.“
Heyrst hefur að Kenzo
hyggi á húsgagnahönn-
un og staðfesti hann
það í viðtalinu. Ekki
sagðist hann þó
reiðubúinn að
ræða það nán-
ar, en gefið
er í skyn
að innan
tveggja
ára sé að
vænta á
markað
húsgagna
sem hann
hefur hannað.
f Kenzo þykir afar
snjall og útsjónarsamur í
Kenzo. Japanski hönnuðurinn
sem getur blandað saman aust-
rænum og vestrænum áhrifum á
undraverðan hátt.
markaðsmálum og kemur því lík-
lega fáum á óvart að ilmvatnið sem
hann setti á markað fyrir nokkrum
árum, hefur þegar skilað honum
arði uppá tæplega tvo milljarða
íslenskra króna. Hann hannar föt
á bæði kynin og einnig á yngstu
kynslóðina og hefur honum þótt
takast að blanda saman austræn-
um og vestrænum áhrifum á
undraverðan hátt. Hann hefur á
undanförnum árum lagt mikla
áherslu á dreifingu, enda eru föt
hans nú seld víðar en nokkru sinni
áður. „Tíska er ekki fyrir fáa út-
valda og á að mínu'mati ekki að
verá öfgafull, heldur fyrst og
fremst stílhrein og þægileg,“ segir
tískukóngurinn Kenzo. ■
Brynja Tomer
Skurðaðgerðir vegna
magasárs 1970-1989
100-
Fjöldi
Meðalaldur magasárs-
sjúklinga 1970-1989
bandarískra meltingarsérfræðinga
í San Francisco. Einn úr þessum
hópi er Bjarni Þjóðleifsson yfir-
læknir á lyflækningadeild Landsp-
ítalans. „Fyrstu rannsóknir á sýkl-
inum benda til að hann trufli varn-
ir slímhúðar í maga og skeifugörn
og valdi þannig bólgu og sárum,“
segir Bjami.
„I stað þess að einblína á að
lækka magasýrurnar með skurð-
aðgerð eða lyfjum, getur meðferðin
nú beinst að því að uppræta sýkil-
inn og bæta varnirnar. Rannsóknir
benda til þess. að skeifugarnasár
sé varanlega læknað ef tekst að
uppræta sýkilinn, en fleiri rann-
sóknir og meiri tíma þarf til að
niðurstöður sem þessar séu endan-
lega teknar góðar og gildar.
Sýkilinn finnst í um 70% tilvika
magasára, en hjá nánast öllum sem
hafa skeifugarnasár. Allt frá árinu
1893, hafa menn vitað af sýkli sem
virtist geta lifað í slímhúð mag-
ans. Hann sást við smásjárskoðun
en ekki tókst að rækta hann þó
ýmsir hefðu reynt það. Rannsókn-
arhópur í Perth í Astralíu ræktaði
hann svo fyrst árið 1980.
Elns og tappatogari
Ræktunarplöntur með útsæði
frá maga voru skildar eftir í hita-
skáp þegar starfsfólk rannsóknar-
stofunnar fór í páskafrí. Rætunar-
tími varð því lengri en venja var,
og er menn sneru aftur til vinnu,
kom í ljós nýr vöxtur á plöntunum,
sem reyndist vera sýkillinn Helico-
bakter pylorí (Hp) sem menn höfðu
eiginlega verið að leita að í 90 ár.
Þessi tilviljun varð upphafið að
miklum rannsóknum.
Nú er vitað að sýkillinn þarf
sérhæft æti og langan tíma til að
vaxa. Hann hefur aðlagað sig hin-
um sérstöku aðstæðum í magan-
um, heldur sig mest í magaslíminu
sjálfu og veldur ekki öðrum sjúk-
dómum. Hann er eins og gormur
{ laginu og hreyfist eins og tappa-
togari gegnum slímið.
Ekki er auðvelt að útrýma Hp-
sýkingu úr magaslímhúð, því hann
notar varnir líkama okkar til að
skýla sér fyrir lyfjum, og borar sér
inn í magaslímið en dvelur lítið sem
ekkert í slímhúðinni sjálfri. Lyf
komast því ekki að honum blóðleið-
ina, heldur verða að vinna á honum
með snertingu í maganum sjálfum.
Unnið er að þróun slíkra lyfja og
á meðan er besti kosturinn sá að
bjóða meðferð með tveimur eða
þremur sýklalyfjum saman. Ef þrjú
lyf eru gefin saman í 10-14 daga
er 90% von um árangur, en þetta
er töluvert erfið meðferð með þó-
nokkrum aukaverkunum, og verð-
ur enn að teljast á tilraunastigi.
Sýkillinn er til í öllum þjóðflokk-
um, en útbreiðslan mest í vanþró-
uðum löndum. Helstu smitleiðir á
Vesturlöndum, þar sem hreinlæti
er mikið, eru í gegnum nána snert-
ingu í fjölskyldu og/eða með illa
þvegnum matarílátum og borðbún-
aði. Helsta orsök magaóþæginda
er þó hvorki sár í maga eða skeifu-
görn, né Hp-sýking, heldur slæmar
lífsvenjur. Reykingar og óhófleg
kaffidrykkja eru efst á listanum.
Ennfremur er hægt að ofgera
hraustum maga með þungum eða
mikið krydduðum mat, auk þess
sem ýmis lyf, til dæmis gigtarlyf,
geta farið illa í maga.“ ■
Ragnheiður Gunnarsdóttir
Spurt og svarad
um garðyrkju
Blómstrandi
pottaplöntur og birkitré
AUÐUR Oddgeirsdóttir garðyrkjufræðingur svarar fyrirspurn-
um lesenda hér í Daglegu lífi i dag. Tekið er við fyrirspurnum
i næsta þátt milli klukkan 11 og 12 í dag í síma 691100. Sá
þáttur birtist að viku liðinni.
Auður Matthíasdóttir spyr:
Ég þarf að flytja stórt birkitré og
langar að vita hvernig ég á að
bera mig að við það?
Svar: Við flutning verða tré
fyrir miklu álagi, m.a. vegna
skerðingar á rótum. Tré þola mis-
jafnlega vel flutning og það má
búast við að vöxturinn stöðvist
um tíma á meðan tréð er að jafna
sig eftir raskið og það fer eftir
■tegund og aldri trésins hversu
langan tíma það tekur.
Tegundir sem þola best flutning
eru ösp, víðir og hlynur og síðan
birki, gullregn og reynir.
Þegar hugað er að tijáflutning-
um þarf að rótstinga tréð, einu
til tveimur árum áður en það er
flutt. Vel nært tré er fljótara að
jafna sig eftir flutning en van-
nært. Aburðargjöf tvisvar til
þrisvar að sumri í kringum tréð
er heppileg. Stungan er fram-
kvæmd í lok júlí. Stunginn er
hringur umhverfis tréð og stærðin
á að vera álíka og umfang krónu
trésins. Við stunguna myndar tréð
nýjar rætur og þéttari hnaus.
Heppilegast er að flytja tré á vor-
in vegna þess að tréð fær þá tíma
til að aðlagast nýjum stað. Þegar
byijað er að losa tréð er mokað
frá því á þeim stað sem stungið
var. Rótarkerfið á birki leitar nið-
ur og þarf því að stinga vel undir
það og taka með myndarlegan
hnaus. Varist að moldin losni frá
hnausnum. Þegar búið er að moka
frá er striga smeygt undir helming
hnaussins og honum hallað þannig
að sé hægt að smeygja striganum
undir hann allan. Striginn er
bundinn utan um stofninn.
Þegar búið er að koma trénu
fyrir á nýjum stað þá losið um
strigann og mokið að. Það má
ekki gróðursetja birki dýpra en
það stóð áður því stofninn getur
þá fúnað. Vökvið alltaf vel eftir
gróðursetningu. Það er nauðsyn-
legt að binda tréð upp svo það
velti ekki um í vindi.
Ella Halldórsdóttir spyr:
Hvérnig á ég að fá pottaplönturn-
ar mínar til að blómstra. Þær eru
fagurgrænar en blómstra lítið?
Svar: Það reynist stundum erf-
itt að halda inniblómum í blóma
o g það er ekki óeðlilegt því blómg-
unartími og lengdartími blómgun-
ar er misjafn eftir tegundum. En
eitt eiga plöntur sameiginlegt þeg-
ar þær eldast þá minnkar hæfnin
til að blómstra. Það er því ráð að
yngja plöntur upp með klippingu
eða með græðlingatöku og rækta
nýja plöntu. Frá nóvember-mars
þarf að draga úr vökvun og stöðva
áburðargjöf.
Blómaáburður ætlaður potta-
plöntum hefur að geyma öll þau
næringarefni sem plantan þarf á
að halda. Eftir að plöntunum hef-
ur verið umpottað á vorin er heppi-
legt að vökva þær með daufri
áburðarlausn. Fylgið leiðbeining-
um. Of mikill köfnunarefnisáburð-
ur eykur blaðmyndun á kostnað
blóma. Varist síðan að plöntur
þorni því þurrkur getur dregið úr
blómmyndun og stytt blómgunar-
tíma. Engar pottaplöntur geta lif-
að án ljóss en þær gera mismun-
andi birtukröfur. Ég ætla að til-
greina nokkrar tegundir sem eru
ólíkar. Það er hægt að hafa gleði
af hawaii-rós allt árið, hún er sí-
blómstrandi. Sanktipaulia
blómstrar snemma sumars en það
þarf að endurnýja þær plöntur
með blaðgræðlingi til að viðhalda
henni. Alparós og hortensía þurfa
súran áburð til að blómgast og
það er handhægt að kaupa áburð-
arpinna og stinga niður í pottinn
að vori. Astareldur blómstrar á
meðan aðrar plöntur eru í hvíld.
Erla Guðjónsdóttir spyr:
Sýrenan mín hefur aldrei blómstr-
að. Hver er orsökin og hvað þarf
ég að gera til hún blómstri?
Svar: Það er algengt vandamál
að fá blessaða sýrenuna til að
blómstra. Hún þarf djúpan og fijó-
an jarðveg og má ekki skorta
kalk og kalí. Skeljasandur og vel
útilátinn skammtur af sauðataði
að vori í kringum stofninn ætti
að gefa aukna blómgun. Of mikið
köfnunarefni eykur blaðvöxt á
kostnað blóma. Sýrenan má ekki
þorna og gott og sólríkt veður
hjálpar plöntunni til að blómstra.
Erla spyr einnig hvað hún eigi
að gera við gamlan birkikvist er
er gisinn að innan.
Svar: Það er algengt að birki-
kvistur sé formaður í kúlu eða
klipptur í limgerði. Við það verður
hann þéttur og breiður. Sólin nær
að skína á hliðarnar en ekki inn
í runnan. Birkikvistur blómstrar á
fyrrárssprota og ætti því ekki að
klippa ofan af honum því þá eru
klipptir burt blómvísar sem
blómstra snemma sumars. Rétt
er að grisja innan úr runnanum,
fjarlægja elstu greinarnar þegar
plantan er 5-6 ára og grisja síðan
annað hvert ár. Á þann hátt er
hægt að minnka umfang runnans
á þverveg og hindra greinadauða
og jafnframt að halda plöntunni
ungri og blómviljugri. Ef birki-
kvisturinn þinn er orðinn gamall
og lélegur að blómstra þá er ráð
að klippa hann niður næsta vor
og láta hann vaxa á ný.
Sigurður Stefánsson spyr:
Fyrir nokkru var fjallað í þættin-
um um akryldúk sem yfirbreiðslu
yfir grænmeti. Á að vökva í gegn-
um hann og hvenær á að taka
hann af?
Svar: Bæði sólargeislar og vatn
fara í gegnum akrýldúkinn. Hann
er notaður til að veija plöntur
fyrir kuldalosti á vorin og auka
hita á þeim yfir vaxtartímann.
Akrýldúkur er notaður með góð-
um árangri við grænmetisrækt og
til að breiða yfir plöntur sem eru
færðar úr gróðurhúsum til herð-
ingar.
Ella Dóra spyr:
Elfting er allsráðandi í garðinum.
Hvað á ég að gera til að losna
við hana?
Svar: Elfting er í garðinum
bendir til að jarðvegurinn sé súr
og þéttur. Árangursríkast er að
kalka jarðveginn, stinga hann upp
og hleypa lofti inn í hann. Ekki
myndi skaða að bæta hann með
búfjáráburði til að auka lífið í
honum.
Rótarkerfið á elftingu greinist
og liggxir djúpt. Þess vegna er
erfitt að drepa plöntuna með eitur-
efnum. Einna helst er að nota
kerfisvirkt lyf sem heitir Casaron.
Það er í hættuflokki c og almenn-
ingur getur keypt það. Það er
fyrirbyggjandi og hefur 2-3 ára
virkni en nær ekki að útrýma elft-
ingunni alveg. Það þarf að strá
efninu á rakan jarðveg og má
ekki fjúka því það getur skaðað
aðrar plöntur. Rótarkerfm á
barrtijám, runnamuru, ylli og
toppum þola efnið illa. ■