Morgunblaðið - 21.08.1992, Side 3

MOftGVNBLAÐID FÖSTUIMUKH 2[. ÁGý,S'i;, IQSkL
3r 3
Sofðu á
vinstri hliðinni
ef þú færð oft brjóstsviða
FÆRÐU OFT brjóst.sviða? Þá gæti verið ráð fyrir
þig að sofa á vinstri hliðinni. Astæðan? I nýlegri
könnun sem gerð var á háskólaspítala Thomas
Jefferson í Fíladelfíu í Bandarikjunum kom fram
að þeir sem lágu á vinstri hliðinni eftir að hafa
snætt fituríka máltíð fengu síður brjóstsviða en
þeir sem lágu á hægri hliðinni.
Þetta kemur fram í nýjasta hefti Prevention sem
er bandarískt heilsutímarit. Rannsóknin fór þannig
fram að tuttugu manns borðuðu fituríka máltíð (61%
hitaeininga úr fitu) og lögðust síðan til svefns. Niður-
staðan var að á þessum fjórum tímum sem fólkið svaf
var algengara að þeir fengju bijóstsviða sem lágu á
hægri hliðinni. „Þessu hefur verið haldið fram í gegn-
um árin en enginn gefið sér tíma til að rannsaka þetta
áður,“ segir Leo Katz einn forsvarsmanna rannsóknar-
innar.
„Ástæðan er í rauninni einföld. Maginn liggur neð-
ar þegar legið er á vinstri hliðinni," segir William
Ruderman yfirmaður meltingarsjúkdómadeildar við
Cleveland-læknastöðina í Fort Lauderdale á Flórída.
„Magasýrurnar láta ekki á sér kræla ef legið er á
vinstri hliðinni en ef legið er á þeirri hægri fara þær
á ferðalag upp í vélinda og orsaka brjóstsviða.“
Ruderman gefur að lokum ráð til þeirra sem ætla
að prófa vinstri aðferðina, að hafa hátt undir höfði,
ekki með koddum heldur hækka sjálft rúmið við höfða-
gaflinn. Ennfremur bendir hann fólki á að fara í létta
göngu áður en farið er að sofa og varast kryddaðan
og fituríkan mat.
grg
F ramtíðartölvur
gerðar jafn vitlausar og
menn til að þær líkist okkur sem mest
TöLVUR MUNU geta villt á sér heimildir árið 2000,“ sagði breski
stærðfræðisnillinguriim Alan Turing fyrir rúmum 40 árum. „Þá
munu menn ekki átta sig á hvort þeir eiga í samskiptum við annað
fólk eða tölvu, þegar þeir ræða saman í gegnum tölvukerfi.“ Þessi
framtíðarsýn Turings var ekki algerlega út í hött, því nú þegar
hafa sumir ruglast á tölvu og manni. Kaldhæðnin felst í því að vill-
ur voru viljandi settar í tölvuforrit, til að tölvan líktist sem mest
okkur mannfólkinu. "
■a Að útbúa tölvur sem gera
^5 sömu vitleysur og menn,
hljómar tilgangslaust, en
tölvusnillingur nokkur sendi
■ slíkt forrit í foritasamkeppni
s Turing-tölvusafnsins í Boston
Sá síðasta ári. Dómnefndin taldi
sig eiga í tölvusamskiptum við
Ub mann, en síðan kom í ljós að
það var tölva sem hafði svarað
þeim allan tímann. Helmingur
dómnefndarinnar var sannfærð-
ur allan tímann um að þarna
hefði verið maður á ferð en
ekki tölva. Vitaskuld vann
þetta forrit keppnina.
Dómnefndarmönnum
þótti athyglisverðast
hversu snilldarlega
tölvunni tókst að
herma eftir algeng-
um stafsetningar-
villum fólks og einn-
ig þótti tölvan gera
sérlega trúverðugar
prentvillur. Frá
þessu er greint í ný-
legu tölublaði The
Economist og skilj-
anlega varpar grein-
arhöfundur fram
spurningu um til-
gang þess að hanna
tölvur sem ekki kunna
að vélrita.
Þetta er tölvunni að
kenna
Tölvur eru orðnir miklir
þurftargripir í flestum greinum
atvinnulífsins, enda er þekking okk-
ar margra á vinnsluferli takmörk-
uð. Við gefum tölvunni skipanir og
treystum því að hún sjái um afgang-
inn. Slíkt fyrirkomulag er á margan
hátt hentugt, enda hljómar afsök-
unin „þetta eru einhver mistök í
tðlvunni" betur en „ég gerði vit-
leysu". Fáum dettur í hug að fjarg-
viðrast yfir slakri þjónustu hjá fyrir-
tæki ef tölvukerfi ruglast í ríminu.
Einhverra hluta vegna finnst okkur
erfiðara að fyrirgefa starfsfólki sem
gerir mannleg mistök.
Tölvur hafa þann hæfileika fram
yfir okkur, dauðlegar verur, að
gleyma engu sem þeim hefur einu
sinni verið sagt. Þegar tölva teflir,
hugsar hún ekki rökrétt eins og
þeir sem tefla við hana. Hún fer á
augabragði í gegnum langan lista
með öllum mögulegum leikum og
reiknar út hvaða leikur sé hag-
kvæmastur í stöðunni.
í The Economist er bent á þann
möguleika að fyrr eða síðar
muni einhver ganga of
langt í að hanna vél-
væddan huga, eða
x hugbúnað, eins og
hann er yfirleitt
nefndur,- Gefið
er í skyn að
smám saman
munum við
fyllast minni-
máttarkennd
gagnvart þess-
um vélarheil-
um. Verði svo,
er allt eins lík-
legt að Alan
Turin reynist
sannspár; við för-
um sem sagt að
framleiða tölvur,
sem villa á sér
heimildir og hegða
sér eins og menn,
svo mennirnir sem
vinna -við þær fái
ekki minnimáttar-
kennd. Erum við þá
ekki komin í hring? spyr
sem ekki veit. ■
Brynja Tomer
SPURT OG SVARAÐ
UM GARÐYRKJU
Berjalyng,
gullregn, lerki
og víðiplöntustiklingar
Kristinn Helgi Þorsteinsson garðyrkjufræðingur svarar fyrirspurn-
um lesenda í dag. Þeir lesendur sem vilja koma spurningum áleiðis
til garðyrkjufræðings geta hringt í dag milli kl. 11 og 12 í síma
691100 og munu svörin birtast að viku liðinni hér á síðum Daglegs
lífs.
Ragnhildur í
Reykjavík spyr:
Eg setti ví'ðisp-
löntustiklinga
niður i sumarbú-
staðaland. Ein-
hverjir náðu að
skjóta rótum.
Hvernig á ég að
ganga frá þeim
fyrir veturinn?
I sumarbústaða-
landinu er ekkert
berjalyng. Ég er
að hugsa um að
hyggja skjólvegg
í kring þ.e., hlaða
upp bungur og
tyrfa yfir, þarna
langar mig að fá
torf með lyngi í.
Er það hægt?
Ljósmynd/Kristinn H. Þorsteinsson
Þetta lerkitré er í Skerjafirði
Hvernig þarf þá jarðvegurinn að vera áður en ég tyrfi með lynginu?
Svar:Víðiplöntur eru að jafnaði
harðgerðar. Gættu vel að græðling-
unum hafi ekki verið stungið niður
á svæði þar sem hætta er á að
vatn safnist fyrir í vetur. Ef svo
er skaltu taka græðlingana upp
eftir lauffall í haust og setja þá
aftur þétt niður á vel framræstan
og skýldan stað til vetrargeymslu.,
Ef jarðvegurinn er vel framræstur
ættu plönturnar að una hag sínum
vel í vetur, einkum þó ef þú skýlir
þeim t.d. með grindum.
Þess eru mörg dæmi að ræktend-
ur hafi flutt lyng út villtri náttúru
inn í garða sína með góðum árangri.
Til að byggja skjólvegg eða hól
úr jarðefnum þarftu að hafa dijúg-
an hluta úr föstu efni eins og gijóti
til að koma í veg fyrir að veggurinn
rýrni um of. Ég tel nokkuð öruggt
að til þess að plönturnar geti lifað
í skjólvegg þínum þarftu að flytja
allt moldarefni úr því mólendi sem
þú tekur plönturnar úr. Þú verður
að gæta þess vel að taka plöntur
með grunnstæðu rótarkerfi að öðr-
um kosti er hætta á að þær verði
fyrir of mikilli rótarskerðingu, jafn-
vel visni upp og deyji. Auk þess er
mun þægiiegra að meðhöndla nett-
ar plöntur en stórar og þungar.
Flutningana skaltu framkvæma
snemma vors áður en vöxtur hefst.
Ekki má verða of þurrt á plöntunum
í veggnum og ekki skaltu bera
áburð á. Hafðu í huga að taka ekki
plöntur né jarðefni úr náttúrunni
svo skaði verði af.
Svala Jóhannsdóttir í Reykjavík
sj)yr:
Ég er með 5-6 ára gullregntré
í garðinum bjá mér. Nú þarf ég
að færa það. Hvenær er það best
og hvernig?
Mig langar líka til að færa hlyn,
hann er 7-8 ára og u.þ.b. ein og
hálf mannhæð. Og þá aftur hve-
nær og hvernig er það best?
Svar:Það ætti að vera lítill vandi
að flytja trén þín tvö ef þú vandar
upptökuna. Ég ráðtegg þér að rótst-
inga trén 1-2 árum áður en þau
eru flutt. Við rótstungu er notuð
beitt stunguskófla, og er henni
stungið niður í jarðveginn hringin
í kringum trén að 3/4 hluta, og
skal fjarlægðin frá stofni vera svip-
uð og umfang krónunnar. Þó má
rótarklumpurinn aldrei verða svo
stór að erfitt sé að flytja trén vegna
þyngsla. Við rótstungu skerðum við
ræturnar, trén mynda nýjar rætur
og rótarklumpurinn þéttist. Það er
mikiivægt að rótarklumpar tijánna
séu þéttir við flutninga, því annars
er hætta á að moldin hrynji utan
af rótunum og auknar líkur á að
trén verði fyrir skaða. Með því að
rótstinga ekki allan hringin í kring-
um trén skiljum við eftir rætur sem
auðvelda plöntunum að taka til sín
vatn og næringu meðan plönturnar
eru að mynda nýjar rætur þar sem
þær voru sneiddar af. Rótarskurð
framkvæmum við á vorin áður en
trén hefja blaðvöxt eða í lok júlí.
Ég ráðlegg þér að flytja trén að
vori til, þó haustið komi vel til
greina og pakka rótunum inn t.d.
í striga til að koma í veg fyrir að
hnausinn hrynji sundur og eins að
veijast þomun rótarenda.
Áð lokinn. endurgróðursetningu
skaltu veita þeim stuðning svo þau
fjúki ekki um koll við fyrsta vind,
og huga vel að vökvun svo plönturn-
ar ofþorni ekki á sínum nýja stað.
Sigrún Magnúsdóttir í Reykjavík
spyr:
Fyrir þremur árum setti ég niður
lerki. Lerkið er nú u.þ.b. 10 ára.
Það er í beði ásamt furu og sitka-
greni. í sumar hefur lerkið verið
mjög ljótt, þó ekki fölnað en
nálarnar eru aðeins nokkrir
millimetrar og mjög dökkar. Ég
tel mig hafa hugsað vel um það
og borið á það áburð. Hvað er
til ráða?
Svar:Hugsanlegt er að dökkgræni
liturinn á nálum lerkisins sé tilkom-
in vegna köfnunarefnis áburðar
sem þú hefur borið á í sumar. Ef
blöðin eru slöpp bendir það á að
of mikið af köfnunarefni hafi verið
borið á og að auki vegna lágs hita-
stigs fyrrihluta sumars em nálarnar
á lerkitrénu stuttar. Ég hvet þig
að bera á tréð kalíáburð er nemur
30 gr. og dreifa því jafnt á 1
Kalí hægir á vexti og eykur frost
þol plantna.
Ef rétt reynist að of mikið köfn
unaefni hafi verið sett á tréð, og
það jafnvel í vexti ennþá af þeim
sökum óttast ég að það skaðist
vetur. Ár hvert er þér óhætt, trénu
að skaðlausu að bera á t.d. tijákorn
6-10 kg á 100m2 og deila áburðarg
jöfinni í þrennt þannig að borið er
í fyrsta sinn um miðjan maí og
ekki síðar en í byijun júlí. Þá væri
tilvalið að dreifa kalíáburði i júlílok
3 kg á hveija 1002.