Morgunblaðið - 05.12.1992, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1992
B 9
Var auður í
garði Astu?
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Friðrika Benónýs: Mini; hlátur
er sorg. Ævisaga Ástu Sigurðar-
dóttur Útg. Iðunn 1992
Áleitin spurning við lestur ævisögu
Ástu Sigurðardóttur er: Verða
menn alkóhólistar og ógæfumenn
af því þeir eru listamenn með brot-
hætta sál? Er óhugsandi að menn
geti fengist við listsköpun nema
leita hugsvölunar/undankomu í
vímu? Við eigum dæmi um fjöl-
marga frábæra listamenn fyrr og
síðar sem hafa lagst í sukk og
óreglu og líka um aðra sem ekki
hafa gert það. Spurningin um orsök
og afleiðingu og hvað er hvað? Og
verður kannski aldrei svarað svo
vit sé í. Það er í sjálfu sér eðlilegt
að vangaveltur af þessu tagi komi
upp í hugann við lestur um lífshlaup
Ástu Sigurðardóttur.
Frá unga aldri virðist hún hafa
tekið þá stefnu að láta sér gremj-
ast eiginlega ansi margt, hvort sem
það eru kröfur til kvenna, guðsótti
móður hennar og smáborgaraleg
viðhorf svona upp undir það flestra.
Hún gengur upp í að ögra og
hneyksla. En hver er ástæðan?
Hvað vekur þessa þörf, þetta
dæmalaust neikvæða viðhorf? Það
kemur ekki til skila og mér þykir
sem höfundur hefði mátt reyna að
bijóta heilann um það með lesend-
um. Það er ekki fullnægjandi að
afgreiða það með því að svona hafi
Ásta bara verið skapi farin og
púnktuit
Mér þykir höfundur taka of laust
á efninu. Fer of grunnt og skýrir
ekki fyrir lesanda ýms atriði sem
er tæpt á. Það má auðvitað tala
hljótt í skáldsögu en fyrst þetta er
ævisaga gegnir öðru máli. Dæmi
um þetta er t.a.m: þegar Ásta kynn-
ist Þorsteini frá Hamri og verður
ástfangin af honum. Það leikur allt
í lyndi, þau fara að búa og börnin
fæðast hvert af öðru. En ijórum
blaðsíðum síðar er farið að halla á
ógæfuhliðina. Ansi fannst mér þessi
ár vera hraðsoðin og yfirborðs-
kennd frá hálfu höfundar.
Meginkostur Ástusögu' er hve
Friðriku reynist auðvelt að bregða
upp áhrifamiklum svipmyndum svo
lesandi sér fyrir sér ljóslifandi fólk
og atburði. Dæmi um þetta er með-
al margra skelfileg og átakanleg
en ekki orðmörg frásögn af því
þegar drengurinn Þórir Jökull fer
út í búð að kaupa mat, fær fullan
bakka af ilmandi kjöti og kartöflum.
Tilhlökkun drengsins er óblandin,
nú fá þau loksins mat. Og kemur
síðan heim og mamma er byijuð
að drekka, tekur hranalega af hon-
um matinn og ræðst á matinn og
étur hann fyrir framan svöng börn-
in sín án þess að sjá af svo mikið
sem bita í þau. Þessi frásögn er í
sjálfu sér svo sterk og ljót að það
gæti veist lesanda erfitt að finna
til með konu sem fremur slíkt gagn-
vart litlum umkomulausum, svöng-
um og skelfdum börnum sínum. Eða
má koma með afsakanir? Höfundur
reyndi það ekki sem betur fer.
Það má vera að Ásta Sigurðardótt-
ir hafi verið mikil listakona og að-
Stofutónlist
Hljómdiskar
Oddur Björnsson
Selma Guðmundsdóttir leikur á
píanó verk eftir Chopin, Liszt, Jón
Leifs, Pál ísólfsson, Scriabin,
Khatsjatúrjan og Janácek.
Steinar hf.
Tónlistin, sem leikin er á geisla-
diski þessum, er tekin upp í stofunni
á heimili píanóleikarans - við kerta-
ljós! Alveg yndisleg hugmynd, og
miklu skynsamlegri en maður skyldi
ætla, a.m.k. ef dæma skyldi eftir
árangrinum. Píanóhljómurinn falleg-
ur, hlýr og skýr. Svo er og spila-
mennskan.
Við fyrstu sýn gæti verkefnaskrá-
in virst dálítið ósamstæð, en svo
reynist þó ekki vera. Hin „ólíku“
verk héldu athyglinni allan tímann,
ekki síður vegna píanóleiksins sjálfs
en eigin verðleika. í þessu „pró-
grammi" reis tónlistin hæst (eða öllu
heldur risti dýpst) í Torreki Jóns
Leifs og sónötu (samin i minningu
verkamanns) Leos Janaceks, hvort
tveggja afar vel leikið. Chopin, Liszt
og Scriabin hljómuðu afar vel.
Scriabin var aðeins fjórtán ára þegar
hann samdi þessa fallegu etýðu.
Sama er að segja um píanóstykkin
hans Páls og tokkötuna hans Arams
Khatsjatúijans. Alls staðar skýr og
falleg mótun tónmálsins. Arkitektúr-
inn hreinn og ómengaður af „fölsk-
um“ áherslum.
Einhvern veginn hefur maður á
tilfinningunni að Selma Guðmunds-
dóttir sé mjög góð í rómantískri klas-
sík (Brahms og Schumann), kannski
einmitt vegna þess að hún er ekki
svo ýkja „rómantískur" píanisti
(þrátt fyrir kertaljósið), fremur yfir-
vegaður en „spontant", en hefur
Háskólabíó
Diddó og Sinfónían
með fj ölskyldutónleika
Fjölskyldutónleikar verða
haldnir í Háskólabíói laugardag-
inn 5. desember kl. 15.
Á tónleikunum koma fram Sigrún
Hjálmtýsdóttir, Kór Öldutúnsskóla í
Hafnarfírði og Sinfóníuhljómsveit
íslands. Hljómsveitarstjórar verða
tveir. Fyrir hlé er það Robin Staple-
ton sem stjómar nú meðal annars
sýningum á Luciu di Lammermoor í
íslensku óperunni og Ed Welch, sem
ýmsir muna eftir frá því hann stjóm-
aði Lifunar-tónleikum fyrir skömmu.
Tilefni tónleikanna er útkoma á
tveimur geislaplötum frá Skífunni.
Annars vegar er það einsöngsplata
Sigrúnar Hjálmtýsdóttur, en á hluta
þeirrar plötu leikur Sinfóníuhljóm-
sveit íslands undir stjórn Robins
Stapeltons.
Hins vegar er það jólaplata Skíf-
unnar^ „Hvít jól“ með Sinfóníuhljóm-
sveit Islands, en þar eru flytjendur
auk hljómsveitarinnar Sigrún Hjálm-
týsdóttir og Kór Öldutúnsskóla.
Hljómsveitarstjóri á þeirri geislaplötu
er Ed Welch, en hann sá einnig um
allar útsetningar.
Fyrir hlé syngur Sigrún óperuaríur
af plötu sinni, en eftir hlé verða tón-
leikarnir helgaðir jólunum. í fréttatil-
kynningu segir að tónleikamir séu
Friðrika Benónýsdóttir
stæðumar hafí verið grimmar og
hún hafi aldrei notið sín. Ég fellst
á það að hún skrifaði nokkrar góð-
ar smásögur og ég las þær aftur
eftir lestur ævisögunnar. Þær era
sterkar og vel gerðar á sinn hátt
en ég fengi mig fljótt fullsadda á
slíkum naflasögum. Það er á fárra
skálda færi að skrifa endalaust um
sjálfan sig og raunalega reynslu
sína, hið listræna og skáldlega vík-
ur einatt fyrir beiskju/dómgreind-
arvöntun. Mér fínnst Ásta Sigurð-
ardóttir hafa verið tveggja til
þriggja smásagna höfundur. Ég er
ekki viss um að hún hefði skapað
annað eða meira þó svo örlögin
hefðu ekki, með hennar sjálfrar
aðstoð, leikið hana eins og raun bar
vitni um.
Heiðarleiki Friðriku Benónýs er
um margt aðdáunarverður, ég fékk
á tilfínninguna að á endanum hefði
hún skrifað öðruvísi bók en hún
hugðist gera í upphafi ferðar. Hún
fellur aldrei í þá gryfju að fegra
eða pússa. Það er mikið gott. Og
bókin er vel skrifuð og vönduð svo
langt sem hún nær. En hefði viljað
hún næði lengra.
Selma Guðmundsdóttir
samt stílinn á hreinu. Þetta kann að
hljóma mótsagnakennt, og verður
bara að hafa það.
Upptöku annaðist Bjami Rúnar
Bjamason. Hún er frábær, án tillits
til hinna sérstöku skilyrða.
Sigrún Hjálmtýsdóttir
hugsaðir sem skemmtun fyrir alla
fjölskylduna og til að koma áheyr-
endum í jólaskap.
Sinfóníutóiileikar
Petri Sakari
Eiginlegur sorgarþáttur verksins
er þriðji þátturinn, sem er fyrir
strengi og hörpu, og var þessi af-
burða fallegi þáttur mjög vel leik-
inn. Síðasti kaflinn á að vera „hrað-
ur, glettinn og frísklegur" og var
það að nokkra leyti og stóð hljóm-
sveitin sig með prýði, þó nokkur
raglingur yrði á samleiknum í smá
„fúgato“-kafla nærri upphafi hans.
I heild var flutningur verksins góð-
ur og stóð hljómsveitin sig mjög
vel undir vökulli stjóm Petri Sak-
ari, þó sakna mætti stundum skáld-
legrar túlkunar hans á þessu til-
fínningaþrangna meistaraverki.
Skáldsaga eftir
Einar Óm Gimnarsson
BENJAMÍN heitir ný skáldsaga
eftír Einar Örn Gunnarsson.
í kynningu útgefanda segir:
„Einar Öm er upprennandi höfund-
ur sem sendi frá sér sín fyrstu
skáldsögu 1990 og hlaut hún góða
dóma. Þessi nýja sk&ldsaga hans
gerist í Reykjavík og fjallar einkum
um listamanninn Benjamín og
samskipti hans við sögumenn.
Merkileg persónulýsing, í senn
kímin og harmræn. Þessi listamað-
ur er málgefinn og nokkuð kæru-
laus á yfirborði en allt. annar ef
tekst að gægjast undir skelina."
Úgefandi er Almenna bókafé-
lagið hf. Bókin er 140 bls., prent-
uð í Prentbæ. Verð 2.495 krón-
ur.
Einar Örn Gunnarsson
Tonlist______________
Jón Ásgeirsson
Fimmta sinfónían eftir Mahler
var eina viðfangsefnið á síðustu
tónleikum Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands í Háskólabíói sl. fímmtudag.
Sinfónían er í fímm þáttum og
hefst á sorgarmars. Upphafið er
lúðrakall, sem Ásgeir Steingríms-
son lék mjög vel, þrátt fyrir að
upphafið væri ekki hnökralaust.
Þó fyrsti kaflinn heiti sorgarmars,
á hann fyrst og fremst rætur í
tregafullri svartsýni höfundar, þó
hann segi fyrir, að kaflinn skuli
leikinn með „ákveðnum skrefum,
hörkulega, eins og í líkfylgd“. Það
vantaði þennan þunga í flutning-
inn, svo að túlkun hljómsveitarinn-
ar var aðeins þunglyndislega ljóð-
ræn, sem fer þessum sérstæða
kafla mjög vel.
Annar og þriðji þátturinn era
aðalþættir verksins, bæði hvað
snertir lengd og úrvinnslu og þarna
vantaði mjög á að strengjasveitin
væri nógu fjölmenn, því í svona
verkum þyrfti að miða við 24 í
fyrstu fiðlu og eftir því fleiri í öðr-
um strengjahópum, til að hafa í
fullu tré við blásarana og byggja
upp stormþranginn ofsann í öðram
þættinum og gefa valslíktu línun-
um í þeim þriðja ákveðinn kraft.
Þrátt fyrir þetta vora báðir kaflam-
ir nokkuð vel leiknir og átti 1. hom-
isti, Joseph Ognibene, þar oft mjög
fallega dregnar einleikslínur og
reyndar ekki síst í síðasta þættin-
um, þeim fímmta.
Myndabok með verkum
Sigurjóns Olafssonar
ÚT ER komin mynda- og ljóðabók
sem hefur að geyma ljóð á ensku
og japönsku eftír dönsku skáld-
konuna Susanne Jorn við litljós-
myndir af völdum verkum eftír
Siguijón Ólafsson. Heitir bókar-
innar á ensku er „Tracks in Sand“
og er skírskotað tíl síðustu högg-
myndar Sigurjóns: Spor í sandinn.
Susanne Jorn, sem er dóttir mál-
arans Asgers Jorns, er menntun í
japönskum og kínverskum fræðum.
Hún er búsett í Bandaríkjunum og
skrifar á dönsku og ensku. Auk þess
að hafa fengist við ljóðaþýðingar úr
kínversku og japönsku hefur Sus-
anne gefið út sjö ljóðabækur og
fyrsta skáldsagan hennar kom út í
Danmörku á þessu ári.
Útgefandi er Listasafn Sigur-
jóns Ölafssonar. Verð 2.500 krón-
ur.
Húsavík
Myndlistarsýning
SIGURÐUR Þórir Sigurðsson
listmálari opnar myndlistarsýn-
ingu i safnahúsinu á Húsavík
föstudaginn 4. desember kl. 16.
Á sýningunni era málverk, olíu-
pastelmyndir og pennateikningar.
Sigurður Þórir er fæddur og uppal-
inn .í Reykjavík og stundaði nám
við Myndlista- og handíðaskóla
íslands 1968 til 1971. Eftir það
stundaði hann nám við Konung-
legu listaakademíuna í Kaup-
mannahöfn 1974 til 1978 hjá pró-
fessor Dan Sterap-Hansen.
Síðasta sýning Sigurðar var í
Norræna húsinu í mars sl. en hann
hefur haldið fyölda sýninga hér á
landi sem erlendis. Hann hefur
einnig tekið þátt í samsýningum
hér heima og erlendis.
Sýningin er opin til sunnudags-
ins 6. desember kl. 20.