Morgunblaðið - 05.12.1992, Síða 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1992
-- $ r—1 u ; r—i 'j ' ”— •" 1 --
SPENNA OG PINA
Paquito Bolino í sínu horni sýningarinnar. Morgunbiaðið/Árni Sæborg
Myndasögulistin hefur verið af-
rækt á Islandi eins og víða annars
staðar. Stafar það ekki síst af
erfiðleikunum við að fínna alls-
heijar mælistiku fyrir listform
sem teygir anga sína til myndlist-
ar, bókmennta, kvikmynda og
jafnvel til dægurtónlistar en fest-
ist aldrei við áhrifavalda sína og
losnar því blessunarlega við að
draga of mikið dám af þeim. En
af þessum völdum umlykur
myndasöguna „táknfræðileg
óreiða“ sem fælir suma frá henni,
meðan aðrir sjá opið ríki mögu-
leika. Virkjun þess síðarnefnda
er augljós á veggjum Kjarvals-
staða um þessar mundir, en þar
stendur yfir frönsk-íslensk
myndasögusýning er nefnist
„Guðdómleg innri spenna og
pína“. Er sýningargesti torvelt
annað en að hrífast af fjölbreyti-
leika myndasögunnar sem þar
getur að líta.
Hvað er myndasögulist?"
er spurt í bók sem gefín
er út í tilefni sýningar-
innar, og er jafnframt
5. hefti teiknimyndasögublaðsins
Gisp!„Strax í upphafi er hægt að
gefa einhvers konar bráðabirgða-
svar. Árið 1947 kom út bókin„The
Comics“ eftir Colton nokkurn
Waugh þar sem hann setur fram
fyrstu manna skilgreiningu og varð
hún víða meðtekin sem grunnur til
að byggja á alvarlegar rannsóknir.
íjStuttu máli: Myndasagan er tján-
ingarform sem þarf að innihalda
eftirfarandi frumþætti: Frásögn sem
sögð er með samfelldri röð mynda,
samhangandi „hlutverk" persóna"
frá einni röð til annarrar og samtöl
og/eða texta innan myndanna.
Því miður gerðu Waugh og læri-
sveinar hans sér ekki grein fyrir
mikilvægi þessarar uppgötvunar. í
stað þess að átta sig á að þeir höfðu
í stórum dráttum markað útlínur nýs
listforms, sem samkvæmt því kallaði
á algjörlega nýja staðla, reyndu þeir
að fella það að eldri og ósamrýman-
legum formum. Það kemur því ekk-
ert á óvart að þetta hugmyndalega
„frávik" leiddi höfund sinn út í fag-
urfræðilegan glundroða.“ Og síðar
segir: „Skilgreiningin hér að ofan
felur ekki í sér skilning á innsta
eðli myndasagna, ekki frekar en
formúlan fyrir „pí“ felur í sér skiln-
ing á eðli hringsins. En hana er
hægt að nota sem verkfæri sem
getur komið að ómetanlegu gagni.“
Þetta verkfæri kemur þó að__ litlu
haldi þegar myndútfærsla Paquito
Bolino, sem var einn fjögurra gesta
sýningarinnar, er skoðuð. Einhver
heildarsvipur virðist lifa milli mynda,
en torséð frásögn með „samþang-
andi „hlutverk" persóna,““ og tal-
blaðran víðfræga er fjarri góðu
gamni. Myndir Bolinos eru þar að
auki eins fjarskyldar þeim nostur-
samlegu unnu teikningum, sem ís-
lendingar kannast við úr flestum
myndasögum sem rekur á okkar
strendur, og hugsast getur. Það er
frekar sem hann skrái sprengingu á
sama tryllingslega andartaki og hún
á sér stað. Myndimar eru ofsafengið
afsprengi hluta er aldrei átti að leiða
saman til sængur. Lýsingin á honum
sem birtist í 5. heftinu virðist nærri-
lagi:„Paquito Bolino lætur sig litlu
varða þægar myndasögur og heldur
sig lengst frá þeim af öllum úr hópn-
um. Hann er jarðýtan, maðurinn sem
talar minna en flestir og framkvæm-
ir þeim mun meira."
Expressjónískar myndasögur
Bolino er frá bænum Aigus-Mort-
es við Miðjarðarhaf, en býr nú í
París. Hann hefur gert hreyfimynd-
ir, plötur, plötuumslög og fjölmargar
bækur, ýmist einsamall eða með
öðrum. „Ég held að verk mín séu
nokkurs konar blanda af teikni-
myndasögum og expressjónisma,"
segir Bolino þegar ofsi mynda hans
berst í tal, „en þó í einhveijum
tengslum við sama naívismann og
fjörgamlir menn iðka í krummaskuð-
um. Þegar ég er staddur í S-Frakk-
landi reyni ég að heimsækja smábæ-
ina og hitt gamla naívista sem hafa
aldrei séð eða heyrt getið um mynda-
sögur. Sá síðasti sem ég kynntist
af þeim toga var 75 ára gamall og
skildi teikningar mínar athuga-
semdalaust, við reyndumst tala
sama tungumálið. Á sama tíma ger-
ist það að ég fæ ekki inngengt hjá
sýningarsölum því þeir segja; þetta
er ekki myndlist, þetta eru mynda-
sögur. Og þegar ég fer til útgefenda
myndasagna segja þeir; þetta eru
ekki myndasögur, þetta er myndlist.
Ég er því í úlfakreppu." Bolino lærði
í virtum skóla á sínu sviði í Frakk-
landi, École des Beaux Arts í sveita-
borginni Angouléme, er hefur verið
kölluð myndasöguborgin. Þar er ár-
lega haldin myndasöguhátíð mikil
Myndir Bolinos eru
eins f jorskyldor þeim
nostursomlegu unnu
teikningum, sem ís-
lendingor konnost við
úr f lestum myndosög-
um sem rekur ó okkor
strendur, og hugsost
getur. Þnð er frekar
sem honn skrói
sprengingu
sem dregur til sín flesta þá er bendl-
aðir eru við miðilinn í Frakklandi
og viðar, og nefnist Salon Intemat-
ional de la Bande Dessinée d’Ango-
uléme. Bolino og fleiri myndasögu-
listamenn í svipaðri aðstöðu hafa
sýnt verk sín í borginni meðfram
hátíðinni í von um að vekja áhuga
valdhafa í greininni. „Við höfum
haldið margar sýningar í krám og
verslunum, en forkólfar í mynda-
söguiðnaðinum létu ekki sjá sig. í
upphafi 9. áratugsins naut mynda-
sögulistin mikils fylgis og fyrirtæki
og menningarstofnanir stóðu fyrir
kynningum á henni og sýningum,
áformuðu hreyfimyndagerð og tíma-
rit og blöð birtu myndasögur. En
afleiðingar átaksins urðu aðrar en
ætlað var. Frá 1985 selja aðeins
fáeinar stjörnur verk sín og það háu
verði, þeir geyma nýju verkin sín
og selja hin gömlu fyrir fáranlegar
fjárhæðir. Þetta biýtur gegn eðli
myndasögulistarinnar eins og ég
skil hana. Ég lít á myndasöguformið
sem list fyrir fjöldann vegna þess
hversu aðgengileg hún er, auðvelt
að fjölfalda og vegna þess að hana
má nálgast í næstu bókabúð. Ég get
tekið dæmi af mínum heimaslóðum,
þar sem hvorki voru söfn né sýning-
arsalir, en bókaverslanirnar seldu
bækur sem komu mér í kynni við
flest allar liststefnur og listamenn.
En þegar afurðir myndasögulistar-
innar eru verðlagðar á sambærilegan
hátt og hefðbundnar listir, er listin
fyrir fólkið einungis aðgengileg fá-
einum útvöldum sem eiga fjármuni.
Nokkrir teiknarar beygja sig undir
ástandið, herma einungis eftir eldri
mönnunum og reyna ekki að brydda
upp á nýjungum. Möguleikinn á að
koma annars konar verkum á fram-
færi er enginn." Úrræði Bolinos er
vitnisburður um þann hluta frönsku
myndasögunnar sem nærist neðan-
jarðar; hann gefur bækur sínar út í
sjálfur í u.þ.b. 200 eintökum og sel-
ur í annarri af tveimur bókabúðum
Parísarborgar sem láta hillupláss
undir slíka iðju, eða í einkasölu með
aðstoð frönsku póstþjónustunnar.
„Ég vil auðvitað fá náð fyrir augum
almennings en ástandið er hvarvetna
eins í franska listheiminum; hann
byggist upp á þekktum nöfnum sem
peningamenn eru óhræddir við að
veðja á og flagga í sífellu - fólk
kynnist því engu nýju. Listgráða
mín er gagnslaus því ég get ekki
notfært mér hana við markaðssetn-
ingu á verkum mínum, eða til að
krækja í sambönd við listaklíkurnar
sem ráða lögum og lofum.“ Hann
segir að sýningu eins og nú standi
yfir á Kjarvalsstöðum væri ekki
hægt að sjá í Frakklandi. „Sýning
sem blandar fordómalaust saman
verkum óþekktra og þekktra mynda-
sögulistamanna er óhugsandi fyrir-
brigði í Frakkalandi dagsins í dag.
Þetta er því lærdómsríkt og jákvætt
framtak fyrir alla hlutaðeigendur.
Meðlimir Gisp! njóta þeirra forrétt-
inda að vera fyrstir á litlum mark-
aði og geta leyft sér tilraunir. Heima
í Frakklandi þyrftu þeir að kljást
við svipaðar kringumstæður og við
og fengju ekki útgáfu. Þeir þurfa
hins vegar að opna tímaritið fyrir
alls kyns list, jafnt neðanjarðar-
straumum og opberri list, því bijóta
þarf múra þarna á milli svo að fólk
meti alla list á sama grundvelli.“
SFr
Morgunblaðið/Kristinn
Fordyri sýningarinnar „Guðdómleg innri spenna og pína“ skreytt fyrir opnun, f.v. Þórarinn B. Leifsson
og Halldór Baldursson kijúpa, en uppréttir eru Bjarni Hinriksson, Þorri Hringsson og Jóhann L. Torfason.