Morgunblaðið - 09.01.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JANÚAR 1993
19
Stöðugur straumur fólks frá öllum heimshornum er á Picasso safnið.
gerð og samsetningu byggingar-
innar. Sjálfur sagði Gaudí: “...
homin hverfa og ríkdómur efnisins
kemur fram í hinum bogamynduðu
óhlutkenndu formunum: sólin mun
þrengja sér inn um allar hinar
fjóru hliðar og verður líkust eftir-
mynd af Paradís. Þannig verður
bygging mín bjartari en ljósið.
Þakið er svo gott dæmi um ótak-
markað hugarflug Gaudís, því að
að neðan er sem einhver forynju-
vöxtur eigi sér þar stað, en að
ofan er það líkast súrrealistískum
höggmyndagarði. Að innan er
húsið ekki síður ævintýralegt og
fordyrið eitt býður gestinn velkom-
inn með skreytingum og formun-
um, sem eru sem annars heims,
en styðjast þó við hrein náttúru-
lögmál og klæðningin er úr marg-
litum náttúrusteinum. Þetta mark-
ar það svið að höndla heildina í
smáatriðunum.
Hinum lífræna byggingarstíl
Gaudís var hafnað af áköfustu
áhangendum funkisstefnunnar og
skókassastílsins, en telst nú eitt
af ævintýrum þessarar aldar og
ferðalangar streyma hvaðavæna
að úr heiminum til að bera bygg-
ingar hans augum. En svo er ann-
að, sem er, að það er einnig eitt
af kraftaverkum tuttugustu aldar-
innar að Gaudí skyldi takast að
fá menn til að fjármagna bygging-
ar sínar.
Einn af þeim var hinn auðugi
greifi Eusebio Gell y Bacigalupi,
sem réði Gaudí til að hanna á 16
hekturum eignar sinnar sirka 60
íverustaði, með fyrirheit um nýjan
og byltingarkenndan lífsmáta.
Gaudí fékk hér fullkomlega fijáls-
ar hendur og skóp ævintýralega
húsasamstæðu.
Tilraunin misheppnaðist að því
leyti að einungis tvö smábýlanna
seldust og keypti Gaudí sjálfur
annað. Af þeirri ástæðu keypti
Barcelonaborg heila klabbið árið
1922 og breytti í opinberan garð,
sem í dag er nafnkenndasti garður
borgarinnar.
Þannig verða iðulega mikil lista-
verk til, en eru síður afkvæmi
nákvæms skipulags um hagnýti.
Að lýsa byggingum Gaudís í
borginni, verður trúlega best gert
með því að segja, að þær séu sem
spretti fram lífrænn gróður inn á
milli kaldra húsasamstæða og að
hann sjálfur sé sem ævintýraþulur
innan um þura rökhyggju.
En þrátt fyrir allt, var hér ekki
Safn Katalónskrar listar á
Montjuich hæðum. Höllin var
byggð í tilefni heimssýningarinn-
ar 1929.
um neinn draumóramann að ræða
heldur sannmenntaðan húmanista,
sem var gæddur mikilli tilfinningu
fyrir smáatriðum og hinu skreyti-
kennda og þá sérstaklega í smíða-
jámi. Sönnun þess eru työ ljósker
sem sjá má á Plaza Real og annað
þeirra með tákni Barcelonaborgar.
Og sjálfur Le Corbusier, sem hugs-
aði þó mikið um hagnýti bygginga
sinna, lét hafa eftir sér árið 1957,
að Gaudí væri einn af byggingar-
meisturum tuttugustu aldarinnar.
Auðvitað gleymdi Barcelona
ekki þessum snillingi sínum og
veitti mikið fé í endurnýjun bygg-
inga hans og miklar framkvæmdir
voru við kirkjuna miklu Sagrada
Familia.
Gaudí kom Iíka við sögu við
hönnun Borgargarðsins og hann
er jafnvel talinn höfundur hinna
fjögurra undursamlegu vængjuðu
dreka fyrir framan gervifossa hins
rismikla og fagra minnismerkis
við það horn garðsins, sem veit
að Passeig de Pujades Meridiana
og Carrer de Wellington.
Það hafa einkum verið tveir
staðir sem dregið hafa jafnt mynd-
listarunnendur sem forvitna ferða-
langa að sér hin síðari ár, sem eru
Picasso- safnið og stofnun Joan
Miró, en nú hefur þriðji staðurinn
bæst við, sem er stofnun Antoni
Tapies við Carrer Aragó, sömu
götu og ég bjó við i fýrra, en þá
vissi ég ekki af safninu. Tapies
er án vafa nafnkenndasti núlista-
maður Spánveija og hefur lengi
verið búsettur í París. Mér til mik-
illa vonbrigða var safnið lokað er
mig bar að garði, en verið var að
stokka það upp og undirbúa nýja
sýningu.
En hvað hin söfnin snertir, er
mun meiri aðsókn á Picasso safn-
ið, en þangað er stöðugur straum-
ur allan daginn. Ástæðan mun
trúlega vera sú, að safnið er mun
fjölþættara og skemmtilegra í
skoðun og hin gamla ævintýralega
bygging, „Berenguer de Aguilar
Palast“ sem hýsir það er frá 14
öld. Auk þess eru þar stöðugar
sérsýningar og t.d. voru þar sýn-
ingar á verkum þeirra Max Ernst
og Alex von Jawlenzky er mig bar
að garði. En þessar sérsýningar
hafa ekki að neinu marki sama
aðdráttarafl og sjálft Picassosafn-
ið, en eru góð viðbót fyrir sanna
áhugamenn.
Picasso safnið í París er einnig
í gömlu aðalsmannssloti og þang-
að liggur sömuleiðis stöðugur
straumur ferðalanga og af því má
vera nokkuð ljóst, að fólk sækir
meira í gamlar og lífrænar bygg-
ingar en nýhönnuð söfn, hversu
vel sem hönnun þeirra hefur ann-
ars tekist.
Þannig er Miró safnið mjög fal-
legt og vel hannað af þeim nafn-
kennda einkavini Mirós til margra
ára, Jose Luis Sert, en samt er
eins og eitthvað skorti á og við
það bætist, að nokkuð er um kaup-
mennsku, en minjagripir þar eru
margir mun dýrari en annars stað-
ar og kann það að vera vegna
þess, að fjölskylda hans hefur
einkarétt á allri myndbirtingu og
þá væntanlega einnig eftirþrykkj-
um á hvers konar sérhannaðan
klæðnað.
Og kannski er Miró of mikið
tákn á þessum slóðum, en allstað-
ar má sjá verk hans utan dyra og
myndtákn hans á hvers konar
hlutum og auglýsingum.
Ég hafði skoðað Miró safnið
tvisvar af miklum áhuga rúmu ári
áður, en er ég skoðaði það á ný
þótti mér það merkilega fljótskoð-
að, en hins vegar tekst mér ekki
að verða leiður á Picassosafninu,
því að jafnvel gamlir og gráir veg-
girnir heilla mig, sem vafalaust
marga fleiri.
Ég hafði fengið inni í íbúð í
Iyftulausu húsi á sjöttu hæð í
næsta nágrenni Borgargarðsins
og þar leið mér ágætlega þótt
tröppurnar væru nokkuð erfiðar í
hásumarhitunum, ekki aðeins fyrir
okkur ferðalangana, heldur einnig
fyrir íbúa hússins, sem gjarnan
tóku sér hvíldir á leiðinni upp.
Eftir þ'ví var tekið hve fólkið í
húsinu var frammúrskarandi kurt-
eisið og alúðlegt og frá því sumu
geislaði sá heillandi menningar-
bragur sem rómönskum þjóðum
er í blóð borinn.
Naumast var hægt að hugsa sér
betri staðsetningu í borginni, því
að þetta er rétt hjá höfninni og
stuttur gangur að þeirri nafn-
kenndu götu Las Ramblas. Þá eru
merkar og heillegar fornminjar í
nágrenninu svo sem Rómversku
múramir og hin mikla dómkirkja
St. Eulalia. Göturnar eru sumar
hveijar svo þröngar og langar, að
maður verður beinlínis óttasleginn
er maður er einn á ferð og einkum
er skyggja tekur, en alltaf er stutt
í fjölmennið.
Ramblan er eins og margur
veit heilmikið ævintýri þar sem
allt mögulegt er að gerast allan
liðlangan daginn og næturlífið
blómstrar þar allt um kring. Einn-
ig vændi af öllu tagi og eiturlyfja-
sala og þá einkum á hinu fagra
torgi Plaza Real, sem er staðsett
mitt í gamla borgarhlutanum
steinsnar frá Römblunni. Ekki
þarf maður að sitja lengi á einum
hinna mörgu útiveitingastaða til
að verða var við sölu vímuefna.
Á götunni eru rómantísk hótel
og dýrar verzlanir, og á einum
stað til hliðar er einhver glæsileg-
asti útimarkaður á matvöru og
grænmeti sem ég hef augum litið
auk þess að vera því skilningarviti
ljóssins mikil hátíð. Ramblan byij-
ar við höfnina í gamla hverfinu
en ofantil er nálgast nýrri hverfí
eru alþjóðlegir hamborgara- og
ropvatnsstaðir og menn verða þá
óþægilega varir við nútímann og
hningnun siðmenningarinnar, en
mér fínnst eftir heimsókn á slíkan
skyndifæðustað sem maður sé
kominn 30.000 ár nær frummann-
inum í tijánum.
Ramblan væri vafalítið ein feg-
ursta gata í heimi ef meiri þrifnað-
ar gætti, en sóðaskapurinn er þar
á köflum yfírgengilegur og eiga
einstaklingar þar mesta sök. Hér
vantar götusópara en þó einkum
lög eins og t.d. í Munchen, sem
banna að henda frá sér rusli og
eru menn þar jafnvel sektaðir fyr-
ir að henda frá sér eldspýtu eða
smábréfsnepli. En enginn getur
neitað því að lífsflóran á hinni
miklu götu er mikil og hún er jafn-
vel mun ríkari en mann grunar í
fyrstu.
Sóðaskapurinn er annars mikill
blettur á borginni, ódaunin leggur
frá stórum gámum, sem víða eru
staðsettir og mengun er þar mik-
il. Væri ráð að senda Barcelona-
borg slagorð hreinlætisdeildar
okkar: „Götur eru ekki ruslaföt-
ur...“!
Þegar við vorum þarna í fyrra-
sumar langaði okkur reiðinnar
býsn í kláfínn er reglubundið og
tígulega svifur hátt yfír höfninni,
en einhvern veginn varð ekki úr
því. En núna héldu okkur engin
bönd og síðdegis einn góðviðrisdag
létum við drauminn rætast. Það
sá vítt yfír borgina, en það sem
vakti þó mesta athygli okkar var
einmitt mengunin sem var svo
auðsæ úr háaloftinu bæði í nálægð
sem fjarlægð. Hún kemur bæði fá
iðnaði og útblæstri bifreiða en
umferðin í borginni er gífurleg.
Dagamir 10 í Barcelona liðu
fljótt, alltof fljótt og auk þess átt-
um við í stríði við moskítóflugur
á nóttunni er bitu og bitu. Sonur
minn fékk aðkenningu af hita- og
köldusótt, en sem betur fer náði
hún ekki fullum tökum á honum,
en hann var lengi slappur á eftir.
Og sá er hér ritar fékk heiftarlega
vöðvagigt í brjóstið og varð að
leita til bráðamóttöku á spítala en
hresstist sem betur fer á merkilega
skömmum tíma eftir að hafa feng-
ið rétt lyf.
Þannig sannaðist það enn einn
ganginn, að engin er rós án þyma,
en það var alla vega mikil lifun
að fá heimsótt þessa miklu borg
á sögulegum tímum. Væntanlega
minnkar ekki metnaður íbúanna
varðandi uppbyggingu borgarinn-
ar þrátt fyrir að vafalítið sé langt
í næsta heimsviðburð innan marka
hennar.
Hinn almáttugi Kristur. Freska frá 12. öld í Katalónska safninu.