Morgunblaðið - 05.02.1993, Qupperneq 16

16_____________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1993_
Skatturinn o g dauðinn
eftir Iðunni
Steinsdóttur
Engan mann hef ég þekkt vamm-
lausari í fjármálum en föður minn
heitinn. Hann tilheyrði þeirri kyn-
slóð sem lagði metnað sinn í að
standa í skilum og þurfa ekki að
þiggja neitt af neinum. Þau gildi
hafði hann í heiðri í bókstaflegri
merkingu til hinsta dags. Fársjúkur
gerði hann sér ferð í bankann 1.
ágúst 1991 til að gera upp alla
ógreidda reikninga eins og hans var
vani og sjá til þess að staða banka-
reikningsins væri örugglega í lagi.
Að því loknu hélt hann heimleiðis
en komst ekki nema nokkur fótmál
eftir gangstéttinni. Þar hneig hann
niður örendur.
Faðir minn var orðinn aldraður
maður er hann dó, en hann var við
dauða sínum búinn og ekki vildi
hann deyja sem vanskilamaður.
Annað átti þó eftir að koma í ljós.
Aulaháttur erfingjanna
Að áliðnu ári 1992 barst mér
bréf frá skattinum þar sem vakin
var athygli á að gleymst hefði að
skila framtali fyrir dánarbúið. Var
áætlaður skattur rúmar 21.000 kr.
og allur í skuld. Ég hafði ekki áttað
mig á að það þyrfti að skila fram-
tali fyrir látinn mann sem hafði
ekki aðrar tekjur en eftirlaun og
ellilífeyri sem skattamir voru
dregnir frá jafnóðum. Ég skammað-
ist mín töluvert fyrir þennan aula-
hátt og skundaði niður á Skattstofu
Reykjavíkur til að fá ráð. Þar tjáði
ungur og elskulegur maður mér að
þetta væri ekkert mál. Ég þyrfti
bara að fylla út skattskýrslu, skila
henni til ríkisskattstjóra og sækja
um niðurfellingu á skuldinni. Ég lét
ekki á mér standa enda þótti mér
það lítt í anda föður míns heitins
að dánarbú hans væri bendlað við
vanskil af einhverju tagi. Er
skemmst frá því að segja að hjá
ríkisskattstjóra fékk ég hina bestu
fyrirgreiðslu. Var þar gengið frá
öllum tilskildum pappírum og mér
tjáð að þeir yrðu sendir Skattstofu
Reykjavíkur sem mundi taka af-
stöðu til erindis míns.
Jólabréf frá Skattstofunni
Á aðfangadag sigldi ásamt jóla-
póstinum bréf inn um lúguna mína.
Það var frá Skattstofu Reykjavíkur.
Ég er svo illa af Guði gerð að
ég hef aldrei skilið almennilega
bréfin frá Skattstofunni og þetta
bréf var engin undantekning. í því
stóð að nú hefði skattframtal 1992
verið lagt fram og óskað eftir að
álagning yrði byggð á því í stað
áætlunar skattstjóra og viðurlög
felld niður. Eftir atvikum þætti
mega verða við beiðninni. Ég varp
öndinni léttar, málið var úr sögunni.
Neðst á blaðinu stóð að ef skýr-
inga væri þörf varðandi greiðslu-
stöðu skyldi leitað til Gjaldheimt-
unnar í Reykjavík.
Bréfinu fylgdi skattbreytinga-
seðill og samkvæmt honum var
skuldin nú orðin um 23.000 kr.
Þarna brást mér skilningurinn.
Fýrst búið var að fella niður viður-
lögin gat ekki verið að dánarbúið
skuldaði neitt þar sem skatturinn
hafði verið dreginn frá eftirlaunum
föður míns vel og skilvíslega í hvert
skipti sem þau voru greidd.
Málið upplýst
Milli jóla og nýárs vappaði ég
niður í Gjaldheimtu og óskaði skýr-
ingar. Þar fékk ég staðfest að dán-
arbúið skuldaði téða upphæð en
ekki gat stúlkan í afgreiðslunni
aukið mér skilning á bréfinu frá
Skattstofunni. Hún hristi bara höf-
uðið og benti yfir götuna þar sem
grillti í Skattstofu Reykjavíkur
gegnum skammdegisdrungann.
Það var rólegt á Skattstofunni,
ég var eini viðskiptavinurinn þessa
stundina. Tveir menn sátu innan
við diskinn og ég sneri mér að þeim
yngri og bar upp erindi mitt.
Maðurinn gerði sitt besta til að
leiða mig í sannleika málsins. Hann
hélt ekki eina ræðu, heldur tvær. í
þeim komu ítrekað fyrir orðin sem
eru alltaf í bréfunum frá skattinum,
þessum sem ég aldrei skil, og þar
af leiðandi skildi ég heldur ekki
hvað maðurinn var að segja.
Að lokum ákvað ég að reyna
ekki að leyna fávisku minni og
sagði:
— Heyrðu góði, ég skil ekki um
eftir Trausta Valsson
Síðastliðinn þriðjudag birtist í
Morgunblaðinu grein eftir Harald
Jóhannsson sjómann í Grímsey.
Haraldur fjallar fyrst um ýmis
byggðarmál Grímseyjar, m.a. um
vanda sem stafí af ótryggri heil-
brigðisþjónustu, lítilli prestsþjón-
ustu og því, að það þurfí að senda
böm úr eynni á 13 ára aldri, til
menntunar.
Þá snýr höfundur sér að ummæl-
um undirritaðs um samgöngu- og
byggðamál, m.a. í Grímsey, sem
birtust í Morgunblaðinu og í við-
ræðuþætti á Stöð 2 sl. haust.
Því miður reynast hér vera á ferð-
inni grófar misfærslur og útúrsnún-
ingar eins og vikið verður að síðar
í greininni.
Upphafspunktur umfjöllunar
minnar er sá, að nú á tímum er
byggðamynstur smæstu og af-
skekktustu þorpa illa í stakk búið
til að veita þá þjónustu sem flest
nútímafólk sækist eftir. Jafnframt
er það mjög dýrt fyrir ríkið að bjóða
ýmsa grunnþjónustu, eins og t.d.
rekstur pósthúss á þannig stöðum
ef notendur eru mjög fáir.
Þá hefur í rannsóknum á sam-
göngum upp á síðkastið komið fram
að vegasamgöngur færast hlutfalls-
lega í aukana en strand- og flug-
samgöngur fara dvínandi, sem t.d.
mun gera byggð á eyjum óhag-
kvæmari.
Fyrir stijálbýlt land er mjög dýrt
að byggja upp og reka þijú þannig
samgöngukeiifi samhliða og lagði
t.d. danska Kapmsax-skýrslan til,
„ — Nei, manneskja,
þeir hafa látið hann
hafa persónufrádrátt
og maður sem er dáinn
getur ekki nýtt sér per-
sónufrádrátt. Því verð-
ur dánarbúið að greiða
hann til baka.“
hvað þú ert að tala. Er þessi fjár-
hæð sem við eigum að greiða refs-
ing fýrir að skila ekki inn framtali?
Ég hélt að hún hefði verið felld
niður.
Maðurinn horfði á mig með um-
burðarlyndi þess sem daglega þarf
að kljást við einfeldninga og sagði:
— Refsingin var felld niður. Þið
eigið að greiða tekjuskattinn sem
dánarbúið skuldar samkvæmt
framtali.
— Hvemig getur dánarbúið
skuldað tekjuskatt sem var alltaf
staðgreiddur?
— Hvaða mánaðardag dó faðir
þinn? spurði hann.
— 1. ágúst 1991, svaraði ég.
— Það lá að. Hann dó 1. ágúst.
Þá hefur Tryggingastofnun verið
fyrir um 20 árum, að höfnum og
flugvöllum yrði fækkað en landsam-
göngur bættar.
Þessum ráðum fylgdi íslendingar
ekki frekar en Færeyingar og er
afleiðingin óhemjusóun á almanna-
fé vegna kjördæmapots þingmanna.
Afleiðingarnar af þeim skuldabyrð-
um sem af þessu hefur leitt eru nú
að koma í ljós í Færeyjum: Þjóðin
er búin að missa sjálfstæði sitt í
hendur erlendra aðila og „strúkt-
úrs-nefndin“, sem að mestu er skip-
uð efnahagsráðunautum, ætlar að
fækka frystihúsunum niður í 5 og
leggja allverulegum hluta skipa-
stólsins til að ná upp nægri hag-
kvæmni í því sem eftir er.
Talað er um að á mörgum stöðum
verði nær enga vinnu að fá og það
bíði hugsanlega 10 til 15 þúsund
Færeyinga að hrökklast slyppir og
snauðir úr eyjunum.
Ljóst er að íslensk stjórnvöld
hafa ekki sigið eins djúpt í íjárfest-
ingarspillinguna og stjórnvöld í
Færeyjum, en þó getum við hér
ekki skorast undan því að fara að
bæta okkar ráð.
Undirritaður hefur um langt
skeið reynt að benda á leiðir til að
snúa ofan af vitleysunni, t.d. með
að benda á að afskekkt þorp geta
breyst í skemmtilega sumarbyggð
eins og t.d hefur orðið í Flatey.
Augljóst er að hægt er að flytja
afla og kvóta saman á stærri staði
og draga þannig úr öllum tilkostn-
aði fyrir fyrirtækin, einstaklingana
og þjóðfélagið.
Haraldur Jóhannsson kýs að láta
sem hann skilji þetta ekki og skella
búin að Ieggja inn eftirlaunin hans
í ágúst og draga frá þeim skattinn.
— Er þá ekki allt í lagi?
— Nei, manneskja, þeir hafa lát-
ið hann hafa persónufrádrátt og.
maður sem er dáinn getur ekki
nýtt sér persónufrádrátt. Því verður
dánarbúið að greiða hann til baka.
Endadægur í mánaðarlok
Enginn má sköpum renna. Fæst
okkar ráða sínu endadægri og síst
af öllu hefði faðir minn kosið að
gera sig að óskilamanni með því
að deyja á röngum degi. Þykir mér
afleitt að Skattstofan skuli ekki
hafa vakið athygli heiðarlegra
skattborgara á því hversu miklu það
skiptir að deyja í mánaðarlok,
a.m.k. ef þeir fá launin sín greidd
fyrirfram eins og þeir sem eru á
eftirlaunum opinberra starfsmanna.
Enda kvartaði viðmælandi minn
sáran yfir því að þetta væri alltaf
að koma fyrir.
Ég ætla ekki að hafa nein orð
um smásmygli þar sem þetta sýnir
ótvírætt hve vel skattayfirvöld vaka
yfir því að allir greiði það sem þeim
ber, dauðir eða lifandi. Og sælt er
að búa í landi þar sem skattsvik
eru óþekkt fyrirbæri eins og hér á
íslandi. En mikið þykir mér þó til
um það veglyndi starfsmanna
þannig skollaeyrunum við þeim
hlutum sem eru að gerast í kringum
hann.
Þá kemst hann að því að þar sem
hann starfí við frumframleiðslu-
grein (sjómaður) skapi hans sétt
þjóðarverðmætin og það sé nú eitt-
hvað annað en fólkið í hverfum
Reykjavíkur „þar sem hver lifir af
öðrum“ eins og annar Grímseyingur
kallaði það í Stöðvar 2 þættinum.
Samkvæmt þessari sömu formúlu
eru frumframleiðendur, t.d. á kol-
um, járni og viði, þeir sem öll verð-
mæti skapa, en íbúar borga eins
og t.d. London, París, New York
aðeins afætur. Já, það leynist
greinilega sums staðar ennþá nokk-
urt eftirbragð af kenningum þeirra
Marx og Leníns!
Víkjum nú að nokkrum rang-
færslum Haralds í minn garð. Hann
segir t.d.: „í viðtalsþætti á Stöð 2
er hann (T.V.) kynntur sem sá sem
reiknað hafí þetta allt út,“ (þ.e.
óhagkvæmni Grímseyjar). Hér
verður Haraldur að gera greinar-
mun á því hvernig ég er kynntur
af öðrum og svo því sem ég segi
sjálfur. Ég hef hvergi haldið því
fram að ég hafi stuðst við útreikn-
ing á almennum rekstrarþáttum,
heldur „set þetta nú meira fram
með almennum rökurn" eins og ég
sagði, þegar ég leiðrétti spyijand-
ann.
Og í Morgunblaðsviðtalinu vék
ég aðeins í einni málsgrein að
Grímsey þar sem ég segi m.a.: „Ég
hef ekki reiknað út hvað kostar að
reka þá byggð á ári, en það er
augljóstlega mjög dýrt.“
I seinni hluta greinar sinnar seg-
ir Haraldur um undirritaðan: „Á
Stöð 2 lætur hann fólk halda að
ríkið greiði 500 milljónir á ári til
Grímseyjarfeijunnar."
Ekki veit ég hvort Haraldu hafí
orðið á þau mistök að vitna í sjón-
varpsþáttinn eftir minni eða hvort
hann hefur treyst á það að hann
kæmist upp með þessar lygar. Sem
betur fer á ég þáttinn á bandi og
get því birt mitt rétta svar í heild.
Eftir að spyrillinn hefur spurt
hve vandinn sé mikill í rekstri flóa-
báta og feija svara ég: „Það kom
fram á þessari ráðstefnu sem var
um samgöngur — að þarna væri
geysilegur vandi við að etja, sem
að væri mikill ríkisstyrkur við þess-
ar feijur og ég bætti því við í þessu
stutta viðtali við Morgunglaðið, að
þarna erum við að ræða um þessar
Iðunn Steinsdóttir
Tryggingastofnunar að endurkrefja
ekki greidd eftirlaun fyrir þá daga
sem eftir eru í dánarmánuði eftir-
launamanns.
Að gefnu tilefni þykir mér rétt
að vara fólk við. Það er ekki sama
hvenær lagt er upp í ferðina yfír
móðuna miklu. Þeir eftirlaunaþegar
sem vilja vera öruggir um að hafa
greitt sína skatta og skyldur að
fullu ættu því ef þeir fá nokkru um
það ráðið að mæta skapara sínum
í mánaðarlok.
Höfundur er rithöfundur.
Trausti Valsson
500 milljónir á ári hveiju ..." í
fréttum af þessari ráðstefnu og
eins, t.d. ummælum samgönguráð-
herrra nýverið, hefur komið fram
að hér er um greiðslur að ræða sem
ná fullri upphæð — 500 milljónir —
á næsta ári og síðan mörg ár fram
í tímann, en í ár er upphæðin aftur
á móti „ekki nema“ 304 milljónir á
fjárhagsáætlun.
Höfundur er skipulagsfræðingur.
--------♦--------
Uppgang-
an sýnd í
bíósal MÍR
VERÐLAUNAMYNDIN Upp-
gangan verður sýnd í bíósal MIR,
Vatnsstíg 10, nk. sunnudag 7.
febrúar kl. 16. Leikstjóri er Lar-
issa Shepitko en með aðalhlutverk
fara Boris Plotnikov, Vlaidimír
Gostúkhin, Ljúdmilla Poljakova
og Anatoli Solonitsin.
í myndinni er lýst atburðum sem
gerðust veturinn 1942-43 meðal
skæruliða í Hvítarússlandi á her-
námssvæði Þjóðveija. Kvikmynd
þessi hlaut Gullbjörninn á kvik-
myndahátíðinni í Vestur-Berlín 1977
og Fipresci-verðlaunin. Enskur texti
fylgir myndinni.
Sala aðgöngumiða á maraþonsýn-
ingu á stórmyndinni Stríði og friði
laugardaginn 20. febrúar hefst á
kvikmyndasýningunni 7. febrúar.
(Fréttatilkymiing)
Æ-
%jr dJalrST/tulmuKHuKlNN M Ólafsfírðingar og nágrannar! Almennur stjórnmálafundur verður haldinn á Hótel Ólafsfirði sunnudaginn 7. febrúar nk. kl. 17.00. Frummælendur verða varaformaður Sjálfstæðisflokks- ins, Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra, og Tómas Ingi Olrich, alþingismaður. Almennar umræður og fyrirspurnir. Allir velkomnir. Sjálfstæðisflokkurinn.

Missag’iiir leiðréttar