Morgunblaðið - 05.02.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1993
19
Niðurstöður rannsókna á aðskotaefnum í mjólk
Islenska mjólkín er
hrein og ómenguð
MEGINNIÐURSTAÐA rannsóknar og mælinga á ýmsum mengunarefn-
um í íslenskri mjólk er að hún sé í mörgum tilvikum hreinni og í öðr-
um tilvikum sambærileg við það sem best gerist erlendis. Hún stenst
ströngustu hollustukröfur varðandi aðskotaefni miðað við innlenda og
erlenda staðla.
Osta- og smjörsalan sf. og Land-
samband kúabænda höfðu frum-
kvæði að rannsókn til að kanna
magn óæskilegra aðskotaefna í ís-
lenskri mjólk. Myndaður var starfs-
hópur til að hafa umsjón með fram-
gangi þessa verkefnis. Tekin voru
sýni af gerilsneyddri mjólk á tveggja
mánaða fresti í fjórum mjólkurbúum
frá maí 1991 til maí 1992. Sýnin
voru tekin í mjólkurbúunum í Borg-
amesi, á Akureyri, Egilsstöðum og
Selfossi.
Óverulegft eða ófundið
Aðstandendur rannsóknarinnar
drógu enga dul á að aðskotaefni
gætu borist í mjólk eftir mörgum
leiðum, s.s. með fóðri, mengun úr
næsta umhverfi bæjanna, við mjaltir,
úr tönkum hjá bændum, í mjólkur-
vinnslustöð, úr umbúðum og að lok-
um hjá neytendum. Hugsanleg að-
skotaefni í íslenskri mjólk mætti
bæði rekja til notkunar efna innan-
lands og einnig til mengunar af er-
lendum toga.
Meðal þeirra efna sem mæld voru
má nefna nítrat sem getur borist í
mjólk úr fóðri mjólkurkúa og einnig
sem leifar saltpéturssýru sem er not-
uð til að hreinsa mjólkurkerfi. Úr
þessu aðskotaefni getur myndast nít-
rít en það getur aftur á móti myndað
nítrósamín. Niðurstaða mælinganna
var að ekkert nítrít fannst í mjólk-.
inni og nítrat í afar litlu magni eða
1 mg/kg mjólkur en viðmiðunarmörk
fyrir nítrat hafa verið 500-1.000
mg/kg. Einnig var mælt fyrir lyfja-
leifum, penisillíni, tertasýklíni og
ívermektíni. Fyrrgreind lyf voru ekki
mælanleg í neinu þeirra sýna sem
tekin voru til rannsóknar.
Ennfremur var mælt fyrir klórkol-
efnissamböndum, sum þessara efna
hafa verið notuð til að eyða skordýr-
um eða illgresi og komist inn í hring-
rás náttúrunnar, önnur hafa mynd-
ast í iðnaði við sorpbrennslu og aðra
starfsemi. Mæld voru alls sjö klórefn-
issambönd, þ. á m. DDT, PCB og
díoxín. Einungis efnið DDE fannst í
mælanlegu magni en það var að
meðaltali 0,26 míkrógrömm/kg
mjólkur. Lejrfilegt hámarksgildi DDE
í mjólk annarra landa er á bilinu
40-50 míkrógrömm/kg mjólkur eða
u.þ.b. 150-200 falt það magn sem
mældist í íslensku mjólkinni. DDE
er niðurbrotsefni DDT og er talið lík-
legt að DDE í íslenskri mjólk megi
aðallega rekja til mengunar af er-
lendum toga þar sem notkun DDT
var aldrei mikil á íslandi.
Starfshópurinn hugaði einnig að
nokkrum þungmálmum. Kvikasilfur
var ekki mælanlegt í mjólkinni og
blý og kadmíum mæltust í hverfandi
magni. En þungmálmar berast ekki
í skaðlegu magni í mjólk nema þar
sem umhverfismengun er afar mikil.
Þessir málmar geta borist í búvörur
ef förgun á rafhlöðum og rafgeymum
er ekki með tryggum hætti en einnig
var bent á að skotmenn dreifðu blý-
höglum um ómengaða haga. Bæði í
Noregi og Danmörku hefðu blýhögl
verið bönnuð.
Aðstandendur ' rannsóknarinnar
lögðu áherslu á að þrátt fyrir þennan
hreinleika og hollustu íslenskrar
mjólkur mætti hvergi slaka á í gæða-
stjómun og eftirliti. Mjólkurframleið-
endur yrðu ávallt að geta boðið ís-
lenskum neytendum góða og ómeng-
aða mjólk og einnig væri óspilltur
hreinleiki mjólkurinnar nauðsynlegur
ef Islendingar vildu í framtíðinni
vinna markaði fyrir svonefndar
vistrænar landbúnaðarafurðir.
Morgunblaðið/Kristinn
Mjólk er góð
Guðmundur Lárusson formaður Sambands kúabænda býður Helgu Guðrúnu
Jónasdóttur hjá Upplýsingaþjónustu landbúnaðarins mjólkurglas. Aðrir á
myndinni em, talið frá vinstri: Þorsteinn Karlsson hjá Osta- og smjörsöl-
unni, Guðjón Þorkelsson og Ólafur Reykdal hjá Rannsóknarstofnun landbún-
aðarins.
Ungmenni verði bókavinir
Bókaútgefendur ætla í lestrarherferð í skólum landsins
ISLENSKIR bókaútgefendur hafa miklar áhyggjur af minnkandi bók-
lestri ungmenna. Jóhann Páll Valdimarsson formaður Félags íslenskra
bókaútgefanda segir að það sé forgangsmál að snúa þessari öfugþróun
við. Það sé augljóslega tímabær nauðsyn en fyrirhugaður virðisauka-
skattur á bækur sé tímaskekkja.
í grein í Skímu, málgagni móður-
málskennara, eftir Þorbjörn Brodda-
son dósent er fjallað um niðurstöður
kannana á bóklestri ungmenna á
árabilinu 1968-91. Þorbjöm komst
m.a. að þeirri niðurstöðu að bóklest-
ur ungmenna væri 40% minni árið
1991 en 1985.
Jóhann Páll Valdimarsson sagði
að íslenskir bókaútgefendur hefðu
fylgst með þessari uggvænlegu þró-
un og rætt hana sín á milli, því að
þama væri um að ræða framtíðarles-
endur og -kaupendur.
Á síðasta ári hefðu bókaútgefend-
ur tekið formlega ákvörðun um að
beina þeirri orku og þeim Qármunum
sem þeir hefðu til ráðstöfunar fram-
ar öðm til að auka bóklestur bama
og unglinga. Jóhann Páll sagði að
íslenskir bókaútgefendur hygðust
leita eftir samstarfi við skóla og
fræðsluyfirvöld og ýmsa fleiri sem
málið snerti. Formaður Félags ís-
lenskra bókaútgefanda vænti þess
að íslenskir fjölmiðlar, og þá ekki
hvað síst prentmiðlar, yrðu einnig
fúsir til samstarfs og aðstoðar, enda
hlyti málið að vera þeim áhyggju-
efiii. Jóhann Páll sagði að minnkandi
bóklestur væri öfugþróun sem bregð-
ast yrði við.
Krisiján Jónsson
á Hólmavík látínn
KRISTJÁN Jónsson, fyrrverandi
stöðvarsljóri Pósts og síma á
Hólmavík, lést á heimili sínu á
Hólmavík að kvöldi 2. febrúar.
Hann fæddist 6. mars 1915 og var
því nær sjötíu og átta ára að aldri.
Kristján var sá íbúi Hólmavíkur
sem lengst hefur búið á staðnum.
Hann var heiðraður á 100 ára
afmæli Hólmavíkur árið 1990.
Kristján var sonur Bergsveins
Sveinssonar og Sigríðar Friðriks-
dóttur f Aratungu í Hrófbergs-
hreppi. Kjörforeldrar hans vom Jón
Finnsson verslunarstjóri á Hólmavík
og Guðný Oddsdóttir kona hans.
Kristján brautskráðist frá Versl-
unarskóla íslands 1934. Hann var
kaupmaður á Hólmavík 1940-52.
Vann hjá Síldarmati ríkisins
1953-59. Kennari við bama- og
unglingaskólann á Hólmavík
1960-68. Kristján var stöðvarstjóri
Pósts og sfma á Hólmavík frá 1968
til 1985 er hann lét af störfum vegna
aldurs. Hann var einnig bóksali á
áranum 1962-91 og hafði umboð
ýmissa fyrirtækja og félaga.
Hann sat í hreppnefnd Hólmavík-
urhrepps frá 1950-74, þar af odd-
viti 1950-53, og átti sæti í fjölda
nefnda á vegum hreppsins. Hann
tók virkan þátt í félagslífi á Hólma-
vík og í Strandasýslu, var meðal
annars í stjómum ungmennafélags,
leikfélags, þar sem hann var heið-
ursfélagi, slysavamafélags og
verkalýðsfélags.
Kristján var lengi formaður og í
stjórnum Sjálfstæðisfélags Stranda-
sýslu, fulltrúaráðs sjálfstæðisfélag-
anna og Iqördæmisráði og sat flesta
landsfundi Sjálfstæðisflokksins
undanfama áratugi. Hann var vara-
þingmaður Vestijarðakjördæmis
1963-67 og sat á þingi um skeið.
Kristján var einn af stofnendum
Lionsklúbbs Hólmavíkur og starfaði
í honum til dánardags. Hann var
Kristján Jónsson
heiðursfélagi klúbbsins og einnig
Melvin Jones-félagi sem er mesti
heiður sem Lionshreyfíngin getur
veitt félögum sínum.
Eftirlifandi eiginkona Kristjáns
er Anna Jakobína Jónsdóttir, frá
Skriðinsenni f Bitrufirði, póstaf-
greiðslumaður á Hólmavík. Þau
giftu sig 20. júní 1944 og eignuðust
sjö böm.
Atvinna óskast
Svissneskur stúdent óskar
eftir vinnu ó íslenskum
sveitabæ fró júlí til október
1993.
Cloette Staub,
Buhl,
CH-3425 Koppigen,
Sviss.
GLQBUS
BILAR
TRYGGÐU ÞER LYKIL
IL
MAZDA 323, árg. '89, ekinn 70.000 km„
rauöur. Stabgr.verð 590.000
MERCEDES BENZ 230E, árg. '86, ekinn
63.000 km„ hvítur. Sta&gr.verð 1.850.000
MITSUBISHI GALANT GLSi
.000 km„
20.000
árg. '91,
gylltur.
1.950.000
Kaupir þú notaóan bil í eigu Globus
Bílahöllinni í febrúar áttu möguleika
þægilegri helgardvöl fyrir tvo
Helgardvölln miöast vi& tvo daga og eina nótt.
HJÁ OKKUR:
kl. 9.00-18.30
- 17.00
Id. 13.00-16.00