Morgunblaðið - 05.02.1993, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1993
Minning
Krisiján Páll Pét-
ursson skipstjóri
í dag kveðjum við elskulegan
móðurbróður minn, Kristján Pál
Pétursson skipstjóra, Stýrimanna-
stíg 7, Reykjavík, sem andaðist í
Landspítalanum 27. janúar sl.
Kiddi frændi, eins og ég ávallt
. kallaði hann, var sonur þeirra hjóna
Jóhönnu Gestsdóttur og Péturs
Mikaels Sigurðssonar, skipstjóra af
aflaskútunni Valtý, en hann fórst
ungur með skipi sínu og allri áhöfn.
Kiddi frændi kemur af sterkum
stólpum, en foreldrar hans voru
hvort fyrir sig duglegt og menntað
fólk. Hann var yngstur fimm bama
Jóhönnu, en fyrri eiginmaður henn-
ar var Kristján Bjamason skip-
stjóri, sem fórst á besta aldri með
skipi sínu og allri áhöfn. Böm þeirra
vora: Bjami, skipstjóri í Kanada,
Anna Guðrún húsfrú og Markús,
konsertpíanisti og tónskáld. Með
Pétri Mikael vora bömin tvö: Ásta
húsfrú og Kiddi frændi. Era þau
nú öll látin.
Snemma sneri hugur Kidda
frænda til sjós, en hann fór fyrst
til sjós aðeins þrettán ára gamall.
Hann lauk ekki við Menntaskólann,
sjórinn kallaði. Aflakló varð hann
eins og faðir hans, og mikils metinn
af áhöfnum sínum, en þar kom til
hans eintaka skapgerð, einlægni og
ástúð, sem varð til þess að mennim-
ir er unnu með honum til sjós fylgdu
honum margir í gegnum árin, er
urðu að áratugum. Hann sigldi öll
stríðsárin og var oft í hættu, en
Drottinn hélt ávallt vemdarhendi
sinni yfir honum og mönnum hans.
Þegar sjómennsku lauk vann hann
hjá Áburðarverksmiðju ríkisins í
fjórtán ár, eða þar til hann var sjö-
tíu og fjögurra ára að aldri. Þar
reyndist hann mjög ábyggilegur
starfsmaður.
Kiddi frændi var afar lánsamur
maður er hann gekk að eiga Nönnu
Guðmundsdóttur frá Narfeyri árið
1937, en hún lést 24. nóvember
1992. Eftir lát hennar var eins og
lífslöngun Kidda frænda færi dvín-
andi, og sjúkdómur settist að.
Nanna var fögur og björt kona, og
var bamalán þeirra mikið. Þau eign-
uðust fimm böm,-öll vel af Guði
gerð og menntuð. Þau era: Guðrún
læknir, Jóhanna flugfreyja, Ásta
kennari, látin 3. ágúst 1992, Anna
Elísabet húsmóðir og Pétur rekstr-
arfræðingur. Á heimili Kidda
frænda og Nönnu ríkti þessi ein-
staka ást og umhyggja fyrir öllum,
hvort sem um var að ræða bömin
þeirra, skyldmenni, vini og kunn-
ingja, eða þá sem minna mega sín.
Húsið á Stýrimannastíg var ið-
andi af lífi og myndarskapur eigin-
konu til fyrirmyndar. Það var ávallt
pláss fyrir einn í viðbót, hvort sem
um var að ræða mat eða gistingu.
Aldrei var kvartað þó að húsmóðirin
væri þreytt. Alltaf var ástúðin í fyr-
irrúmi. Eg átti því láni að fagna að
vera „ein í viðbót“ við böm Kidda
frænda og Nönnu. Ómældar
ánægjustundir átti ég þar með þeim
hjónum og systkinum, og þar bjó
einnig hjá þeim amma Jóhanna, sem
lést níutíu og sjö ára gömul.
Ógleymanlegar verða mér ávallt
þær stundir er Kiddi frændi kom í
íand, og sat með allan sinn bama-
hóp í fanginu, og þá var ^pláss fyr-
ir eina í viðbót“, mig. Ástúðin og
kærleikurinn enn og aftur í fyrir-
rúmi. Fyrir það mun ég ávallt vera
þakklát.
Eftir því sem árin liðu fóra að
streyma litlir sólargeislar inn í líf
Kidda frænda, en það era bama-
bömin tólf og bamabamabömin
fjögur. Fyrir Nönnu, Jóhönnu yngri,
Tristan, Sóley, Freyju og Maríu litlu
var hann ekki einungis afi, heldur
einnig sem besti faðir. Jafnvænt
þótt honum um öll bamabömin sín
og hann var stoltur af þeim öllum.
Bamabömin, ásamt bömum og
tengdabömum Kidda frænda, eiga
nú um sárt að binda er þau kveðja
elskulegan föður, afa og tengdaföð-
ur. Skammt hefur verið stórra
högga á milli í ijölskyldunni.
Við Kristján biðjum almáttugan
Guð að blessa minningu hans og
veita bömum og barnabörnum styrk
í þeirra miklu sorg og missi. Við
trúum því að nú sé Kiddi frændi
kominn til ástvina sinna. Blessuð
sé minning þeirra allra.
Addý og Krislján.
Ég læt ekki hjá líða að minnast
með nokkram orðum Kristjáns Pá!s
Péturssonar, sem lést 27. janúar
sl., og konu hans, Nönnu Guð-
mundsdóttur, sem lést 24. nóvember
1992.
Kristján fæddist í Reykjavík 15.
október 1909, sonur hjónanna Jó-
hönnu Gestsdóttur og seinni manns
hennar, Péturs Mikaels Sigurðsson-
ar skipstjóra, sem fórst með skipi
sínu Valtý frá Reykjavík, þegar
Kristján var 10 ára. Hann ólst upp
hjá móður sinni á Stýrimannastíg 7
og átti þar ávallt heima síðan. Eftir
líflega æskudaga í vesturbænum
byijaði baráttan snemma fyrir
brauðinu.
Á bemskuáram Kristjáns var tog-
araútgerð að stíga sín fyrstu spor
á göngu sinni í atvinnusögu íslensku
þjóðarinnar.
Kristján var ráðinn 17 ára á tog-
arann Maí frá Hafnarfirði og ekki
brást hann tiltrú þeirra sem réðu
hann því að þegar honum óx þroski
reyndist hann afburða maður að
hreysti og öllu atgervi til sjós. Hann
var á toguram hjá nafnkunnum
skipstjórum og nam þar undirstöðu
góðrar sjómennsku.
Kristján fór í Stýrimannaskólann
þegar hann hafði aldur til og lauk
þaðan hinu meira fiskimannaprófi
með góðum vitnisburði 1933. Hann
réðst stýrimaður hjá Ólafi Magnús-
syni á Eldborg frá Borgamesi. Á
Eldborginni náðu þeir þeim frábæra
árangir að vera með toppafla á sfld-
veiðunum, ár eftir ár.
Hann sigldi öll stríðsárin með fisk
til Englands, en síðar lá leiðin aftur
á togaraflotann og tók hann við
nýsköpunartogaranum Ólafi Jó-
hannessyni frá Patreksfirði. Á hon-
um varð hann fyrstur íslenskra skip-
stjóra að sigla íslensku skipi um
Prins Christjan-sund á leiðinni á
fiskimiðin við Vestur-Grænland.
Ávallt síðan notaði hann þessa
leið þegar hann var á saltfiski á
bönkunum upp með vesturströnd
þess lands.
Krislján var síðan með Vest-
mannaeyjatogarann Bjamarey og
síðast með togarann Röðul úr Hafn-
arfirði. Á þessum árum fiskaði hann
á því hafsvæði sem síðar vora nefnd
Jónsmið, hann var einnig með í því
að físka með flottroll einn af fyrstu
skipstjóram flotans.
Kristján var góður fiskimaður og
greinilega snjall navigatör. Kristján
hætti sjómennsku 1956 og gerðist
starfsmaður Áburðarverksmiðju
ríkisins, þar sem hann starfaði það
sem eftir var starfsferilsins.
Kristján kvæntist 1937 Nönnu
Guðmundsdóttur, fæddri í Stykkis-
hólmi 11. febrúar 1912, dóttir hjón-
anna Guðrúnar Einarsdóttur og
Guðmundar Jónssonar frá Narfeyri.
Nanna missti móður sína 12 ára að
aldri.
Hún tók þá við miklu af verkum
móður sinnar því þijú vora systkini
hennar yngri en hún sjálf. Nanna
fór til náms í Menntaskólanum á
Akureyri og lauk þaðan gagnfræða-
prófi. Efuir það varð hún talsíma-
kona, m.a. í Borgarnesi.
Nanna og Kristján eignuðust
fimm böm sem era Guðrún, Jó-
hanna, Anna Elísabet, Pétur og
Ásta, sem lést 3. ágúst á síðasta
ári. Þau bjuggu allan sinn búskap
á Stýrimannastíg 7 og lögðu metnað
sinn í að heimilið væri fallegt og
aðlaðandi öllu heimilisfólki, ættingj-
um og vinum. Löngum tímum varði
Kristján í að ditta að utan dyra og
ber húsið þess merki að af alúð
hefur verið staðið að verkum, því
það er ekki vandalaust að búa á
einni fallegustu götu Reykjavíkur-
borgar.
Avallt var ánægjulegt að líta inn
á Stýró hjá Nönnu frænku og Krist-
jáni í kaffísopa og spjalla um dæg-
urmál sem hæst bára á hverjum
tíma. Ég var nær daglegur heima-
gangur á heimilinu á þeim tíma er
ég sótti nám í Stýrimannaskólanum
og jafnan á meðan ég var í sigling-
um leit ég inn reglulega hjá þeim
hjónum á Stýró 7. Alltaf var jafn
notalegt að koma á þetta gestrisna
heimili þar sem gestagangur var
mikill. Nanna bjó öllum veislu við
hæfi hverrar stundar.
Hin síðari ár var Nanna mikið til
bundin við hjónastól vegna lömunar
sem hún fékk fyrir 15 árum en
andlegri heilsu hélt hún ávallt.
Þeirra hjóna er sárt saknað og
votta ég bömum þeirra og bama-
bömum innilega samúð mína.
Guðmundur Lárusson.
Frændi minn hann Stjáni Pé er
allur. Langri, og seinustu ár
strangri, lífsgöngu er lokið. Dóttur-
og konumissir með stuttu millibili á
fyrra ári er mikil raun manni á ní-
ræðisaldri.
Ég get varla sagt að kunnings-
skap okkar Kristjáns hafi verið við
haldið. Upphaflega hófst hann sum-
arið 1942 er hann var stýrimaður á
Eldborginni frá Borgamesi sem fað-
ir minn stjómaði og undirritaður var
þar léttadrengur um borð. Leyndur
þráður myndaðist fljótlega okkar í
milli sem hélst traustur í þau tvö
sumur er við voram samskipa á sfld-
veiðum fyrir Norðurlandi.
Uppátæki stráksnáða úti á sjó
og í höfn voru mörg og flest hættu-
leg, en í sérhvert sinn þá komið var
í óefni birtist Stjáni Pé, en það var
hann kallaður á meðal vina, og
bjargaði snáðanum. Maríufiskinn
hjálpaði hann pollanum að innbyrða,
þessa líka skepnuna. 170 punda lúða
var að draga viðvaninginn, sem
ekki vildi sleppa línuendann, fyrir
borð, er Stjáni var kominn þar á
síðustu stundu og sneri dæminu við.
Og holdvotum, ötuðum grúti, snar-
aði stýrimaðurinn strákhvolpinn upp
úr höfninni á Hjalteyri.
Mér er í fersku minni samvinna
föður míns og Stjána við sfldveiðarn-
ar. Það var hefð í þá daga að skip-
stjóri var að auki nótabassi, stjórn-
aði nótabátunum og sfldarkastinu.
Þessu var snúið við á Eldborginni,
Stjáni gerðist bassi, en kallinn fór
í hólinn, uppá efribrú skipsins, og
þaðan gegnum magnaðan hátalara,
kerfi sem breski herskipaflotinn
notaði á stríðsáranum, leiðbeindi
hann Kristjáni við veiðamar. Þetta
samstarf þeirra bar góðan árangur,
búmmin fá og lítið um rifrildi, og
sumarið 1943 setti Eldborg nýtt
aflamet sem stóð í mörg ár.
Fyrir tveimur áram átti ég tvö
stutt viðtöl við Kristján, sótti hann
heim á Stýrimannastíginn þar sem
gömul, rykfallin ævintýri vora viðr-
uð og reyndum við að rifja upp
önnur eldri er tengdust Eldborg-
inni, en Stjáni var stýrimaður þar
um borð öll stríðsárin og var einn
af þeim íslensku sjómönnum sem
sigldu til Englands meðan á hildar-
leiknum stóð.
Minnisvarði um vaskleik, hug-
prýði og djörfung íslenskra sjófara
getur birst í sögu af skipi og skips-
höfn á komandi hausti.
Undirritaður og móðir hans, Hlíf
Matthíasdóttir, viljum færa hinum
látna okkar hinstu kveðjur og vott-
um eftirlifandi niðjum Kristjáns P.
Péturssonar innilega samúð.
Virðing fyrir góðum dreng varir
að eilífu.
Matthías Ólafsson (Hassi).
Víða til þess vott þess fann,
þó venjist oftar Mnu,
að guð á margan gimstein þann
sem glóir í mannsorpinu.
Mér kemur þessi vísa Bólu-
Hjálmars ósjálfrátt í hug þegar ég
minnist tengdaföður míns, Kristjáns
Páls Péturssonar skipstjóra, Stýri-
mannastíg 7 í Reykjavík, sem lést
að morgni 27. janúar sl. Hann var
einn þeirra gimsteina. Það era for-
réttindi að kynnast slíkum manni,
hvað þá að eignast hann að tengda-
föður og vini.
Kristjáni kynntist ég á haustdög-
um 1974 þegar ég kom fyrst á
heimili hans á Stýrimannastíg 7 í
Reykjavík, þar sem hann var fædd-
ur og uppalinn og bjó alla sína tíð.
Ég var þá að heimsækja yngstu
dóttur hans og núverandi konu
mína, Elísabetu. Ég man hvað ég
var hikandi og feiminn. Bæði var
að húsið á Stýrimannastíg 7 hafði
yfír sér virðuleika og ég vissi ekki
hvetju eða hveijum ég myndi mæta
þar innan dyra. Það vita þeir sem
reynt hafa að fundir í fyrsta sinn
undir slíkum kringumstæðum geta
oft verið vandræðalegir, sérstak-
lega fyrir aðkomumann. Þetta
reyndust mér þó hin mestu gæfu-
spor og áhyggjumar óþarfar, því
þar var mér tekið af alúð og hisp-
ursleysi, bæði af honum og tengda-
móður minni, sem var ekki síðri að
mannkostum þótt hún væri ólík
honum í mörgu. Ég held að fljótlega
hafi tekist með okkur vinátta sem
átti eftir að endast meðan hann lifði.
Það sem mér finnst nú miður er
að hafa ekki kynnst honum miklu
fyrr og þekkt hann og notið sam-
vista við hann mikið lengur.
Ég get ekki látið hjá líða að minn-
ast þessa vinar míns og tengdaföð-
ur með fáeinum orðum, nú þegar
leiðir skilja þessa lífs. Ég vil þó
geta þess að þetta minningabrot
takmarkast eðlilega af þeim stuttu
kynnum sem ég hafði af honum og
að þau tókust fyrst þegar hann var
kominn á efri ár.
Það var ákaflega ríkur þáttur í
eðli Kristjáns að vera sjálfum sér
nógur og vera fremur veitandi en
þiggjandi. Ég minnist þess að við
ræktuðum saman kartöflur í mörg
ár, eða svo lengi sem hann hafði
nokkra heilsu til. Fyrir honum var
þetta lífsnautn en fyrir mér vora
þetta ómetanlegar samverustundir
með honum. Það var allrar fyrir-
hafnarinnar virði að fá svo að sjá
bamslegu gleðina á andliti hans
þegar heill vetrarforði var í hús og
fylgjast með því hvemig hann hugs-
aði um kartöflumar sínar og und-
irbjó næsta uppskeraár. Þegar hann
komst ekki lengur frá húsi með
góðu móti, þá datt honum helst í
hug að leggja blómabeðin undir
kartöflur, en því var fálega tekið
af tengdamömmu. Mér er líka afar
minnisstætt að hann vildi ekki og
gat ekki skuldað nokkram manni
neitt og gerði maður honum greiða
fékk sá hinn sami hann margfald-
lega endurgoldinn. Heiðarleiki og
orðheldni vora honum líka í blóð
borin og hann var, líkt og einkennt
hefur kynslóð hans, ákaflega vinnu-
samur og samviskusamur. Honum
var líka launað það með því að
honum var leyft að vinna við afleys-
ingar nokkur ár fram yfir sjötugt
hjá Áburðarverksmiðju ríkisins, þar
sem hann vann í rúm tuttugu ár
eftir að hann varð að hætta sjó-
mennsku vegna fótameins. Hann
mat þetta mjög mikils enda fannst
honum það framskylda sín og ann-
arra að vinna meðan kraftar ent-
ust. Vinnusemi og að fá að vinna
var ein hin mesta hamingja í lífinu
sem hann þekkti. Hann var mjög
ósáttur við þá reglu sem skyldar
menn til þess að hætta að vinna
þegar þeir ná sjötugusaldrinum
óháð heilsu og starfsgetu. Hann sat
þó ekki aðgerðalaus eftir að starfs-
deginum lauk. Hann hafði húsið
sitt að hugsa um og þær ráðagerð-
ir voru stórar hvað hann ætlaði að
gera. Honum entist þó ekki aldur
og heilsa til þess að koma öllu í
verk. Hann málaði þó húsið að
meira eða minna leyti á hveiju ári
þótt hann ætti mjög erfitt um gang.
Þeim leist ekkert á það nágrönnum
hans þegar hann reisti stiga við hús
sitt, sem var tvær hæðir og ris, og
vó sig upp hann á höndunum og
málaði húsið hátt og lágt. Ná-
grannakona hans sagðist verða að
draga fyrir gluggann hjá sér til
þess að þurfa ekki að horfa á hann
því hún óttaðist svo að hann félli
niður í hvert sinn, en hann var ófá-
anlegur til þess að láta af þessari
iðju sinni. Það var líka eitt það síð-
asta sem hann ráðgerði áður en
hann dó, að hann ætlaði að mála
húsið sitt næsta sumar.
Hin síðari ár fóra kraftar Krist-
jáns mjög þverrandi og okkur að-
standendum hans og þeirra beggja
hjóna fannst varla forsvaranlegt að
þau væru áfram ein og varla fær
um að bjarga sér sjálf ef eitthvað
út af bæri. Þetta gekk þó ótrúlega
vel og mátti raunar furðu gegna
hvernig hann gat annast konu sína,
sem sat fötluð í hjólastól, því hann
komst varla orðið um húsið þvert
vegna mjög slæmrar kölkunar í
hnjám. Aldrei heyrði ég þó hann
eða þau hjónin mæla æðruorð frá
munni og aldrei vantaði þau neitt
eða báðu um nokkurn skapaðan
hlut. Ævinlega lá þeim gamanyrði
á vörum, þau gerðu góðlátlega grín
hvort að öðra og hentu gamanyrð-
um sín á milli, og almennt var Krist-
ján mikill húmoristi. Ekki má held-
ur gleyma því að hann var ákaflega
listfengur, snjall skopmyndateikn-
ari og skrifaði listavel, nánast kop-
arstungu.
Það var líka einkennandi fyrir
Kristján og sjálfsskaparviðleitnina,
að þó þau hjónin nytu heimilishjálp-
ar frá Félagsmálastofnun Reykja-
víkurborgar hin síðari ár, þá var
hann ævinlega búinn að gera hús-
verkin fyrir heimilishjálpina þegar
hún mætti á morgnana og hennar
beið dúkað borð með kaffí og ný-
bökuðum kökum. Þannig vora þessi
þjón, alltaf veitandi enda ekki óvön
því í gegnum tíðina, en á heimili
þeirra var alla tíð mjög gestkvæmt
og húsmóðirin þekkti ekki annað
en að þjóna og veita öðram sem
hún gerði með glöðu geði og af
nægtabrunni að því er virtist þótt
efnin væra ekki of mikil og munn-
amir margir að metta á heimilinu.
Það var eins og húsmóðirin gæti
töfrað fram veisluborð úr nánast
engu. Konu minni er mjög minnis-
stætt þegar hún nú í ferðalok var
að rifja upp uppvaxtarár sína á
heimili sínu og foreldra hennar, að
hún man einungis eftir einu kvöldi
að ekki var margt gesta og þær
mæðgurnar sátu með hendur í
skauti, horfðu hvor á aðra og vissu
ekkert hvað þær áttu af sér að gera.
Tengdamóðir mín var nýbúin að
fá fasta vistun í Hafnarbúðum þeg-
ar hún dó en sjálfur mátti Kristján
ekki til þess hugsa að flytja úr
húsi sínu, þar sem hann var fæddur
og hafði alið allan sinn aldur. Hús-
ið var hluti af honum sjálfum og
hann sagðist ekki fara þaðan lif-
andi. Ég held því að það hafi verið
honum fyrir bestu að fá að hverfa
nú til annars lífs þegar ljóst var
að hann átti ekki afturkvæmt heim
til sín og að hann hafi farið sáttur,
réttum tveimur mánuðum eftir að
hann missti eiginkonu sína og sex
mánuðum eftir að hann missti dótt-
ur sína. Þau höfðu lengi lifað að
okkur aðstandendum þeirra fannst
á viljakraftinum einum saman og
kærleikanum til bama sinna o'g
bamabama, einkum þessarar dótt-
ur sinnar og þarna hennar. Þau
standa nú uppi móðurlaus og að
auki búin að missa afa sinn og
ömmu sem þau áttu sitt annað
heimili hjá. Það var ótrúlegt hvað
þau höfðu mikinn þrótt eins og þau
vora farin að kröftum, hún bundin
hjólastól en hann orðinn fótalaus
að kalla. Það var svo nú á liðnum