Morgunblaðið - 06.08.1993, Qupperneq 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1993
+
Auðveldara að gera
gamla fólkinu til hæfis en
ungum stúlkum í húsmæðraskóla
Andrúmsloftið er afslappað. Klukkan er að verða þrjú. Þeir, sem
lögðu sig eftir hádegismatinn, eru komnir á sljá og bíða nú eftir mið-
degiskaffinu og nýbakaða brauðinu. Sumir koma úr göngu, aðrir hafa
fengið sér sundsprett í lauginni eða flatmagað í heita pottinum. Hinir
si^ja inni í heimilislegu setustofunni á Löngumýri, glugga í blöðin,
pijóna, rabba saman, segja sögur. Allt í einu klingja bjöllur. „Þetta
merkir að kaffið sé komið á borðið,“ segir Margrét K. Jónsdóttir, for-
stöðukona Löngumýrarskóla.
QJ Það er sól í Skagafirði þennan
■■■ dag og hurðir opnar upp á gátt.
O Ég fæ mér sæti við hliðina á
Seinum dvalargestinum, sem
kynnir sig að góðra manna sið:
O „Ég heiti Ólafía Gróa Eyþóra
Jónsdóttir, kölluð Lóa,“ segir
■4 hún og skellihlær. „Það má líka
segja að ég sé rétt komin á unglings-
ár enda ekki nema 89 ára, en þetta
er í fjórða skipti sem ég kem hing-
að. Hér er afskaplega gott að vera,
maturinn fínn og lífið fijálslegt."
Gestabókin er þétt skrifuð og at-
hygli vekur að síðustu gestir, sem
sóttu Löngumýrarskóla heim, voru
Askenazy-hjónin. „Þau komu til að
kveðja mig,“ segir Lóa mér. „Hún
Þórunn var nefniiega mikið hjá mér
sem bam. Ég var svo heppin að til
voru nýsteiktar kleinur þegar þau
komu sem er uppáhald eiginmanns-
ins.“
Húsmæðraskólinn
lagður af 1977
Húsmæðraskólinn ' á Löngumýri
var lagður niður 1977, fyrst og
fremst vegna ónógrar aðsóknar,
enda voru húsmæðraskólamir einn
af öðrum að hætta starfsemi á þess-
um árum og nú er svo komið að
aðeins tveir hússtjómarskólar eru
starfræktir á landinu, annar í
Reykjavík, hinn á Hallormsstað.
Margrét K. Jónsdóttir hefur búið á
Löngumýri í 26 ár, var komin þang-
að 10 árum áður en húsmæðraskól-
inn var aflagður, en hún var skóla-
stýra síðustu 5 árin sem hann starf-
aði. Ingibjörg Jóhannsdóttir stofnaði
skólann 1944. Sjálf var hún uppalin
á Löngumýri og fékk jörðina í arf
frá föður sínum. Ingibjörg gaf Þjóð-
kirkjunni skólann 1962 auk tíu hekt-
ara iands, en stjómaði honum til
1967. Hólmfríður Pétursdóttir tók
þá við skólastjóm í fímm ár og loks
Margrét.
Stórframkvæmdir
Ingibjörg hóf rekstur skólans í
gamla bænum foreldra sinna að við-
bættu húsnæði, sem nú er borðstofa.
Síðan hefur hún staðið að ýmsum
stórframkvæmdum. Fljótlega byggði
hún 2ja hæða heimavistarhús, þar
sem eru kennslustofur og herbergi.
Nokkrum árum seinna byggði hún
rúmgóða setustofu. Hún hefur ekki
látið sitt eftir liggja eftir að hún flutti
í burtu, heldur fjármagnaði ásamt
vinkonu sinni, Björgu Jóhannsdóttur,
sem kenndi með henni við skólann
alla tíð, einnar hæðar svefnálmu fyr-
ir rúmlega 20 manns sem reist var
1979-80. „Því má með sanni segja
að Ingibjörg hafi á einn eða annan
hátt staðið að öllum framkvæmdum
hér nema gamla bænum frá 1917,“
segir Margrét. Ingibjörg, sem er 88
ára, dvelur nú ásamt vinkonu sinni,
Björgu, 93 ára, í Skjóli í Reykjavík.
Báðar eru þær andlega ernar, en
blindar og hafa í gegnum árin fylgst
grannt með starfsemi Löngumýrar-
skóla.
Sumarbúöir
Að Löngumýrarskóla hafa s.l. 20
sumur verið reknar sumarbúðir fyrir
aldraða og hefur aðsókn lengst af
verið góð. „Þeir, sem koma einu sinni,
koma aftur og aftur og dæmi eru
um að sömu gestir hafa komið í allt
að 13 sumur.
Löngu áður en húsmæðraskólinn
hætti var farið að ræða sumarverk-
efni og sumarið 1973 eftir Vest-
mannaeyjagosið datt starfsmönnum
Hjálparstofnun kirkjunnar í hug að
bjóða öldruðum Vestmanneyingum
hálfs mánaðar sumardvöl hér á
Löngumýri. Á sama tíma var Reykja-
víkurborg að leita að sumardvalar-
stað fyrir aldraða og varð það úr að
borgin sendi hingað hóp að sunnan.
Síðan hafa hópar af höfuðborgar-
svæðinu verið reglulegir gestir í sam-
ráði við Félagsstarf eldri borgara.
Aðrir, víða af landinu, hafa mjög
gjarnan beint samband við mig.“
Fargjald með Norðurleið
Hver hópur dvelur í tólf daga í
senn á Löngumýri og er þar rými
Löngumýrarskóli í Skagafirði.
Margrét K. Jónsdóttir, forstöðu-
kona, með heimilisköttinn Niku-
lás Filipus.
fyrir um 35 gesti í senn. Að þessu
sinni var hópur að sunnan sem kom
með Norðurleið. „í upphafí veittu
sveitarfélögin fyrir sunnan myndar-
legan styrk til fararinnar, en eftir
að þau „föttuðu" að gamla fólkið
átti aura dró mjög úr styrkveitingum.
Nú greiða sveitarfélög sem nemur
fargjaldi með Norðurleið auk þess
sem þau senda einn starfsmann með
sem er mjög mikils virði,“ segir
Margrét. Að öðru leyti kostar dvölin
að jafnaði 2.300 til 2.500 kr. á dag.
Aldursforsetamir voru tveir að þessu
sinni, 96 ára að aldri, og af rúmlega
30 gestum höfðu aðeins þrír aldrei
komið áður.
Sex starfsmenn eru á Löngumýri
fyrir utan forstöðukonuna, sem legg-
ur fyrst og fremst metnað sinn í að
þjóna gestum í leik og starfí og hún
sér um alla aðdrætti og útréttingar.
„Þetta er mjög_ skemmtilegt og fjöl-
breytt starf. Ég var t.d. að laga
sturtuhaus í morgun, ætlaði líka að
gera við klósettkassa, en áttaði mig
fljótlega á að þar þyrfti iðnaðarmað-
ur að koma til,“ segir Margrét og
bætir við að það sé yfírleitt mjög
auðvelt að gera gömlu fólki til geðs
og sé þetta starf meira gefandi en
Morgunblaðið/Jóhanna Ingvarsdóttir
Miðdegiskaffi í borðsalnum sem byggður var árið 1944.
að eltast við erfíðar stelpur í hús-
mæðraskóla. „Undantekningalítið er
gamla fólkið þakklátt og vandamál
eru afar sjaldgæf hér. Á þessum 20
árum man ég eftir 5 manns sem
hafa verið einhverjir erfíðleikar með
og þeir ekki stórvægilegir. Svo hefur
það komið fyrir að fólk hafi fundið
hér síðari ástina í lífi sínu.“
Dagsferðlr og
kvöldvökur
í sumarbúðunum fer fólk á fætur
þegar það kýs sjálft, en kl. 9.00
hefst dagurinn formlega með stuttri
morgunandakt, sem Margrét hefur
veg og vanda af, og sömuleiðis býður
hún gestum góða nótt með kvöldand-
Sundlaug og heitur pottur í garðinum við Löngumýrarskóla.
Hafði ekki eldavél
og ákvað að nota bara gasgrillið
GASGRILLIÐ var notað allt sumarið, bakað á því og búnir til pottrétt-
ir. Kolagrillið var notað þegar gera átti sér dagamun. Fyrir tveimur
árum þegar Kristín Gestsdóttir hússtjórnarkennari og eiginmaður henn-
ar Sigurður Þorkelsson voru að byggja sér hús á Garðaholtinu höfðu
þau hvorki þvotta- né eldunaraðstöðu. Kristín ákvað því að elda bara
á gasgrillinu og fyrir skömmu kom út matreiðslubókin Grillað á góðum
degi þar sem Kristín miðlar af reynslu sinni af að elda allan heimilis-
mat á gas- og kolagrilli.
Kristín bendir á að fólk sem er
á ferðalögum eða í sumarbústað
geti hæglega bakað brauð á
grilli.
£| „Það var ekkert um annað að
* ræða en að bjarga sér og ég
IU var með tilraunastarfsemi allt
o sumarið," segir Kristín þegar
QJ hún var heimsótt á Garðaholt-
ið í tilefni nýju bókarinnar.
„Það var alls ekki alltaf hefð-
bundinn grillmatur sem var á
Sborðum þetta sumarið, ég eld-
aði á grillinu pottrétti, bakaði
kökur og brauð og hef meira að
segja steikt kleinur á þennan hátt.
Bakaöl brauö á hverjum degi
Kristín var með heitt og kalt
rennandi vatn þó ekki væri búið að
setja upp bað eða sturtu. Því hóf-
ust morgnamir á því að hún stóð
á veröndinni og skvetti á sig úr
fötu og hljóp inn heyrði hún í bíl.
Það var sem betur fer örsjaldan
segir Kristín enda húsið langt frá
veginum. Að þessu loknu lagði hún
í brauðdeig. „Á hveijum degi bak-
aði ég einhverskonar flatbrauð á
grillinu áður en ég eldaði. Deigið
má bíða allt upp í tvo sólarhringa
á borði ef í því er ekkert ger og þá
er hægt að taka af því skammta
eins og þarf.
Kristín bendir á að fólk sem er
á ferðalögum eða í sumarbústað
geti hæglega bakað brauð á grilli.
Þá er mjölið tekið með í ferðalagið
og vatni bætt út í áður en pítubrauð-
ið eða flatkökurnar eru glóðaðar.
Það tekur örskamma stund að baka
brauðið, þetta fína pítubrauð setti
Kristín á grillið á meðan undirrituð
staldraði við og það tók ekki nema
nokkrar mínútur að bólgna út og
bakast.
Eftir að hún komst upp á lag
með að grilla hvað sem er notar
hún gasgrillið öllum stundum. Það
ber það reyndar með sér að vera
notað mikið þar sem það stendur
veðrað fyrir utan eldhúsdymar. Það
er helst í kulda og roki sem henni
gengur illa að eiga við það.
Fljótlegt og þægllegt aö grllla
- Uppskriftirnar í.bókinni. Urðu
þær allar til sumarið góða?
„Ég var að prófa mig áfram um
sumarið með allskonar rétti og hef
stöðugt verið að síðan ég komst upp
á lagið með að nota grillið. Gasgrill-
ið hitnar fljótar og því nota ég það
mun oftar en kolagrillið.
í bókinni eru uppskriftir af
lamba-, nauta,- svína,- og kjúkl-
ingakjöti, físki, grænmeti, smárétt-
um, brauði og ábætisréttum. Auk
þess em uppskriftir að meðlæti og
ýmsu öðm sem snertir grill.
Það kostar ekki mikla fyrirhöfn
að grilla, segir Kristín, og það er
bæði skemmtilegt, fijótlegt og
þægilegt. Listin við að grilla góðan
mat segir hún að sé að hafa matar-
gerðina einfalda, blanda ekki saman
of mörgum kryddtegundum og und-
irbúningurinn skiptir ekki síður
máli en þegar kemur að því að
glóðarsteikja matinn.
Það eru ótal ráð í bókinni sem
koma að góðum notum við grillið
og við grípum niður í bókinni á
auðveldri brauðuppskrift í ferðalag-
ið.
Phullcn_____________________
5 dl mjög fínt heilhveiti
5 dl hveiti, helst óbleikt
1 tsk. salt