Morgunblaðið - 25.09.1993, Qupperneq 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1993
Extatic með sýninguna „1080 Original Gravity"
Giuseppe Verdi í Playhouse. Stein
setti upphaflega upp Júlíus Sesar á
listahátíðinni í Salzburg árið 1992.
Sýningin var leikin á þýsku og voru
fjöldasenumar með yfir 200 leikur-
um.
Þjóðverjar sýndu einnig Dr.
Faustus Lights the Lights eftir
i Gertrude Stein. Það var Hebbel
Theater frá Berlín sem setti það
upp, en leikstjórinn er Robert Wil-
son frá Bandaríkjunum. Sjónrænt
séð var sýningin flott. Lýsingin var
listræn og val á búningum og leik-
mynd skapaði oft skemmtilega
mynd. Tónlistin átti vel við en hún
var eftir Hans Peter Kuhn. Fyrir
utan það fannst mér sýningin hálf
innantóm. Sýningin var mjög stíl-
; ræn, enginn hreyfði sig eðlilega eða
; leit eðlilega út. Oft var það stíllinn
: stflsins vegna en ekki af því að það
j gæfí verkinu frekari dýpt eða gildi.
Þá setti Peter Sellars upp fom-
• gríska harmleikinn The Persians
1 eftir Aiskýlos í Lyceum Theatre.
Hann notaði kórinn mjög skemmti-
p lega og var kórinn ekki aðeins þjóð-
in heldur mannfólk almennt. í kóm-
um vom þrír einstaklingar: Einn
þeirra svartur maður, óhugnanlega
stór með ótrúlega rödd og breitt
raddsvið, annar var austurlenskur
dansari sem hreyfði sig allan tím-
ann hægt og sterkt, túlkandi þján-
: ingar manna í stríði, svo loks ungur
amerískur strákur sem talaði í
hljóðnema þanni að röddin kom
aftan að áhorfendum. Tónlistin er
•mjög sérstök, samin af Hanza E1
Din frá Núbíu, og notkun á hljóð-
kerfinu var áhrifamikil. Sýningin í
heild var þó full löng og hæg.
Sýningar Mark Morris Dance
Group voru lofaðar í hástert af
gagnrýnendum og var aldrei klapp-
að meira en eftir þær. Mér leið eins
og snobbið næði hátindi sínum á
lókasýningu þeirra. Það var klappað
svo mikið að dansaramir kunnu
ekki fleiri „kóreograferaðar" útgáf-
ur á því hvemig þau ættu að hneigja
sig og gláptu vandræðalega út í
sal. Þetta var ágætis sýning, falleg-
ir búningar, menn komu og fóru,
falleg uppröðun á fólki og tónlistin
var flutt á staðnum. Tónlistarmönn-
um var þó potað út í hom, þó svo
að Mark Morris segist dansa „við
tónlist ekki á henni“. Mark Morris
hefur greinilega vald yfír ólíkum
dansstílum og gott auga fyrir
kóreografíu, en mér fínnst sumir
dansaramir ekki ná að tileinka sér
sporin. Hreyflngamar komu ekki
innan frá heldur dönsuðu þeir spor-
in af því að þeim hafði verið sagt
að dansa þau.
Það sem er hvað vinsælast á The
Edinburgh Intemational Festival er
The Tattoo. Þetta er svakaleg her-
sýning við Edinborgarkastalann en
herinn hefur aðstöðu þar.
Edinburgh Festival Fringe er
mun stærri hátíð og að mörgu leyti
alþjóðlegri, því þar koma fram lista-
menn frá Austur-Evrópu, Afríku
og öðmm löndum utan Evrópu.
Hver sem er getur tekið þátt í
Fringe-hátíðinni og í ár auglýstu
þau hátt í 600 sýningar. Margir
frægir höfundar og leikarar hafa
birt verk sín eða komið fram á
Fringe-hátíðinni. Megin áhersla er
lögð á leiksýningar, kabaretta,
stand-up comedies, o.s.frv. Einnig
auglýsa þeir ljósmynda- og mynd-
listasýningar, skartgripa- og
skúlptúrgerð og sýningar sem
tengjast menningu ýmissa þjóða.
Það má segja að á þessari hátíð sé
allt á milli himnaríkis og helvítis,
þar sem þama geta verið mjög
áhugaverðar sýningar en innan um
algjört msl.
Fjórar sýningar sem ég sá lifa
sterkt í mér, One Man með Steven
Berkoff, einum frægasta leikhús-
manni Breta eftir stríð, Ela Boj-
anowska með d’auteur, 1080 Orig-
inal Gravity og The Legend of St.
Julian.
Berkoff fór með þijú eintöl, tvö
eftir sjálfan sig og eitt byggt á
sögu eftir Edgar Allen Poe, Tell
Tale Heart. Berkoff hefur mjög
sérstakan stíl og streymir ótrúleg
orka frá honum á sviði. Hann leikur
sér mikið með orð og notar allt
raddsviðið eins og það leggur sig.
Á sviðinu var engin leikmynd, að-
eins eitt kastljós og tónlistarmaður
sem sá um lifandi tónlist og leik-
hljóð á meðan sýningunni stóð.
Berkoff notar mikið látbragð og er
túlkun hans mjög öfgakennd og
langt frá því að vera raunsæisleg.
Þó að sýningin sé unnin niður í
smáatriði er hann fijáls innan henn-
ar og verða viðbrögð áhorfenda og
utanaðkomandi hljóð hluti af sýn-
ingunni. Fólk væntir mikils af hon-
um og kemur sérstaklega til að sjá
stfl hans. Hann uppfýllti þær kröfur
fyllilega, en varð kannski um leið
meira Berkoff en Berkoff, einhvers
konar „karekatúr" af sjálfum sér.
í lítilli kjallarakompu sá ég svo
Ela Bojanowska, pólska konu sem
var að túlka stuttar senur og eintöl
eftir ýmsa höfunda, svo sem T.S.
Eliot, Shakespeare og Dostoevski.
Það sem hreyf mig mest við þessa
sýningu var einlægni hennar. Hún
talaði mest allan tímann á pólsku,
en maður fann að hún gaf allt frá
hjartanu. Einnig notaði hún rýmið
mjög vel, það var eins og það var,
engin falsheit. Ef það var gluggi á
herberginu þá opnaðist hann þegar
hún þurfti ferskt loft, hún fór fram
á gang til að ná í búninga o.s.frv.
Umhverfið hafði mikil áhrif á hana
og leyfði hún sér að vera fullkom-
lega fijálsri, ef hana langaði að
dansa þá dansaði hún. Hún notaði
ljós og skugga á mjög skemmtileg-
an hátt og varð ljósið oft eins og
áþreifanlegur hlutur.
1080 Original Gravity var nokk-
urs konar sirkus/leiksýning. Þáttur-
inn var settur upp á „trapísum" eða
sirkusrólum. Sagan gerist um borð
í skipi og allar hreyfingar þess og
fólksins voru samtvinnaðar við sirk-
usatriði á rólum. Engin hreyflng
var gerð til að sýna hvað þau voru
klár, allt hafði tilgang innan verks-
ins og rólurnar hættu að vera sirk-
us-rólur og urðu leikmyndin eða
hluti af skipinu. Leikurinn var mjög
góður miðað við það að leikaramir
vom meira sirku-fólk en atvinnu-
leikarar.
Skoski leikhópurinn The Com-
municado setti upp The Legend of
St. Julian eftir Gustave Flaubert.
Þessi leikhópur flokkar sig undir
svokallað Physical Theatre. Þetta
var mjög falleg og sterk sýning.
Það var lítið talað með orðum, en
mikið sagt með líkama, myndum
og hljóði.
Fyrir utan alþjóðlegu listahátíð-
ina og The Fringe vom ýmsar uppá-
komur. Til að mynda var hægt að
B r y n h i I d ii r Þorgeirsdóttir s ý n i r s k 01 p t ú r a íí r s t e y p u o o 01 e r i í N ý I i s t a s a í n i n u
UPP ÚR DJÚPI
UNDIRDJÚPIN eru uppsprettur kynjamynda Brynhildar
Þorgeirsdóttur. Kuðunga, ígulkera og sorfins gijóts, gim-
steina í klettum. Úr sementi, sandi, tilfinningum og gleri.
„Þetta eru allt einstaklingar,“ segir hún, „með sitt ákveðna
kyn og sín sérkenni. Yfirleitt eiga þeir saman tveir og tveir
- hafa afstöðu hvor gagnvart öðrum. Mér finnst ég þekkja
suma strax en aðrir eru framandi og ef til vill óþægilegir.
Þá læt ég kannski vera þar til allt í einu að ég rekst á þá
aftur og veit skyndilega hvað þeir vilja. Annars er ég ekki
mikið i pælingum, verð bara fyrir áhrifum af umhverfinu
og fólki sem ég hitti og finn að mig langar að gera svona verk.
g er alveg hissa hvað fólki
þykir þau erótísk, mín
vinna hefur stjórnast af
tilfinningu og útkoman oft
form sem maður sér ítrek-
að í náttúmnni og mannslíka-
manum. Verkin em grófari ytra
en mýkri innra og ég vinn út frá
þessu þarna inni sem glittir í.
Það er yfirleitt gler, sem ég
móta í sand, og steypi svo verk-
ið utan um. Þannig vísar glerið
inn og getur eflaust verið eins
og op á líkama. En ég hugsa þá
frekar um auga heldur en kyn-
færi. Annars horfír hver fyrir
sig. Mig langar kannski að spyija
hvað sé þarna á bak við og hvort
það endi einhvers staðar."
Brynhildur er mörgum mynd-
listamnnendum að góðu kunn.
Hún hefur haldið flmm einkasýn-
ingar í Reykjavík og fjórar í
Bandaríkjunum og Finnlandi,
tekið þátt í fjölmörgum samsýn-
ingum og veitt Myndhöggvarafé-
laginu í Reykjavík formennsku
að undanfömu. Hún stundaði
framhaldsnám í Hollandi, Sví-
þjóð og Bandaríkjunum og hefur
síðan 1982 unnið bæði hér heima
og í New York.
Hún sýnir þessa dagana í
Nýlistasafninu við Vatnsstíg og
segir að þar sé vinna hennar frá
því síðasta haust og fram til
'þessa. Hún hafi verið hálft ár á
eynni Sveaborg í Finnlandi og
farið að garfa í skeljum og þör-
ungum. „Ég gekk þama í flæðar-
málinu og spáði í dularfull neð-
ansjávarfyrirbæri. Svo fékk ég
öðm hvom inni á glerverkstæði
þar sem ég vann hratt úr óljósum
hugmyndum, mótaði beint í
sandinn og hellti gleri yfír. Út-
koman kallaði oft á eitthvað
ákveðið framhald, allt eftir til-
finningu, sjáðu, en svona er þetta
einfalt: Vinnan endurspeglar
hvar maður er og hveija maður
umgengst. Leitin að efnivið er
endalaus og stöðug og sem betur
fer oftast ómeðvituð."
Skúlptúrar Brynhildar í Ný-
listasafninu em ýmist upp á vegg
eða á gólfinu, straumlínulaga og
lífrænir eða kantaðir eins og
demantar. Og í neðri salnum er
fjara, með smáum og stórum
skeljum í sandinum. Brynhildur
viðurkennir að sig hafi langað
Brynhildur Þorgeirsdóttir.
Morgunblaðið/Kristinn
að búa til eitthvað fallegt. „Pönk-
ið er búið,“ segir hún, „og ég
ekki lengur svona rosalega hörð
með hárið upp í loft. Þessi strönd
er líka eitthvað svo dularfull. Ég
kalla sýninguna strandhögg af
því hún er óvænt innrás úr sjón-
um upp á land.
En næst langar mig ekki ofan
í sjóinn eftir efni heldur svörð-
inn. Helst út úr sýningarsal og
niður í jörðina.
Auðvitað er þetta allt saman
til sem maður er að gera, ein-
hvers staðar í náttúrunni. Én þú
þarft ekki að spyija: Ég vil sjálf
vera meistarinn."
Þ.Þ.