Morgunblaðið - 03.10.1993, Blaðsíða 20

Viðtfll og Ijósmyndir Agnes Bragodóttir
MIKIL umskipti hafa orðið í jap-
önskum stjórnmálum við það að
Fijálslyndi demókrataflokkur-
inn (LDP) missti í sumar þing-
meirihluta, sem hann hefur
haldið í 38 ár og samsteypu-
stjórn sjö stjórnmálaflokka og
eins þingflokksbrots var mynd-
uð. Herra Kozo Watanabe, mik-
ill valda- og áhrifamaður í jap-
önskum stjórnmálum um langt
skeið, m.a. sem viðskipta- og
iðnaðarráðherra í ríkisstjórn
LDP var einn þeirra sem sagði
skilið við LDP í kjölfar upp-
Ijóstrana og umfjöllunar um
mútuþægni og spillingu innan
LDP og gekk til liðs við Shin-
seito, sem í kosningunum í sum-
ar fékk lgörna 60 þingmenn í
neðri deild japanska þingsins
(Diet) og 8 í efri deild þingsins.
Shinseito er þriðji stærsti flokk-
urinn í hinni kornungu sam-
steypustjórn Hosokawas forsæt-
isráðherra, sem um þessar
mundir nýtur mikillar hylli al-
mennings í Japan. Hann hlaut
75% stuðning aðspurðra í ný-
legri skoðanakönnun sem gerð
var í Japan. í viðtali því sem
hér fer á eftir, og tekið var í
höfuðstöðvum Shinseito flokks-
ins í Tókýó ræðir Watanabe um
tilurð hins mikla efnahagsund-
urs Japans og hvernig grund-
völlur skapaðist í Japan fyrir
því að á örfáum áratugum eftir
síðari heimsstyijöldina varð
Japan að efnahagsstórveldi, sem
að margra mati hefur þegar
tekið við efnahagslegri forystu
af Bandaríkjunum. Hann ræðir
einnig um pólitíska spillingu í
japönskum stjórnmálum og
hvernig hann sér fyrir sér efna-
hagslega og stjórnmálalega þró-
un í Japan fram yfir næstu alda-
mót.
- Watanabe. Hveijar teljið þér
vera helstu skýringar þess að Japan
hefur á undanfömum áratugum náð
gífurlega sterkri stöðu í iðnaðar-
framþróun og efnahagslegri forystu
á alþjóðlegan mælikvarða?
„Þar að baki býr bæði löng og
flókin saga. Japan býr ekki yfir
neinum náttúrulegum auðlindum,
og þar sem 75% lands í Japan eru
óbyggileg, býr japanska þjóðin afar
þétt á þeim 25% landssvæðis sem
byggileg teljast. Eins og kunnugt
er var Japan gjaldþrota í lok síðari
heimsstyijaldar, þannig að upp-
byggingarstarf það sem hafíð var
þá, varð að hefjast frá grunni.
Ég vil skipta tímabilinu frá lokum
heimsstyijaldarinnar í tvennt:
Fyrstu fimmtán árin eftir striðslok,
eða fram til ársins 1960, vann gjör-
völl japanska þjóðin hörðum hönd-
um að framförum, umbótum og
uppbyggingu efnahags- og atvinnu-
Iífsins. Það var ekki fyrr en eftir
þann tíma, sem laugardagar og
sunnudagar urðu almennir frídagar
launþega í Japan! Á þessu sama
tímabili átti sér einnig stað mark-
viss stefnumörkun til framtíðar,
sem við höfum á undanförnum 30
árum eða svo verið að hrinda í fram-
kvæmd, lið fyrir lið og skref fyrir
skref. Stefnt var að því að stofna
fjölmargar nýjar atvinnugreinar,
einkum og sér í lagi hvers konar
iðnaðaruppbyggingu í stórum og
smáum stíl, þróa tækninýjungar
sem byggðust á japönsku hugviti,
sem er jú japanska náttúruauðlindin
sem öll okkar uppbygging hefur
byggt á. Með sameiginlegu átaki
þjóðarinnar, stjórnvalda og fyrir-
tækja tókst þetta. En vinnan var
gífurleg og samhugur þjóðarinnar
sömuleiðis. Áhersian var jafnan
lögð á hag heildarinnar, sem segja
má að sé einskonar þjóðareinkenni
japansks hugsunarháttar enn í dag,
þótt þar hafi vissulega orðið ákveð-
in breyting á.
MITI (The Ministry of Internat-
ional Trade and Industry) hefur
verið leiðandi afl í stefnumótun og
ákvarðanatöku allt frá stríðslokum.
Ráðuneytið hefur haft með höndum
stjórn á alþjóðlegum viðskiptum
Japans, iðnaðarákvörðunum, upp-
lýsingaiðnaði, hátækniiðnaði, iðn-
aðarstaðsetningum, umhverfls-
vemd, orkuvæðingu og fleiru, þann-
ig að verksvið ráðuneytisins er
geysilega víðfeðmt. En starfssvið
MITI hefur eðli málsins samkvæmt
verið með þeim hætti að um mjög
náið samstarf og samráð hefur ver-
ið að ræða við fyrirtækin í landinu,
því án slíks samráðs, hefði árangur-
inn ekki orðið sá sem hann er orð-
inn.“
Þjóðin vann geysileot starf
- Japanska efnahagsundrið hef-
ur orðið mörgum Vesturlandabúan-
um mikið umhugsunarefni. Hvað
var það sem gerði það að verkum
að þessi uppbygging úr engu í allt
var möguleg hér í Japan, en ekki
annars staðar - í landi eins og þér
bendið réttilega á, að býr ekki yfir
neinum náttúrulegum auðlindum,
ef undanskilið er japanska hugvitið?
„Eins og ég sagði áðan, þá vann
japanska þjóðin geysilegt starf
fyrstu fímmtán árin eftir stríð, til
þess að bæta lífskjör sín og efnahag
landsins. Það var ekki fyrr en
árangur erfiðisins var Ijós sem þjóð-
in fór aðeins að slaka á og huga
að því að góð lífskjör, þægindi, frí-
tími og neysla eru allt grundvallar-
þættir í því mannlífi sem japanska
þjóðin vill byggja upp. Lífsstíllinn
í Japan seinni hluta tímabilsins frá
stríðslokum hefur því smám saman
verið að færast í vestrænt horf, á
þann veg að launþegar eru famir
að njóta lífsins meira en þeir gerðu
þegar öll orka japönsku þjóðarinnar
fór í uppbygginguna sem ég lýsti
hér áðan í grófum dráttum. Nú er
til dæmis verið að ræða enn frek-
Xozo Watanabe,
fymim viðskipta-
og iðnaðarráðherra
Japans og nnver-
andi bingmaður og
aðstoðarfram-
kvæmdastjöri
Shinseito flokks-
ins (Japanska end-
urnýjnnarflok-
ksins) í viðtali við
Morgunblaðið
ari styttingu vinnutíma í Japan,
þannig að unnar ársstundir verði
ekki nema 1.800 talsins. Með þess-
ari stefnubreytingu, leggja japönsk
stjómvöld aukna áherslu á fjöl-
skylduna og fjölskyldulífið, fremur
en fyrirtækin og atvinnulífið.
En á sama tíma og við viljum
halda þeim lífskjörum sem við höf-
um áunnið okkur þá gerum við
okkur grein fyrir að til þess að svo
megi verða, verðum við að auka enn
þróunarstarf okkar og áherslu á
nýjungar í tækni og bæta þá tækni-
kunnáttu sem við búum yfir, svo
hún skili okkur hinu sama, þótt
vinnuframlag hvers og eins verði
mun minna en það áður var. Við
eigum að leggja áherslu á þau
tæknisvið, þar sem við stöndum
Vesturlöndum framar, til þess að
halda forystu okkar, a.m.k. á
ákveðnum sviðum. Aðeins þannig
getum við tryggt áframhaldandi
efnahagslegan vöxt Japans.
Japan er nú orðið hálaunaland
miðað við það sem áður var, og það
eitt gerir það að verkum að vöxtur
okkar getur í framtíðinni ekki orðið
sá sem hann hefur hingað til orðið.
Framþróun okkar mun því frekar
eiga sér stað í öðrum löndum Asíu
þar sem launakostnaður er mun
lægri en hér í Japan, þar sem jap-
önsk fyrirtæki hafa sett á stofn
dótturfyrirtæki og munu í ríkari
mæli halda áfram á þeirri braut í
framtíðinni.
Kína og önnur Asíulönd eru því
á þann hátt framtíðarmarkaður
Japans, en þannig mun Asía sem
heimsálfa njóta góðs af þeim efna-
hagsbata sem við enn getum náð.“
Hagvöxtui í Asíu mun aukast
- Japan sem iðnaðarstórveldi
hefur tekið afdráttarlausa forystu
í ýmissi framleiðslu, svo sem í bíla-
iðnaðinum. Hvernig sjáið þér fyrir
yður-nánustu framtíð Japans í al-
þjóðlegu efnahagslegu samhengi?