Morgunblaðið - 21.05.1994, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MAI 1994
C 3
Lia Frey-Rabine sem Brynhildur á æfingu
var fastráðin við óperuna í Bern í
Sviss og óperuhúsin í Flensburg,
Niirnberg, Hagen og Frankfurt í
Þýskalandi 1973 -1985. Síðan þá hef-
ur hún komið fram í fjölda óperu-
húsa víðsvegar í Evrópu. Eftir 1983
hafa hlutverk hennar eingörfgu verið
dramatísk sópranhlutverk, þ.á m.
Brynhildur í öllum óperum Niflunga-
hringsins. Hún hefur hlotið margar
viðurkenningar fyrir list sína, m.a.
fyrir túlkunina á Brynhildi í upp-
færslu John Dew á Niflungahringn-
um í Þýskalandi. Hún er heiðursfé-
lagi í Wagnerfélaginu í Freiburg í
Þýskalandi.
„Ég byijaði að syngja Wagner
árið 1983. Þá hafði ég sungið öll
helstu sönghlutverk í Verdi- og Pucc-
ini-óperum fyrir unga dramatíska
söngkonu. Ég byijaði á Elísabetu í
Tannhauser. Þegar John Dew bauð
mér hlutverk Brynhildar var það eins
og opinberun fyrir mig. Þetta var í
rauninni það sem mig hafði alltaf
langað til að gera og það reyndist
mér auðvelt. Því þróaðist ég smám
saman út úr þeirri raddgerð sem ég
áður var skipuð í. Þá hafði ég verið
fastráðin við óperuhúsið í Haag en
ég kvaddi mín fyrri hlutverk 1983
og hef síðan haldið mér við þessa
rödd.“
- Rödd og manngerð Brynhildar?
„Það er mjög erfítt að aðgreina
sönginn og persónluleikann. Wagner
skrifaði frábærlega fyrir raddir. Mér
líður vel að syngja þessa tónlist, hún
er rökrétt og fagurlega samin. Eins
og ön mikil tónskáld skrifaði Wagner
allt inn í tónlistina. Ef þú syngur það
sem hann samdi þá er tilfinningin
til staðar. En fyrir mér er Brynhildur
lang áhugaverðasta hlutverkið í öllu
höfundarverki Wagners. Hún þróast
frá því að vera ung og áhyggjulaus,
gegnum gelgjuskeiðið er hún hittir
Sigurð til þess er hún þroskast og
verður fullorðin. Hún missir guðdóm
sinn og verður mannleg, en býr þó
yfir fyrri þekkingu. Er hún gerist
manneskja fínnur hún vakna með sér
mjög viðkvæmar tilfinningar sem
hún hefur aldrei fundið fyrir áður.
Þegar hún verður fyrir svikunum að
lokum í Ragnarökum þá nær hún
fullum þroska. Hlutverkið er sann-
kallaður þroskaferill, þar sem ég fínn
nýjar víddir í sjálfri mér. Þórhildur
leikstjóri hefur komið með hárréttar
athugasemdir um þroska Brynhildar
sem hafa snert mig að hjartarótum
og opnað mér enn nýja sýn á hlut-
verkið. Ég var svo glöð yfir að hún
skyldi skynja á sama hátt og og ég
hvar lykillinn að þroska Brynhildar
sem konu liggur. Ég elska texta
Wagners og finnst ég stundum svolít-
ið einmana í hvernig ég skynja hann.
Þýska er mitt annað tungumál."
Lia Frey-Rabine tók að sér hlut-
verk Brynhildar hér fyrirvaralaust í
forföllum Önnu Linden.
„Það var hringt í mig fyrir viku
og ég spurð hve hratt ég gæti kom-
ið mér til íslands að syngja Bryn-
hildi. Ég kom í fyrradag. Mig hefur
alltaf dreymt um að koma til Is-
lands. Faðir minn las fyrir mig goða-
fræði þegar ég var smábarn. Ég
hafði líka gaman af Grikkjunum og
Rómverjunum en ég varð hugfangin
af norrænu goðafræðinni. Og ung
varð ég hrifin af tónlist Wagners.
Þegar ég eltist uppgötvaði ég aðrar
norrænar bókmenntir eins og Sigrid
Undset. Það er mikið af fólki af nor-
rænum uppruna í heimabæ mínum,
Minnesota. Því kynntist ég og kann
alltaf vel við hugsanagang Norður-
landabúa. Hingað komin líður mér
eins og heima hjá mér. Það er undar-
leg tilviljun að þegar við bóndi minn
héldum í brúðkaupsferðina frá Evr-
ópu til Bandaríkjanna þá flugum við
með Loftleiðum, því það var ódýrast.
Við ákváðum að láta gamlan draum
rætast og bóka vikudvöl á Islandi á
Í Niflungahringnum
notar Wagner tvœr
meginsögur úr
norrænni goóa-
fræói og hetjusög-
um, annars vegar
söguna aff upphafi
og endi veraldar,
sem er varóveitt i
Völuspá, og hihs
vegar söguna um
Siguró Fáfnisbana
heimleiðinni. En þegar við lentum í
Keflavík var rigningarsuddi, kuldi
og slæm veðurspá fyrir alla vikuna
svo okkur var ráðlagt að koma frek-
ar seinna. Nú rættist það loksins
hvað mig varðar."
- Tilfínningar þínar gagnvart
Wagner?
„Eg tel að tónlist Wagners sé
hafin yfír allt það sem stjómmála-
menn Þriðja ríkisins undir Hitler
gerðu úr henni. Það verður að taka
skrif hans með fyrirvara. Hann var
tækifærissinni. Hann var oft ómyrk-
ur í máli gagnvart gyðingum en
fyrsti hljómsveitarstjóri hans var
gyðingur. Hann var ekki alltaf sjálf-
um sér samkvæmur. Ég hef valið
að láta það ekkert rugla mig hvað
stjórnmálamenn hafa gert úr honum.
Tónlist hans og gullfallegur texti eru
það eina sem máli skiptir. Tónlistin
er sniðin fyrir mig og manngerðirnar
eru mér að skapi. Sem áhugamaður
um sálfræði fínnst mér þemun í verk-
um hans merkileg. Ég er ekki að
segja að það finnist ékki dýpt í per-
sónum annarra tónskálda en ég mér
finnst að list Wagners komi mér
meira við en nokkurs annars tón-
skálds, nema kannski Strauss. Ég á
í vandræðum með persónur sem
þroskast lítið. Kannski er það nor-
rænni skapgerð minni og uppeldi að
kenna. Brynhildur, ísold og Senta
eru konur sem ég á auðvelt með að
túlka. Elsa er eina Wagnertýpan sem
ég hef ekki samúð með enda hentar
’nún ekki minni rödd. Adelía í Grímu-
ballinu og Elísabet í Don Carlos eru
erfíðari viðfangs fyrir mína skap-
gerð. Þó elska ég Verdi. Annars er
þetta hin aldagamla spurning um
hvort kom fyrr, hænan eða eggið -
ég veit ekki hvort raddgerðin mótar
skapgerðina eða öfugt. Allt er þetta
þó samtvinnað."
- Og hvað er næst á dagskránni
hjá Lia Frey-Rabine?
Ragnarök í Wiesbaden og ný
uppfærsla á þeim í Dortmund, sem
frumsýnd verður í ágúst eða septem-
ber, en þar höfum verið að vinna
okkur gegnum Niflungahringinn í
nokkur ár. í vor sýnum við svo allar
óperur Niflungahringsins ásamt Fid-
elio.“
Sigurður Fáfnisbani
Ungverski tenórinn Andras Moln-
ár túlkar Sigurð Fáfnisbana í sam-
nefndri óperu og Ragnarökum. Hann
hefur verið fastráðinn við ungversku
ríkisóperuna frá 1978. Auk þess að
syngja fjölda hlutverka í heimalandi
sínu hefur hann verið gestasöngvari
víða í Evrópu. Síðast söng hann Flor-
estan í Zurich og tenórhlutverkið í
9. sinfóníu Beethovens í London und-
ir stjórn Harnoncourt. Á einsöngs-
plötu hans eru lög úr ýmsum óperu-
uppfærslum, sem hann hefur sungið
.Wagner nýtur sannarlega vin-
sælda í Ungveijalandi. Allar Wagn-
eróperurnar hafa verið fluttar þar
og eru oft á döfínni. Ég hef sungið
öll tenórhlutverkin í Wagneróperun-
um, var síðast að syngja hlutverk
Sigmundar og mun bæði syngja hlut-
verk hans og Sigurðar næsta vetur.
Ég er Wagnertenór en syng jafn-
framt í óperum Verdis og Puccinis.
Hlutverk Sigurðar er erfítt bæði hvað
varðar texta og söng, en glíman við
iað er skemmtileg. í Búdapest syngja
heimamenn á ungversku en gesta-
leikarar á þýsku. Ég nýt þess að
vera hér í þessu fallega landi þó ís-
lenskan sé óskiljanleg. Reynsla mín
af vinnunni hér er mjög ánægjuleg.
íslenskir söngvarar eru á heimsmæli-
kvarða enda syngja þeir í góðum
óperuhúsum víða um heim.“
Óðinn
Bandaríski bassa-baritónninn
Max Wittges hefur sungið í ýmsum
óperuhúsum í Bandaríkjunum og
Kanada og síðast í óperunni í Nice
í Frakklandi. Hér fer hann með hlut-
verk Óðins í fyrsta sinn í Rínargull-
inu og Valkyijunum. Aðspurður um
reynslu af Wagner kveðst hann hafa
sungið Hollendinginn fljúgandi og í
Niflungahringnum bæði Þór í Rínar-
gullinu og Gunnar í Ragnarökum.
„Hlutverk Óðins er óskahlutverk
og eitt þeiira sem þú vinnur þig lengi
í áttina að. Það er dásamlegt að fá
tækifæri til að glíma við hann og
lifa sig inn í þroskaferil hans. Radd-
lega er þetta hlutverk þannig að
hægt er að vinna að því oft og lengi
og finna stöðugt nýjar leiðir í túlkun-
inni. Hlutverkið kemur mér sífellt á
óvart. Það krefst mikils úthalds enda
liggur Óðni mikið á hjarta. Tónlist
Wagners er gullfalleg, en hlutverk
Óðins er langt, einkum í óstyttri út-
gáfu.
Það er einstök upplifun að vera
hér, líta út um gluggann til sjávar
og hugsa til þess að hér fæddust
þessar sögur. Ég skrapp til Þingvalla
um daginn og þegar ég leit þessi
fögru fjöll, sem umvafin voru þoku-
mistri, gat ég séð fyrir mér að á einu
þeirra hefði Valhöll sómt sér vel. Það
er sérstök reynsla að vera á staðnum
þar sem allir þekkja sögu Hringsins.
Sagan er flókin og fjarlæg fyrir
marga Evrópubúa, en hér vinn ég
með fólki sem allt þekkir söguna frá
upphafi og þarf ekki útskýringa við.
Þetta er hluti af arfleifð ykkar og
það fínnst mér uppörvandi og það
gefur mér óviðjafnanlegan innblást-
ur.
Mér finnst vinnan við uppfærsluna
ganga mjög vel og allir virðast vel
undirbúnir. íslensku söngvararnir
eru frábærir enda eru margir þeirra
orðnir viðurkenndir í evrópskum
óperuhúsum. Þeir koma heim til að
syngja fyrir landa sína og það er
alltaf gott. Það er úrvalsfólk sem
situr við stjórnvölinn, hljómsveitar-
stjórinn Alfred Walter er dásamlegur
og Þórhildui' hefur sýnt einstakan
skilning á fornsögunum og hvernig
Wagner hefur unnið úr þeim. Hún
nýtir leikarana ótrúlega hugvitsam-
lega í þvi að tengja sögurnar. Ég er
mjög hamingjusamur með hvernig
til hefur tekist. Islendingar mega
vera stoltir af þessu framtaki. Þetta
er þrekvirki.“
Diddú er í hópnum
Sigrún HjáÍmtýsdóttir syngur
hlutverk Freyju í Rínargullinu,
Hjálmveigar í Valkyijunum og Igð-
unnar (Waldvogel) í Sigurði Fáfnis-
bana.
„Ég hef aldrei sungið Wagner
áður og ekki hlustað mikið á hann.
Ég ætlaði að geyma mér það til betri
tíma. Maður þarf að hella sér út í
Wagner, bæði að hlusta á hann og
lesa sér til um óperurnar. Efnið er
það viðamikið og tónlistin stórbrotin
og frábær. Ég hef náttúrulega kynnt
mér það verkefni sem við erum að
fást við núna, Hringinn. Ég vissi
fyrir að hann væri byggður á nor-
ræniri goðafræði og tengdist menn-
ingu okkar og hélt að það væru hæg
heimatökin, en Wagner fer fijálslega
með sögumar. Ég hef alltaf haft
ákveðna ímynd um fólk sem fengist
við Wagner og kallað það Wagner-
ista. Þá hef ég bæði haft ákveðnar
raddgerðir og manngerðir í huga.
Mér fannst ég aldrei falla undir þessa
fyrirsögn. En þegar maður fer að
kynnast Wagner nánar þá kemur í
ljós að hann skrifar fyrir venjulegt
söngfólk eins og við emm. Það em
bara burðarhlutverkin sem em mjög
sérhæfð. Stíllinn er þó mjög sérstak-
ur og þarf að laga sig að honum.
En Wagner er svo magnaður að
mann langar í meira.
Ég var svo heppin að geta séð
Valkyijurnar í Berlín um áramótin.
Það var áhrifamikil sýning og flutn-
ingurinn svo frábær að manni hund-
leiddist í hléunum. Þannig er Wagn-
er. Bæði áhugamenn og söngvarar
sem hafa kynnt sér hann þeir krvfja
hann ti! mergjar. Menn ánetjast hon-
um og ég er ekki hissa því, tónlistin
er svo stórbrotin. Það er svo margt
í henni. Ég skil ekki hvemig svona
lítill maður komst yfir að afkasta
svona miklu.
Það er frábært að vera að syngja
með svona mörgum íslenskum ein-
söngvumm í þessari ópem. Bæði
fólkinu að utan og þeim Qölda söngv-
ara sem em búsettir hér á landi og
ekki hafa fengið að syngja sem skyldi
því tækifærin em svo fá. Samt kom-
ast auðvitað ekki allir að. Þegar við
vomm öll samankomin á fyrstu
hljómsveitaræfíngunni þá varð mér
hugsað: Af hveiju er ékki hægt að
byggja eitthvað yfir okkur? Nota
okkur öll? Það em nú til nánast allar
raddgerðir héma, ef við hefðum
tækifæri til að þjálfa okkur upp sem
óperusöngvara að staðaldri. Þetta er
menningarglæpur að hafa ekki að-
stæður fyrir okkur! Það er enginn
fastráðinn söngvari á íslandi og hef-
ur aldrei verið. Ég skil ekki af hveiju
það er ekki, eins og við emm mikið
notuð! Burtséð frá því finnst mér
stórkostlegt að fá að vera með í
þessu. Bæði vegna verkefnisins og
hvað við emm mörg í því, fimmtán
íslenskir einsöngvarar og þrír erlend-
ir. Þetta er stórkostlegt!"
Og Viðar kom að utan
Viðar Gunnarsson hefur verið
fastráðinn hjá Ríkisleikhúsinu í Wies-
baden í fjögur ár og farið þar með
mörg burðarhlutverk. Hann var
fenginn heim til að fara með hlut-
verk Regins í Rínargullinu, Fáfnis í
Sigurði Fáfnisbana og Högna í
Ragnarökum.
„Ég er búinn að syngja allan Nifl-
ungahringinn áður í Wiesbaden.
Bæði hlutverkin þijú sem ég syng
hér og hlutverk Hundings í Valkyij-
unum svo ég var undir það búinn
að koma heim fyrir þessa uppfærsiu.
Það er sérstaklega gaman að geta
tekið þátt í þessari uppsetningu hér.
Wagner höfðar til mín. Ég hafði
sungið Tannhauser í konsertupp-
færslum hér heima en kynntist
Wagner ekki náið fyrr en ég fluttist
til Þýskalands.
Það er afar sjaldan sem tækifæri
gefst til að syngja með svo mörgum
íslenskum söngvurum og það er af-
skaplega gaman.“
- Hvað tekur við hjá þér að þess-
ari sýningu lokinni?
„Ég kem aftur heim i haust til að
taka þátt í sýningunni á Valdi örlag-
anna hér í Þjóðleikhúsinu. Það hlut-
verk er ég reyndar líka búinn að
syngja í Wiesbaden. í september
held ég til Moskvu til að taka þátt
i uppfærslu á 9. sinfóníu Beethovens
sem jafnframt verður sjónvarpað
beint um sjónvaipskerfi Evrópuþjóða
eða Eurovision. Fimni eða sex hlut-
verk bíða min í Wiesbaden á næsta
ári. Ýmsar aðrar hugmyndir eni á
döfinni en það er erfitt að fá frí.“