Morgunblaðið - 21.05.1994, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 21.05.1994, Blaðsíða 5
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MAI 1994 C 5 FRANSKI listamaðurinn Hervé Nahon og þýska listakona Simone Stoll opna í dag, laugardag, sýn- ingu á verkum sínum í Portinu, Hafnarfirði. Sýningin setur enda- punkt á fimm mánaða dvöl hér- lendis, en þau komu hingað í boði Kjarvalsstaða og menningarmála- nefndar Reykjavíkur í janúar og hafa unnið að listsköpun sinni síð- an. Sýningin í Portinu stendur til 29. maí næstkomandi. Simone og Hervé búa bæði í Lundúnum þar sem þau tilheyra hópi listamanna sem kallast PULLIT, og hafa unnið saman og hvort í sinu lagi undanfarin þijú ár. Seinustu mánuði á íslandi hafa þau einkum beint sjónum sínum að einu viðfangsefni, þ.e. birtu og dimmu, ásamt því að kynna sér hinar miklu andstæður landsins. „Ég gjörþekki íslenska list vita- skuld ekki, en talað frá eigin brjósti og miðað við þau verk sem ég hef skoðað, tel ég að hugleið- ingar okkar um ljós og dimmu séu verulega frábrugðnar því sem hér tíðkast. Það merkir þó ekki endi- lega að sambærilegar hugrenning- ar um birtuna séu ekki til í mynd- list hérlendis, heldur eingöngu að ég hafi ekki orðið þeirra vör til þessa,“ segir Simone Stoll. „Auga gestsins sér ýmsa þætti sem fólkið í landinu er hætt að taka eftir eða hefur aldrei veitt sérstaka athygli, þar sem þeir hafa frá fyrstu tíð verið hluti af umhverfinu." Mikilsverð umhverfisbreyting Simone segir það misvísandi að nota orðið „ánægjulegt“ til að lýsa dvöl þeirra hérlendis, orðið „spennandi" eigi betur við. „Rætur okkar liggja í Mið- og Suður-Evr- ópu og við búum í London, og lífs- skilyrði og umhverfi þar eru mjög frábrugðin því sem hér tíðkast. Nærvera náttúrunnar er alls ekki til staðar þar, maður skynjar hana varla. Þess vegna var afskaplega mikilvægt að skipta um umhverfi og ég held að það hafi í senn breytt verkum okkar og sýn okkar á hlut- ina. Þegar allt er nýtt gefst aðeins tóm til að sanka að sér ótal brotum en raunveruleg úrvinnsla tekur lengri tíma og að þróa það sem maður hefur reynt. Ég held raunar að ekki sé hægt að sjá fyrir end- eftir Jóhann Hfálmarsson í nýjum Skími jvor 1994, ritstjór- ar Vilhjálmur Árnason og Ástráð- ur Eysteinsson) skrifar Berglind Gunnarsdóttir um nýlegar ljóða- þýðingar úr spænsku, úrval spæn- skra ljóða í þýðingu Guðbergs Bergssonar, Hið eilífa þroskar djúpin sín, þýðingar Þorgeirs Þor- geirssonar á Sígaunaljóðum Fed- ericos García Lorca (hér eftir kall- aðar Tataraþulur að hætti Þor- geirs) og Jóns Halls Stefánssonar á Skáldi í New York eftir Lorca. Berglind víkur að þýðingum ann- arra úr spænsku og að vandanum að þýða yfirleitt. Eins og Berglind Gunnarsdóttir segir í upphafi greinar sinnar hefur líklega aldrei verið þýtt jafn- mikið af ljóðum erlendra skálda og nú og þá sérstaklega frá Spáni og spænskumælandi löndum. Mikilvægi kynna af erlendum skáldskap fyrir gerð skáldverka og þýðinga í sögu bókmennta dregur enginn í efa. Vandinn að þýða Vandanum að þýða gerir Berg- lind tilraun til að lýsa. Þar virðist mér komist að skynsamlegri niður- stöðu. Þær aðferðir eða reglur sem Berglind nefnir sérstaklega eru annars vegar að byggja lauslega á frumtexta svo að mörkin verða óljós og hins vegar að þýða sem nákvæmast: „Auðvitað er aldrei FRANSKUR LISTAMAÐUR OG ÞÝSK LISTAKONA SÝNA í PORTINU Morgunblaðið/Þorkell ann á þeirri keðjuverkan sem dvöl- in hérna hefur hleypt af stað, og við munum veija næstu árum til að vinna úr henni,“ segir hún. Ólík Á sýningunni í Portinu eru tvær myndraðir með afstrakt-málverk- um eftir Simone Stoll og tvær ljós- myndaraðir og „forgengileg" inn- setning úr ís eftir Hervé Nahon, ásamt innsetningu sem þau hafa bæði unnið að. Simone segir þau Hei’vé vera afar ólík, bæði með tilliti til nálgunar og vinnuaðferða. í þeirri staðreynd sé áskorunin við samvinnuna hins vegar fólgin. „Værum við alveg eins, væri í raun óþarfi að vinna með honum, því það bætti engu við það sem Veróur Garcia Lorca ekki þýddur? Brotgjamar Ijóðabýðingær í skogga fnimtexta hægt að þýða þannig að ekki verði einhver munur á frumtexta og þýðingu. Hægt er að ganga of langt í nákvæmnisvinnu- brögðum á kostnað skáldlegra eigin- leika textans. Víki þýðandinn hins- vegar um of frá frumtexta má saka hann um að týna niður öðrum mikil- vægum þáttum,“ skrifar Berglind og telur ekki nauðsyn- legt að þýðendur fylgi alfarið ann- arri hvorri aðferð- inni heldur tileinki sér þær eftir þörf- um. Þýðingar eru „sköpunarstarf“. í samræmi við þá ályktun skapar „hver sinn Lorca“, menn þýða hann „áberandi ólíkt“. Berglind telur hann réttilega vera það skáld sinnar kynslóðar sem „smýgur“, eins og hún orðar það „liðlegast undan tökum þýðenda“. Hún lýsir sérkennum skáldsins þannig að þar kalli allt á andstæðu sína: „draumkennt og jarðbundið, spegil- slétt og úfíð, fín- legt og þó fastofið. Þar er allt dulið og þó augsýnilegt." Hvernig á Lorca að vera? Síðan Magnús Ásgeirsson þýddi af mikilli snilld Vögguþulu García Lorca hafa íslensk- ir lesendur talið að þýðing hans væri dæmigerð fyrir skáldið spænska, þannig ætti Lorca að vera. En Magn- ús er háður ís- lenskri Ijóðhefð í þýðingu sinni, hann íslenskar um of. Sama þykir mér gilda um flest- ar þýðingar Þorgeirs Þorgeirsson- ar á Lorca, ekki síst Tataraþulur, enda sýnir Berglind fram á það með dæmum og samanburði. Garcia Lorca ég geri. En sem betur fer getum við gefið hvort öðru ýmislegt. Vakni einhveijar sérstakar spurn- ingar, hefur hann eina skoðun en ég aðra og lokalausnin verður betri en ef aðeins annað okkar hefði velt málinu fyrir sér. Þýðing sam- vinnunnar felst í þessum tjáskipt- um, spennu og líklegast gagn- kvæmum áhrifum að nokkru leyti. En ef um ágreining er að ræða förum við oftast eigin leiðir í verk- um okkar, fylgjum eigin samvisku. í innsetningunum er hins vegar um fullkomna samvinnu að ræða,“ segir hún. Breytingar birtunnar Málverk Simone endurspegla breiðan sjóndeildarhring og sí- felldar og öfgafullar breytingar á birtunni hérlendis, en hún sækir einnig hugmyndir til hijóstugs landsins, frumkrafta þess og lífs- baráttunnar. Afrakstur síðar- nefndu hugmyndanna getur að líta á grófgerðum pokastriga, sem strekktur er út. Hervé Nahon sýnir svarthvítar ljósmyndir sem meðhöndlaðar hafa verið á margvíslegan hátt til að fanga tvíeðli ljóss og myrkurs og eiga samkvæmt túlkun hans að tjá sérstakt andrúmsloft og kenndir með því að gera hluti ókennilega. Litmyndir listamanns- ins eru hins vegar sprottnar af eldri tilraunum til að endurskapa sýnir undirmeðvitundarinnar. Hann reynir jafnframt að efnis- klæða sýn sína af íslandi í líki innsetningar sem byggist aðallega á notkun elds og íss. Simone Stoll er frá Frankfurt og stundaði listnám í Berlín, en hélt síðan til náms í leikmynda- hönnun í London Institute og lauk framhaldsnámi þar í borg í Centr- al School of Speech, Drama & Visual Art. Hervé Nahon er frá Marseilles og stundaði listnám í Ecole des Beaux Art Luminy í heimaborg sinni, en starfaði síðan við ljósmynda-, myndbanda- og kvikmyndagerð. Þau sýna verk sín í Þýskalandi í júlí og í undirbún- ingi er sýning í Frakklandi á næst- unni til að „leyfa löndum okkar, sem hafa ekki upplifað ísland, að horfast í augu við túlkun okkar á landinu". SFr Það sem aftur á móti glatast ekki hjá Magnúsi, en oftar en einu sinni hjá Þorgeiri, er einfaldleiki frumtextans. Þorgeir á það til að vera fyrndur í orðavali og sér- viskulegur í orðalagi og orðaröð. Það getur farið vel í hans eigin ljóðum en gefur ekki sanna mynd af García Lorca. Guðbergur Bergsson og Jón Hallur Stefánsson eru aftur á móti flatneskjulegir á köflum í sín- um þýðingum, þýðingar Jóns Halls víða trúar texta Lorca, en meira í ætt við versjónir en ljóðlist. Ég tel þó að þýðing Jóns Halls á Skáldi í New York eftir Lorca sé alls ekki forkastanlegur skáld- skapur og út af fyrir sig virðingar- vert að leggja í jafn viðamikið verkefni. Til þess þarf kjark. Hið eilífa þroskar djúpin sín hefur marga líka galla og frums- amin ljóð Guðbergs. Lesandinn hefur ekki nógu oft á tilfinning- unni að hann sé að lesa ljóð eftir ljóðskáld (ég undanskil þó bókina Endurtekin orð, 1961). Aftur á móti skal það viðurkennt að stund- um tekst Guðbergi afar vel að miðla spænskum skáldskap, ég nefni sem dæmi ljóð eftir yngstu skáld úrvalsins sem standa þýð- andanum nærri. Þetta eru helst Ijóð af raunsæisskóla. „Smekkur einstaklings“, eins og það heitir hjá Guðbergi, skiptir auðvitað meira máli en „óbrigðult vit“. Hann segir aðferð sína við þýðingar felast í því að reyna „að Hafnarfiörður Nýr tónlistar- skóli til sýnis FYRSTI áfangi nýja tónlist- arskólans í Hafnarfirði verður til sýnis nk. sunnudag frá kl. 15. í september 1992 var fyrsta skóflustungan tekin að skólanum og er fyrsta áfanga nú senn að Ijúka. Ráðgert er að kennsla geti hafist í nýja skólanum í september 1995. í skólanum verða 22 kennslustofur af ýmsum stærðum auk vinnuaðstöðu fyrir kennara og starfsfólk skólans. í tengslum við sýn- inguna efnir Tónlistarskóli Hafnarfjarðar til tónleika í nýja skólanum á sunnudag og heijast þeir kl. 15. Fram koma nemendur í lúðra- og strengja- sveit skólans, auk annarra samspilshópa. Foreldrafélag lúðrasveitarinnar verður með veitingasölu á staðnum. Sýning Tryggva Ólafssonar Jazztfinleikar haldnir á hvítasunnudag JAZZTÓNLEIKAR verða haldnir á sýningu Tryggva Ólafssonar á Listasafni ASÍ, sunnudaginn 22. maí kl. 16. Þeir sem spila eru Árni Scheving víbrafón, Carl Möller píanó, Tómas R. Einarsson bassa og Guðmundur Stein- grímsson trommur. Þetta er síðasta sýningarhelgi mál- verkasýningarinnar og er ókeypis aðgangur. virða hinn upprunalega texta í eins ríkum mæli og hægt hefur verið með getu minni, jafnvel örlítið á kostnað móðurmálsins og almenns smekks í íslenskum bókmennt- um“. Útgáfa þýðingasafns Guðbergs, eljusemi hans við að þýða spænsk ljóð og kynna höfundana í æviá- gripum og með stuttum lýsingum á einkennum þeirra gerir safnið ómissandi þeim sem hirða um spænskan skáldskap. Margt er í það að sækja. Skringileg umfjöll- unin sem líkist palladómum á köfl- um kemur ekki í veg fyrir það. Svo að aftur sé komið að Garc- ía Lorca held ég að best sé að þýðendur fari sér hægt í að túlka hann á íslensku. En rétt er að hafa það hugfast að García Lorca er meira en Tataraljóðin og meira en Skáld í New York. Hann hefur ort svo margs konar ljóð, ekki síst stutt ljóð og þau eru mjög við- kvæm'og vandmeðfarin. Stundum eru íslenskir þýðendur að baksa við þessi ljóð, til að mynda ljóðið um riddarann á leið til Kordóvu eða dauðann á kránni, en árangurinn því miður oftast bágborinn. Einfaldleika ljóðanna, andalúsískri hrynjandi þeirra, í ætt við flamenco, er erfitt að ná og ekki unnt með því að grípa til íslenskrar hefðar. Úr getur orðið tilgerð og tómur bægslagangur. Gleymum ekki að vandinn að þýða úr spænsku er líka vandinn að þýða úr öðram málum.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.