Morgunblaðið - 06.07.1994, Síða 19

18 MIÐVIKUDAGUR 6. JÚLÍ1994
MORGUNBLAÐIÐ
¥
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 6. JÚLÍ1994 19

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. I lausasölu 125 kr. eintakið.
BJARTARA FRAM-
UNDAN, EF ...
DAVÍÐ ODDSSON forsætisráðherra boðaði á mánudag
til blaðamannafundar, þar sem kynnt var nýtt minn-
isblað frá Þjóðhagsstofnun um útlit í efnahagsmálum á
þessu og næsta ári, sem tekið var saman til undirbúnings
þjóðhagsáætlun og fjárlagafrumvarpi.
Þjóðhagsstofnun segir þróun efnahagsmála í heiminum
hafa verið hagstæða að undanförnu og ríki bjartsýni um
þróunina á næstu árum. Hagvöxtur sé að glæðast og
verðstöðugleiki að festa sig í sessi. Telur stofnunin að
sömu megindrættir setji svip sinn á efnahagshorfur hér
á landi og annars staðar þó að hagvöxtur virðist ætla að
taka hægar við sér en í mörgum öðrum löndum. Helstu
atriðin í minnisblaði Þjóðhagsstofnunar eru eftirfarandi:
• Þvi er spáð að landsframleiðsla muni standa í stað á
þessu ári, í stað þess að dragast saman um 1,1%, og
að hún muni aukast um 1% árið 1995. Þjóðartekjur
eru taldar eiga eftir að aukast meira, eða um 1,6%,
vegna batnandi viðskiptakjara.
• Stofnunin telur útflutning á næsta ári verða nánast
þann sama og á þessu. Þótt fiskafli dragist saman
vegna skerðingar aflaheimilda á þorskveiðum bætir
aukinn útflutningur iðnaðarvara og auknar tekjur af
ferðaþjónustu það upp.
• Flestir kjarasamningar eru lausir um næstu áramót
og gerir Þjóðhagsstofnun ráð fyrir að almenn laun
verði nokkuð hærri á næsta ári en þessu þó án þess
að raungengi krónunnar hækki. Gert er ráð fyrir
óbreyttri skattbyrði og að atvinnuleysi aukist ekki til
muna frá því sem nú er.
• Reiknað er með 2% verðbólgu 1995 samanborið við
að verðbólga stefnir í að verða 1,7% á yfirstandandi ári.
• Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir að hallinn á ríkissjóði
verði innan við 10 milljarðar á næsta ári og að í fram-
haldi af því verði stefnt að lækkun hans í áföngum.
Þá segist stofnunin ganga út frá aðhaldssamri stjórn
peningamála og óbreyttu gengi krónunnar.
• Búist er við jákvæðum viðskiptajöfnuði á næsta ári
og yrði það í fyrsta skipti í sögu lýðveldisins, sem
viðskiptajöfnuður er jákvæður þrjú ár í röð.
„Það bendir flest til að við séum komin að endimörkum
þessarar kreppu. Það eru engin teikn um það að hún eigi
eftir að dýpka. Það eru þvert á móti teikn um að hún fari
að slakna en menn þurfa auðvitað að gæta að sér,“ sagði
forsætisráðherra þegar minnisblaðið var kynnt. Hann
sagði ennfremur: „Það eru allir þættir jákvæðir, sem tek-
ið er á í þessu plaggi, og þetta er í fyrsta skipti í langan
tíma sem við horfum á slíkar tölur. Það er auðvitað
ánægjulegt fyrir okkur öll sem höfum verið að þrauka
þetta tímabil."
Það eru vissulega ánægjuieg tíðindi að margt skuli nú
benda til að einu lengsta samdráttarskeiðinu á þessari öld
sé að ljúka. Efnahagsþrengingarnar hafa komið mjög illa
niður á jafnt einstaklingum sem fyrirtækjum.
Sérstaklega athyglisvert er, að Þjóðhagsstofnun telur
horfurnar framundan jafn jákvæðar og raun ber vitni
þrátt fyrir að framundan sé enn meiri skerðing þorskafl-
ans og reiknað sé með að sjávarafurðaframleiðsla í heild
minnki um 3,5% á næsta ári.
Enn á þó eftir að koma í ljóst hvort spá Þjóðhagsstofnun-
ar gengur eftir, því líkt og tekið er fram á minnisblaðinu
getur „þróun opinberra fjármála og vaxta sett strik í reikn-
inginn“. Það er ljóst að mikið verður að gerast ef halli
ríkissjóðs á að vera innan við tíu milljarðar á næsta ári
og enn sem komið er bendir fátt til þess að sú verði raun-
in. Þá kemur það atvinnufyrirtækjum í einkarekstri áreið-
anlega á óvart, að gert er ráð fyrir einhverri launahækk-
un á næsta ári. Þau eru a.m.k. ekki enn sem komið er
farin að sjá svigrúm til slíks í eigin rekstri.
Minnisblað Þjóðhagsstofnunar ber aftur á móti að túlka
sem hvatningu til stjórnvalda um að ná tökum á ríkisfjár-
málunum. Það er einungis bjartara útlit framundan, ef
aðhalds verður gætt á öllum sviðum.
FORNILUIMDUR BM VALLAR
Dag-ur Vilhjálmsson hefur unnið hjá friðargæslusveitum Sameinuðu
þjóðanna á landamærum Úganda og Rúanda undanfarið
Morgunblaðið/Golli
Að baki skrifstofu
FORNILUNDUR liggur á milli nýs skrifstofuhúsnæðis og söluskrifstofu BM Vallár. Að ofan sést bakhlið skrifstofunnar.
Gróðurreitur
í iðnaðarhverfi
Grátt yfirborð iðnaðarhverfís
hefur lengi geymt 2.000 fer-
metra trjáreit á athafnasvæði
steypustöðvarinnar BM Vallár
við Breiðhöfða 3 á Artúnshöfða.
Á göngu um garðinn sagði Guð-
mundur Benediktsson markaðs-
• • A
stjóri Onnu G. Olafsdóttur frá
uppbyggingu garðsins.
Við vissum eiginlega ekki hvernig heild-
armyndin yrði fyrr en síðasti steinninn
var kominn kvöldið fyrir opnun, ljósin
loguðu á ljóskerunum og sendu birtu
á steinana. Okkur fannst hafa tekist mjög vel
til,“ segir Guðmundur þegar talið berst að lok-
afrágangi síðari hluta garðsins. Hann segir að
sá áfangi hafi verið formlega opnaður um síð-
ustu helgi.
Upphafið
Hann rekur upphaf tijáræktar í reitnum tugi
ára aftur í tímann eða til búskaparára Jóns
Dungals í Hvammi. Jóhann Pálsson, garðyrkju-
stjóri, er einna besti heimildarmaðurinn um tijá-
rækt Jóns. „Sonur hans var jafnaldri minn og
leikbróðir. Ég kom því oft í Hvamm og fylgdist
með starfi Jóns. Hann var hér með refabú, hænsni
og kýr á tímabili, og hóf trjárækt á staðnum
með því að planta tijám í kringum íbúðarhúsið.
Fyrstu trén voru grenitré en í fyrravor stóðu líka
tvö eplatré frá tíma Jóns í blóma,“ segir Jóhann
og minnir á þriðju trátegundina frá búskaparár-
um Jóhanns, þ.e. þingvíði. Sú planta hafi verið
algeng á stríðsárunum en nær þurkast út í hreti
árið 1963.
BM Vallá tekur við
Jón bar góðan áburð á plönturnar og höfðu
trén náð nokkurri hæð þegar Reykjavíkurborg
leysti jörðina til sín. Borgaryfirvöld gerðu svo
að skilyrði við BM Vallá þegar hún festi kaup á
landinu, svokölluðum Krossmýrarbletti, árið 1985
að almenningur mætti hafa aðgang að því. „Við
höfðum fest kaup á svæðinu sitt hvoru megin
við og vildum nýta tijálundinn. Sú hugmynd
varð til að gera úr honum eftirmynd af evrópsk-
um lystigarði og nota jafnframt til að kynna
nýjungar í framleiðslu okkar. Framkvæmdir fóru
fljótlega í gang og árið 1991 gátum við opnað
fyrri áfangann,“ segir Guðmundur. Hann segir
að starfsmenn fyrirtæksins hafi lagt ríka áherslu
á heimagerðar lausnir á öllum vandamálum. „Ég
get nefnt sem dæmi að í þessum hluta er lítil
tjöm. Yfir hana þurfti að byggja brú og til þess
hönnuðum við sérstakar brúareiningar."
Hafíst var handa við síðari hluta garðsins sem
fékk nafnið Fomilundur síðastliðið sumar. „Við
vildum gæta þess að samræmi væri milli nýja og
gamla hlutans og réðum sömu mennina til verks-
ins. Landslagsarkitekt er Guðmundur Rafn Sig-
urðsson, skrúðgarðameistarar Bjöm & Guðni sf.
og verkstjóri þeirra Þorkell Gunnarsson. Tækni-
deildin okkar á líka stóran þátt í því hversu vel
hefur tekist en í henni eru þeir Einar Einarsson
verkfræðingur, Sveinbjöm Guðmundsson, tækni-
fræðingur og Hermann Gunnarsson trésmiður.
Aðrir starfsmenn BM Vallár sem unnið hafa hörð-
um höndum við undirbúning eru Bjöm Grétarsson
sem sá m.a. um raflagnir og Þórarinn Ólafsson
sem sá um jarðvinnu," segir Guðmundur.
Tilgangur
Þó viðurkennir hann að starfsmenn hafí fá
tækifæri til að njóta þessarar gróðurvinjar. „Við
höfum einfaldlega haft svo mikið að gera að
undanförnu,“ segir hann. „Áhersla hefur líka
verið lögð á að garðurinn þjóni viðskiptavinum
okkar sem best; að þeir geti virt fyrir sér fram-
leiðslu okkar. Én garðurinn tekur væntanlega
breytingum þegar við bætum við nýjum vörum.
Við leggjum okkur fram um að fylgjast með og
svara kröfum markaðarins með vömþróun," seg-
ir Guðmundur og hann bætir við að forsvars-
menn fyrirtækisins vilji líta svo á að garðurinn
geti verið hugmyndabanki garðeigandans. Allar
hellur eru framleiðsla fyrirtæksins. Ljósker eru
flutt inn frá Hollandi og bekkir frá Bretlandi.
Jóhann segir að honum hafí ávallt þótt vænt
um garðinn og eflaust eiga margir eftir að taka
undir með honum um fegurð hans. Ekki eru
heldur á hveiju strái garðar með 14 til 16 m
háum grenitijám eins og í þessum garði og hafa
skilyrði þó ekki verið með því besta sem gerist
— gömul jökulurð.
BM Vallá uppfyllir kaupsamninginn við
Reykjavíkurborg með því að hafa garðinnopinn
alla daga ársins.
Nýi áfanginn
GUÐMUNDUR Benediktsson markaðsstjóri við
gosbrunn í nýja áfanganum.
I blóma
GARÐURINN stendur í bióma um þessar mundir.
Fornilundur
GARÐINUM, sem hefur evrópskan blæ, hefur
verið gefið nafnið Fornilundur.
Dagur Vilhjálmsson hefur
unnið fyrir friðargæslu-
sveitir Sameinuðu þjóð-
anna í tíu ár. Hann er
einn af óbreyttum starfs-
mönnum friðargæslusveitanna og
er þrautreyndur loftskeytamaður.
Hann hefur verið staðsettur á landa-
mærum Úganda og Rúanda síðan
haustið 1993 og setti á fót fjar-
skiptadeildir í báðum löndunum.
Friðargæslusveitimar voru sendar
þangað vegna þess að grunur lék á
að ríkisstjórn Úganda smyglaði
vopnum yfir landamærin til föður-
landshreyfingarinnar. Það eru
skæruliðasamtök tútsí-manna sem
eiga í stríði við stjórnvöld í Rúanda.
Ríkisstjórn Úganda neitaði þessum
ásökunum, en ríkisstjóm Rúanda
fór fram á að sameinuðu þjóðirnar
settu upp eftirlitsstöð á landamær-
unum til að tryggja að allt færi að
settum reglum. „Með tilkomu stríðs-
ins í Rúanda hafa allar aðstæður
breyst,“ segir Dagur. „Það hefur
verið sett vopnasölubann á Rúanda
og þar með var grundvellinum kippt
undan hlutverki friðargæslustöðvar
á landamærum Rúanda og Úganda.
Fleiri lönd liggja að Rúanda og eng-
inn tilgangur felst í því að fylgjast
aðeins með einum landamæmm.“
‘Eftirlitsstöðin hefur verið starfrækt
í tæpt ár, en verður lögð niður í lok
september. Herliðið verður flutt
burt í áföngum næstu þrjA mánuði.
Þá fara sennilega allir óbreyttir
starfsmenn friðargæslustöðvarinn-
ar til Rúanda. „Það stendur til að
senda 2.500 manna friðargæslulið
þangað og kannski 2-300 óbreytta
starfsmenn,“ segir Dagur. „Aðaltil-
gangurinn með þessu er að vemda
óbreytta borgara og reyna að stöðva
blóðbaðið. Það á jafnvel að setja
upp verndarsvæði eins og gert var
í Júgóslavíu. En það á ekki að
blanda sér í styijöldina. 5.500
manna franskt herlið er þegar kom-
ið til Rúanda að reyna að koma í
veg fyrir blóðbaðið og stilla til frið-
ar. Það er frönsk aðgerð og alveg
óviðkomandi Sameinuðu þjóðunum.
Sameinuðu þjóðirnar lærðu mikið á
stríðinu í Sómalíu. Þar hafa fallið
um hundrað manns úr friðargæslu-
sveitunum og engin þjóð vill hætta
aftur á slíkt mannfall. Ég vona
bara að Frökkum takist að koma á
friði í Rúanda."
Þegar Dagur fór ásamt kunn-
ingja sínum að Kageri-ánni sem
rennur milli Úganda og Tanzaníu í
Viktoríuvatn varð hann fyrir skelfi-
legri lífsreynslu. „Á þeim klukku-
tíma sem við vorum þar sáum við
um það bil fimmtíu lík fljóta hjá.
Það voru lík af fólki á öllum aldri,
bæði börnum og gamalmennum.
Sumir skrokkarnir höfðu verið
skomir eða limlestir og öll líkin
voru nakin, ætli fötin hafi ekki tætst
af þeim í straumnum.“ Líkin flutu
með ánni út í Viktoríuvatn sem er
orðin fjöldagröf u.þ.b. 40.000 fóm-
arlamba stríðsins í Rúanda.
Rúanda er eitt minnsta land í
Afríku og einnig það þéttbýlasta,
en þar bjuggu rúmlega sjö milljónir
íbúa áður en blóðbaðið hófst í apríl.
Þar af vom um 6 milljónir af hútú-
þjóðflokknum en um ein milljón af
tútsí-þjóðflokknum. Það hefur
gengið á eijum milli þeirra alveg
síðan árið 1959 en þá var tútsí-þjóð-
flokkurinn við völd undir
skjólvængi Belgíumanna.
Hútú-þjóðflokkurinn
steypti þeim af stóli og
Rúanda fékk sjálfstæði
árið 1961. Síðan hefur _____________
hútú-þjóðflokkurinn gert
sitt besta til að fremja þjóðarmorð
á tútsí-þjóðflokknum og rekur með-
al annars dauðabúðir í þeirri blóð-
ugu styijöld sem nú á sér stað. Síð-
an í apríl hefur um hálf milljón
manna látið lífið í átökunum og
langflestir af tútsí-þjóðflokknum.
Þó virðist Föðurlandshreyfingin,
sem saman stendur af tútsí-mönn-
um, við það að sigra styijöldina.
Hún hefur sölsað undir sig allt land-
HJÓNIN Dagur Vilhjálmsson og Stella Stelmash Vilhjálmsson ásamt dætrum sínum Sólveigu og Svetl- 4
önu. Þau hjónin eiga tíu ára brúðkaupsafmæli 15. janúar næstkomandi.
Rúanda er eins
ogsláturhús
Dagur Vilhjálmsson hef-
ur unnið hjá friðar-
gæslusveitum Samein-
uðu þjóðanna í tíu ár.
Hann hefur verið stað-
settur á landamærum
Úganda og Rúanda und-
anfarið og segir í sam-
tali við Pétur H. Blön-
dal frá borgarastyrjöld-
inni í Rúanda.
ið nema suðvesturhornið, þ. á m.
Kigali, höfuðborgina.
Utrýmingarherferðin hófst í apríl
eftir að forsetar Rúanda og Búr-
úndi misstu lífið þegar flugvél sem
þeir ferðuðust með var sprengd í
loft upp. Þeir voru þá að koma af
friðarráðstefnu. „Stríðið hófst um
leið og tíðindin bárust. Það var eins
og allir biðu eftir merki. Skæruliða-
herinn er mun betur þjálfaður en
stjórnarherinn og í þeirra liði er
meiri agi. Þeir virðast vera að taka
landið yfir og mun líklega
takast það innan tveggja
til þriggja vikna, þó þeir
séu mun færri.“ Dagur
segir að hann hrylli við
styijöldinni og þjóðar-
morðinú sem eigi sér stað,
en fólki af tútsí-þjóðflokknum hafi
fækkað um næstum helming síðan
stríðið hófst. „Morðingjarnir eru
ungir menn sem fara í hópum um
göturnar, þekkja fólk af tútsí-þjóð-
flokknum úr fjöldanum og slátra
því eins og skepnum.
Stjórnarherinn hefur líka tekið
þátt í þessari slátrun. Mest eru þetta
þó einkaherir sem enginn ræður
yfir. Þessir ungu menn eru oft ölv-
Sáu fimmtíu
lík fljóta hjá á
klukkutíma.
aðir og undir áhrifum eiturlyfja
þegar drápin eiga sér stað. Landið
er eins og sláturhús og blóðið renn-
ur í stríðum straumum um allt.
Til bráðabirgða er eina lausnin
að senda þetta nýja friðargæslulið
til að vemda fólkið og varðveita
mannréttindi. Aðskilja kannski
vissa hópa og reyna svo að finna
pólitíska lausn á málum. Það hefur
ekki gengið hingað til en vonir
standa til að menn sjái eftir þetta
blóðbað að engin hernaðarlausn er
til á þessu máli og að eina lausnin
er að semja og setja á fót
þing sem kosið er af fólk-
inu. Það var hugmyndin í
byijun með því að setja
upp friðargæslusveitirnar
á landamærum Uganda
og Rwanda.“
Dagur er giftur Stellu Stelmash
Vilhjálmsson frá Kiev í Úkraínu og
þau eiga tvær dætur, Sólveigu, átta
ára, og Svetlönu, sex ára. Báðar
dæturnar voru fæddar í Jerúsalem
í ísrael en þar eru höfuðstöðvar
Dags hjá friðargæslusveitum Sam-
einuðu þjóðanna
. „Ég fer til Rúanda í lok septem-
ber og verð þar líklega til ársloka,“
Engin lausn
til nema að
semja.
segir Dagur, „en mín móðurstöð er
í ísrael og ég mun reyna að komast
sem fyrst til baka til Jerúsalem. Ég
er bara í bráðabirgðastarfi í Afríku.
Við verðum síðan líklega í Jerúsal-
em eitthvað fram á næsta sumar
og þá munum við reyna að komast
eitthvert annað. Við höfum áhuga
á að fara aftur til Pakistan, KenjiSf
eða Kýpur, en það eru stórar friðar-
gæslustöðvar í öllum þessum lönd-
um. Við erum eins og sígaunarnir,
flökkum út um allt. Þetta kemst í
blóðið og ef maður er á sama stað
í fjögur til sex ár fer að
koma órói í mann.
í Jerúsalem er elsta
friðargæslusveit Samein-
uðu þjóðanna en hún var
sett á fót árið 1947. „Mér
líst vel á það sem er að gerast í
ísrael," segir Dagur. „ísraelsmenn
og Palestínumenn verða að semjaT
Þar eru samningar eina lausnin og
mér líst því vel á þróun mála.
Með sjálfstjórnarsvæðum Palest-
ínuaraba mun starfsvið okkar senni-
lega víkka, því við munum setja upp
skrifstofur bæði á Gaza-svæðinu og
í Jeríkó.“