Morgunblaðið - 11.03.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 11. MARZ 1995 E 3
RANNVEIG Fríða Bragadóttir,
mezzósópran, heldur sína
sjöttu og síðustu tónleika á íslandi
að sinni. Undirleikari á tónleikun-
um, sem eru í Digraneskirkju og
heijast klukkan 17, er Jónas Ing-
mundarson og flytja þau lög úr
ýmsum áttum. Rannveig Fríða
hefur nú verið við nám og störf í
Austurríki í tólf ár og heldur þang-
að að þessum tónleikum loknum.
Hún er myrk í máli þegar aðstæð-
ur íslenskra söngvara ber á góma
en svo lifnar yfir henni þegar tón-
listin sjálf er til umræðu.
Rannveig Fríða kveðst ekki
ætla að flytja heim á næstunni,
en segir að sér þyki gott að geta
skipt tíma sínum niður á milli
ólíkra staða. „Eg hef búið í Aust-
urríki í 12 ár og það er stór hluti
ævi minnar. í Vínarborg hef ég
komið mér vel fyrir með austur-
rískum eiginmanni og börnum
okkar. Og þar fyrir utan gæti ég
ekki búið á íslandi, aðstæður ís-
lenskra söngvara eru mjög slæmar
og tækifærin of fá. Margt af okk-
ar betra fólki virðist þurfa að flýja
land.“
Rannveig segir að þrátt fyrir
slæmar aðstæður séu miklar kröf-
ur gerðar til íslenskra söngvara.
„Fólki er hjálpað út í nám, að
læra hjá bestu kennurum, en síðan
er lítið sem ekkert gert til að við-
halda því sem menn hafa lært og
þroskað með sér í námi, en kröf-
urnar um gæði og árangur eru
alltaf jafn miklar, og við þessar
aðstæður treysti ég mér ekki til
að búa.“
-En þú kemur alltaf heim af og
til.
„Já, það er sannarlega ekki
óverðugra verkefni að syngja hér
heima en annars staðar. En ef ég
fæ tilboð sem hafa mikil áhrif á
frama minn erlendis þá gefur
maður þeim meiri þunga. Margt
ÞAÐER
NAUTN AÐ
SYNGJA
af því sem ég geri héma heima
heyrist ekki út fyrir landsteinana
og hjálpar mér ekki á erlendri
grund, en gefur mér reynslu og
ánægju."
- Þú hefur verið fastráðin við
Ríkisóperuna í Vín en hefur verið
í lausamennsku á þriðja ár, hvern-
ig gengur það?
„Það hefur bæði sína kosti og
galla. Annars vegar gefur það
manni frelsi að vera lausráðin en
peningalega bý ég hins vegar við
mikið óöryggi, og það er staðreynd
að kvensöngvarar fá verr borgað
en karlsöngvarar, hvernig sem á
því stendur. En verkefnin hafa
komið eitt af öðru og á það verð
ég að treysta og vinna vel að þeim
er þau koma, meira getur maður
ekki gert. Staða mín breyttist líka
töluvert eftir að ég eignaðist börn-
in mín og ég get ómögulega hent
þeim út um gluggann þegar mig
langar til að syngja!“
Schubert er tær,
einfaldur en erfióur
Rannveig segir að mörgu þurfi
að hyggja að þegar verk séu valin
til flutnings „eins og hlustendum,
og því hvað hentar minni rödd. I
dag flytjum við m.a. verk eftir
Schubert. Fyrir mér er hann það
tærasta, einfaldasta en um leið
Rcinnveig Friða
Bragadóttir
syngurí Digra-
neskirkju í dag
það al-erfiðasta sem ég kemst í
tæri við. Bamsleg fegurð hans er
óendanleg og tæknilega séð gerir
tónlistin hans gífurlegar kröfur.“
Hún segir að viðfangsefnið verði
að klæða flytjandann og höfða til
hans á marg-an hátt, „þannig er
það ekki öllum gefið að geta bæði
flutt ljóð og óperur. Hvorki tækni-
lega né raddlega séð.“
Hvernig söngvarar nálgast við-
fangsefni sín er misjafnt. Mennt-
un, tækni og stíltegundir setja
þeim ramma. „En nálægðin við
hlustandann verður að vera og ég
trúi því að hún sé í gegnum það
manneskjulega, tilfinningamar,
þær gefa flutningnum líf.“
- Hvað gerist þegar þú stígur á
svið?
„Maður á þá í baráttu við sjálf-
an sig, líkamann, taugarnar. Og
svo eru það áhorfendur og gagn-
rýnendur. Eftir því sem ég get
betur útilokað umhverfið og hugs-
að um tónlistina, samspilið„ og
horfið meira inn í sjálfa mig, því
betur finnst mér ganga. En áhorf-
endur hafa oft mjög örvandi áhrif
á mig. Ég hef lent í því að lög sem
ég hef átt í erfiðleikum með á
æfingatímabili og ekki ráðið alveg
við, hafa allt í einu, þegar ég stend
á sviðinu, öðlast líf.“
Berskjölduó ó svióinu
Rannveig Fríða hefur tekið þátt
í meira en hundrað óperuuppfærsl-
um og segir að þegar hún syngi
þá fínnist henni sem hún sé alveg
berskjölduð, „það er eins og maður
snúi sjálfum sér við og leyfí fólki
að líta á hvað þar býr. Að standa
á sviði og syngja er nautn en að
tónleikum loknum myndast oft
óhugnanlegt tóm inni í mér, jafn-
vel þótt vel gangi.“
- En hvernig upplifir þú við-
brögð gagnrýnenda og áhorfenda?
„Ætli þögnin sé ekki verst. Þá
spyr maður sig óneitanlega af
hverju maður sé að þessu. Auðvit-
að rembist ég ekki eins og ijúpan
við staurinn og þoli að fá aldrei
neina umbun eða athygli, það geta
mjög fáir. Þannig eru viðbrögð
áheyrenda mjög mikilvæg og þau
segja mér, að einhveiju leyti, hvort
það sem ég er að gera er rétt eða
rangt.“
- En til hvers ætlastu af hlust-
endum, til dæmis þegar flutt eru
mjög erfíð verk, sem sjaldan hey-
rast?
„Það eru átök fyrir hlustandann
að hlýða á tónverk sem hann hef-
ur ekki heyrt áður, rétt eins og
það kostar mig átök að skilja og
flytja ný verk. Og þegar hlustað
er á tónverk þá er ekki nauðsyn-
legt að þekkja alla tónlistarsög-
una, heldur á fólk bara að slaka
á og leyfa sér að skynja hlutina
og sjá hvort þetta hafi ekki eitt-
hvað að segja því hvort sem það
hefur tónlistarmenntun eða ekki.
Oft held ég að hræðsla og fordóm-
ar standi í vegi fyrir því að fólk
geti notið tónlistar. En ef tónlist
nær marki þá trúi ég að hún leiði
eitthvað jákvætt af sér.“
- Hvað tekur svo við hjá þér
þegar út er komið?
„Það er ýmislegt í deiglunni.
Ég er bæði að fara að syngja á
tónleikum í Barcelona í júni, sem
eru liður í norrænu tónlistarhátíð-
inni, og á páskatónleikum í Vínar-
borg. Ég held bara áfram að
syngja."
A tónleikum Rannveigar Fríðu
og Jónasar í Digraneskirkju í
Kópavogi í dag verða á efnis-
skránni tíu sönglög eftir Franz
Schubert, lagaflokkur eftir Pál P.
Pálsson og lög eftir Victor Ur-
bancic, Emil Thoroddsen, Svein-
bjöm Sveinbjömsson og Sigvalda
Kaldalóns.
Þ.J.
ISLENSKUR
KONTRATENÓR
HRÍFUR RÚMENA
ALÞJÓÐLEG nýtón-
listarhátíð var haldin
í Bacau í Rúmeníu í
fyrra. Kammersveit
Hafnarfjarðar undir
stjóm Arnar Óskars-
sonar lék á tónleikun-
um og söngvari var
Sverrir Guðjónsson
kontratenór. Öll verk-
in voru samin fyrir
hátíðina.
Flutt vom tvö ný
verk sem sérstaklega
voru samin með radd-
svið Sverris í huga,
Þulur eftir Pál
Pampichler Pálsson
við texta Theodóra
Thoroddsen og Legg-
ur og skel, svíta úr samnefndri
óperu eftir Finn Torfa Stefánsson
við texta Sveinbjörns I. Baldvins-
sonar. Tvö verk til viðbótar vora
á efnisskránni, Poem eftir Guð-
rúnu Ingimundardóttur og Flight
of 14 Vowels eftir Atla Ingólfsson.
Þjóðlegar rætur
í gagnrýni sem Morgunblaðinu
hefur borist má kynnast hrifningu
Rúmena sem lofa verkin og söng
Sverris Guðjónssonar.
Gagnrýnendur segja verk þeirra
Páls og Finns Torfa afar ljóðræn
með rætur í íslenskum þjóðararfí
og finna líka þjóðleg einkenni í
verki Atla, en Guðrún er sögð
tvinna saman heiltóna- og hálf-
tónaskala í Poem.
Gagnrýnandi blaðsins Cultura,
Simona L., segir Sverri Guðjóns-
son „einn af fremstu kontratenór-
um heimsins", hann
sé einn af þeim tíu
bestu sem starfandi
séu: „Rödd Sverris er
mjög tær og hljóm-
mikil. Raddsviðið
spannar tónsvið frá
kontraalt til mezzo-
sopran, og nær að
seiða fram andrúms-
loft sem er bæði dular-
fullt og yfirnáttúru-
legt.“
I sama streng tekur
Ruxandra Arzoiu,
gagnrýnandi Romania
Libera, sem kallar
Sverri stjörnu tónleik-
anna, hinn stórkost-
lega íslenska * kontr-
atenór og segir að hljómmikil og
áhrifarík rödd hans hafi „náttúru-
legan hljóm og er laus við tilgerð
eða tilbúning".
Um Kammersveit Hafnarfjarð-
ar segir sami gagnrýnandi að
efnisskrá hennar hafi verið sérlega
eftirtektarverð, Ijölbreytt og
skemmtileg: „Flutningur Kamm-
ersveitar Hafnarfjarðar var með
miklum ágætum. Rúmenskir
áheyrendur fundu sig greinilega
vel í þessum verkum, og fögnuðu
hjartanlega.“
íslenski fáninn hvarf
Simona L. segir frá því í gagn-
rýni sinni að meðan áheyrendur
„fögnuðu innilega Kammersveit
Hafnarfjarðar og hinni einstöku
rödd Sverrir Guðjónssonar, hvarf
íslenski fáninn á dularfullan hátt
og hefur ekkert til hans spurst".
Sverrir
Guðjónsson
SKUGGAMYND
AFVITUND
eftlr llnar örn Gvnnaruon
Vísland nefnist nýútkomin bók
eftir Bjarna Bjamason, en
hún hefur að geyma ljóð smásög-
ur, skáldsögu, leiktexta, ritgerðir
og blandað form.
Greinarhöfundur mælti sér mót
við Bjarna og forvitnaðist um verk-
ið.
„Ég segi fólki að þetta sé
skuggamynd af vitund, það er lýst
á vitundina á læknastofu og á tjald-
ið fellur gylltur hringur og ef hann
er stækkaður reynist hann fullur
af iðandi orðum sem sífellt breyt-
ast og raða sér upp á, nýjan hátt,“
segir Bjarni.
„Það sem ég hef verið að gera
undanfarin ár er kannski að leita
fyrirmyndarríkisins og ósjálfrátt
hef ég leitað í hinum ýmsu hug-
formum, hef skoðað hvert form sem
hugsanlegt óland eða staðleysu. í
fyrsta hluta bókarinnar, sem ég
nefni „Upphafíð" og er blandað
form, verður vitundin til, síðan
skoðar hún sig í ýmsum bók-
menntaformum en í „Endanum",
sem er síðasti hlutinn og einnig er
blandað form, hverfur vitundin aft-
ur.
Innan þess hrings er verund mín
á ákveðnum tíma og ákveðinn tími
er innan hennar. I ritgerðunum
skoða ég hugann, kynnist draum-
vitundinni sem kynnir sig með
nafni, spái í undarleg orð hennar
og setningar, skoða tengsl hugans
við eðlið, skoða líkingu við hana í
tæki sem mig dreýmdi og mynd
er af í bókinni, reyni að finna hlut-
verk hans. Eitthvað hratt manni
út í heiminn í leit að fyrirmyndar-
ríki og eins og í góðum reifara
reynist það vera það
sem var ólíklegast til
að fremja verknaðinn
sem framdi hann. Mað-
ur handjárnar sig þeg-
ar maður lokar hring
eigin vitundar í þeirri
vissu að hún hratt sér
sjálf út í heiminn og
er heimurinn. Vitundin
sem eflist við leitina
að fyrirmyndarríkinu
reynist sjálf vera eina
hugsanlega fyrirmynd-
arríkið, plataði mann
til að leita að sjálfri sér
til að eflast og rísa úr
sæ vanans og svefnsins
nýtt land: Vísland. Þar fyir utan
vona ég að bókin sé aðeins saklaus
skemmtun.
Vísland er fyrsta bókin sem gef-
in er út af Andblæ en forlagið hef-
ur síðan gefið út ljóðabókina Dögun
eftir Þórarin Torfason og bók-
menntatímarit sem nefnist And-
blær. Rætur Andblæs má rekja til
skáldakvölda sem haldin hafa verið
vikulega í heimahúsi í um það bil
eitt ár og rúmlega 40 skáld hafa
komið fram á. Aðeins einn höfund-
ur kynnir sig hveiju sinni og hefur
til þess rúman tíma, þannig að
hann getur kynnt eldri verk ásamt
nýjum sagt frá sjálfum sér og svar-
að spumingum áheyrenda. Þetta
eru kannski kvöldvökurnar gömlu
vaktar upp af værum blundi. Bók-
menntatímaritið Andblær leitast
við að birta frumsamið íslenskt
efni en heldur í lágmarki þýðingum,
greinum og viðtölum. Undirtitill
tímaritsins er „Bókmenntir og
draumbókmenntir". Vitanlega má
túlka hugtakið draumbókmenntir á
ýmsa vegu t.d. má
segja að þær séu bók-
menntir sem maður les
með lokuð augun en
skilgreining okkar hjá
Andblæ er: „Bók-
menntir skrifaðar eftir
draumum.“
Mér finnst stundum
brenna við þegar
menn ætla að skrifa
draumkenndan eða of-
urraunsæjan texta að
þá byrji þeir á því að
kynna sér af bókum
hvað draumár eru og
lesa draumkenndar
bækur. Fæstir hafa
fyrir því að leggja sig einfaldlega
og skoða eigin drauma. Draumbók-
menntir eru því samkvæmt okkar
skilningi ekki bókmenntir skrifaðar
út frá hugmyndum sem maður
myndar sér í vöku um drauma held-
ur texti sem byggður er á því sem
maður skrifar á milli svefns og
vöku, nývaknaður upp af draumi.
Ef hinn venjulegi maður skoðar
drauma sína tekur hann líklega
eftir því að það er mun minna af
klámi og ofbeldi í þeim en til dæm-
is kvikmyndum samtímans.
Draumar eru yfirleitt vitrænir á
einhvem hátt. Það er ekki þar með
sagt að við hjá Andblæ birtum all-
ar draumlýsingar sem við fáum
sendar. Ef við ímyndum okkur tvo
menn sem dreymir sama drauminn
og skrifa hann báðir niður, en ann-
ar er ágætur sögumaður og stílisti
en hinn ekki, þá myndum við vilja
birta draumlýsingu fyrri mannsins
en ekki þess síðari. Sá fyrri getur
með einhveiju móti breytt venju-
legri draumlýsingu í bókmenntir."
Bjarni Bjarnason