Morgunblaðið - 16.03.1995, Blaðsíða 8

8 B FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Risar
á brauð-
fótum
Fréttaskýring
Deutsche Telekom og France Télécom ráða
yfír þriðja og fjórða stærsta símamarkaði í
heimi en óvíst er að þau lifí af samkeppnina
þegar hún verður gefín frjáls 1998
AUGLÝSING frá France Telecom sem á að sýna
umfang fjarskiptanets fyrirtækisins í Evrópu.
TLA mætti, að það
væri engum vand-
kvæðum bundið að
einkavæða Deutsc-
he Telekom og France Télécom.
Um er að ræða tvö stærstu fjar-
skiptafyrirtækin í ríkiseigu í heimi
og þau ráða yfir þriðja og fjórða
stærsta símamarkaðinum á eftir
Bandaríkjunum og Japan. Árstekj-
ur þeirra eru samtals rúmlega 60
milljarðar dollara. Franska sím-
kerfið er eitt hið fullkomnasta í
heimi og Telekom í Þýskalandi
^ rekur að auki umfangsmikið kapal-
sjónvarp og farsímafyrirtæki.
Ættu að vera
gullnámur
Þessi tvö fyrirtæki ættu að vera
hreinasta gullnáma ef marka má
reynsluna af einkavæðingu BT,
British Telecommunications, 1984
og skiptingu bandaríska fjarskipt-
arisans AT&T á sama ári. AT&T
og landshlutafyrirtækin sjö, sem
það rak áður, eru nú margfalt
meira virði en gamla Bell-fyrirtæk-
ið og hagnaður BT hefur aukist
gífurlega. Það hefur aðeins tapað
10% markaðarins, meðal annars
vegna þess, að það hefur lengst
af aðeins átt sér einn keppinaut,
Mercury.
Ekki er víst, að gangurinn hjá
hinu þýska Telekom, sem á að
bjóða út á næsta ári, og Télécom
í Frakklandi verði jafn rífandi, að
mati breska tímaritsins The Ec-
onomist. Fyrir það fyrsta munu
þau verða að glíma við miklu meiri
samkeppni en BT á sínum tíma.
Samkeppnin á upplýsinga- og far-
símamarkaðinum hefur nú þegar
verið gefin frjáls og búist er við,
að Evrópusambandið muni opna
símamarkaðinn einnig 1998. Er
því spáð, að Telekom og Télécom
muni tapa 25% markaðshlutdeildar
sinnar á fyrstu tíu árunum á eftir.
Miklar skuldir
í Þýskalandi bíða mörg fyrirtæki
eftir því að taka þátt í samkeppn-
inni, þar á meðal AT&T, BT og
nokkur þýsk orkufyrirtæki. Tele-
kom skuldar um 73 milljarða doll-
ara og Télécom um þriðjunginn af
því og aðeins vextir af þessum
skuldum, stjórnunarkostnaður og
gjöld til ríkisins gleypa fjórðung
teknanna.
Það er þó óvissan um skipan
mála í framtíðinni, sem veldur
væntanlegum fjárfestum mestum
áhyggjum. Til dæmis hvaða verð
Telekom og Télécom geta sett upp
fyrir afnot keppinautanna af sím-
kerfinu. Frá því verður líklega
ekki gengið fyrr en 1997 og í sum-
um mikilvægum atriðum ekki fyrr
en síðar. Þá er einnig efast um,
að sumar einkavæddar deildir
Telekoms muni standast sam-
keppnina á fijálsum markaði og
enginn veit hvað fæst fyrir fyrir-
tækið í heild. Er giskað á, að verð-
mætið liggi einhvers staðar á bilinu
50 til 120 milljarðar þýskra marka.
Einkavæðingarlög
í byrjun næsta árs
Wolfgang Bötsch, póst- og síma-
málaráðherra Þýskalands, ætlar
að skýra frá meginreglum einka-
væðingarinnar síðar í þessum mán-
uði en stefnt er að því, að lögin
sjálf verði tilbúin snemma næsta
árs. Margir óttast þó, að þar verði
aðeins um að ræða rammalöggjöf,
sem skriffinnarnir í ráðuneytinu
muni síðan útfæra og venju sam-
kvæmt muni það taka þá langan
tíma.
Ríkisstarfsmenn
Annað áhyggjuefni væntanlegra
fjárfesta er hvernig Telekom muni
4
1 <
I
i
4
i
i
i
i
i
i
i
c
i
í
stórfyrirtæki í sömu grein, Mood-
y’s, skipar bréfum einnig í lægri
flokk, Ba eða Ca, ef þau þykja
einkum hæfa spákaupmönnum.
í fróðlegri grein um þetta efni*)
bendir Martin S. Fridson, fram- g
kvæmdastjóri einnar af rannsókn- "
ardeildum Merril Lynch verðbréfa-
fyrirtækisins í New York, á að oft
megi greina mótsögn í því hvernig
spákaupmennska er skilgreind.
Fridson tekur sem dæmi við-
skipti með ríkisskuldabréf, sem
hljóta jafnan að vera traustustu
verðbréf sem völ er á. Segjum sem
svo að tveir bræður fari út í banka
á morgun og kaupi ríkisskuldabréf
til tíu ára. Annar ætlar að halda (
bréfínu þar til það fellur í gjald-
daga, hinn er viss um að vextir
eigi eftir að lækka innan fárra
mánaða og býst því við að geta
selt bréfið með hagnaði seinna á
árinu. Sama verðbréf getur aug-
ljóslega gegnt ólíkum hlutverkum.
Annað dæmi eru - tvær systur
sem kaupa hvor sitt ríkisskulda-
bréfið, önnur til að standa straum |
af framhaldsnámi sonar síns á
næstu öld, hin í von um að græða
á vaxtalækkunum seinna á árinu.
Þegar bréfin falla loks í gjalddaga
gæti sú fyrrnefnda hafa tekið
umtalsverða áhættu, þótt hún hafi
haldið fast í bréfið. Þeir sem spá
í þróun markaða hafa heldur ekki
alltaf hug á að taka áhættu: Fjár-
festir sem telur hættu á skamm-
vinnri vaxtasveiflu gæti keypt rík-
isskuldabréf til þess eins að tryggja (
jafnar vaxtagreiðslur meðan óvissa |
ríkir á markaðnum.
Þeir sem fjárfesta í einhverjum
mæli á verðbréfa- og hlutabréfa-
markaði leitast jafnan við að dreifa
eignasafni og finna jafnvægi milli
áhættu og ávöxtunar. Til þess að
dreifa áhættu verður fjárfestir að
leita að eignum sem sveiflast ekki
hvor í takt við aðra, þannig að ef (
eitt verðbréf verðfellur séu líkur á
að annað hækki í verði.
Jafnvel stórir lífeyrissjóðir sem (
reknir eru af ítrustu íhaldssemi
Gróðavon
og sálfræði
kaupmennska hiiisvegar ekki að-
eins athöfn, heldur einnig andlagi
- verðbréfum sem keypt eru með
spákaupmennsku í huga, á ensku
„speculative securities".
Þau fyrirtæki sem meta áhættu
og gæði verðbréfa draga skýra
markalínu milli verðbréfa sem talin
eru eiga heima í eignasafni spá-
kaupmanna og verðbréfa sem upp-
fylla skilyrði um lægri áhættu.
Standard & Poor’s gefur verðbréf-
um sem bera einkunnina BB, B,
CCC, CC eða C heitið „specula-
tive“, en stundum eru þau nefnd
,junk bonds“ eða ruslbréf. Annað
Hagsjáin
Hugtakið spákaupmennska skýtur sífellt upp
kollinum í umræðu um fjármál og viðskipti.
Engu að síður hafa hagfræðingar ekki sæst
á eina skilgreiningu á þessu orði. I yfírliti
Benedikts Stefánssonar kemur fram að
þegar nánar er að gáð eru líklega flestir
fjárfestar spákaupmenn.
TUNGUMALIÐ mótar
hugsunina og hugsunin
tungumálið. Eitt af þeim
orðum sem gjarnan ber
á góma í umræðu um fjármál og
viðskipti er „spákaupmennska".
Hugtakið hefur gjarnan neikvæða
merkingu, ekki síst eftir þá um-
ræðu sem fram fór í lok níunda
áratugarins um verðbréfamarkaði
og ijárgræðgi. En því fer fjarri að
finna megi eina skilgreiningu á
iorðinu í kennslubókum eða upp-
flettiritum. Þegar nánar er að
gætt er hægur leikur að finfla ótal
mismunandi skilgreiningar á orð-
inu, jafnvel í beinni mótsögn hver
við aðra.
í þekktasta riti sem skrifað hef-
ur verið um þjóðhagfræði, Al-
mennu kenningunni um atvinnu,
vexti og peningamál, segir John
Maynard Keynes að spákaupmað-
ur leitist við að vera betri en aðrir
á markaði að spá í framtíðina.
Þessi skilgreining skýtur víða upp
kollinum í fræðigreinum og
kennslubókum, þar sem leiðarstef-
ið er að undir spákaupmennsku
falli viðskipti með eignir til þess
eins að hagnast á væntum verð-
breytingum. Sumir fræðimenn
spyrða áhættu við þessa hagnaðar-
von. Samkvæmt því tekur spá-
kaupmaður aukna áhættu í von
um meiri hagnað en fengist með
varkárri viðskiptum á markaði.
Vandinn við að beita þessum
skilgreiningum í heimi fjármála er
að þau miðast einvörðungu við
hegðun ijárfesta og hvata að við-
skiptum. í fjármálaheimi lýsir spá-