Morgunblaðið - 06.04.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995 B 11
VIÐSKIPTI/ATVINWPLÍF
DAGBÓK
Internet í
viðskiptum
MINTERNET í viðskiptum er
yfirskrifl námsstefnu sem verð-
ur haldin í Tækniskóla íslands
þriðjudaginn 11. apríl nk. Fyrir-
lestur verður haldinn í hátíðar-
sal skólans að Höfðabakka 9
kl. 15. Nemendur í útflutnings-
markaðsfræði við skólann sjá
um kynningu á Internetinu.
Farið verður í grunnatriði,
möguleika netsins sem kynning-
armiðils og tæki til bættra boð-
skipta. Einnig verður farið yfir
uppsetningarkostnað og aðra
notkunarmöguleika. Að fyrir-
lestrinum loknum verður gest-
um boðið upp á að skoða Inter-
netið í tölvum skólans undir leið-
sögn nemenda. Nánari upplýs-
ingar og skráning fer fram í
síma 567-3612 6., 7. og 10.
apríl kl. 13-16 og á heimasíðu
kynningarinnar: http://ta-
ekn.is/reksd/kynning.html.
Einnig má tilkynna þátttöku í
faxi 587-3936.
Endur-
menntun
■HÓPAR með frelsi til frum-
kvæðis er nafn á námskeiði sem
haldið verður á vegum Endur-
menntunarstofnunar Háskóla
íslands 10. og 11. apríl nk. kl.
8.30-12.30. Leiðbeinandi verður
Höskuldur Frímannsson, lekt-
or við Háskóla íslands.
■FRAMLEIÐSLUSTJÓRN-
UN er nafn á námskeiði sem
haldið verður á vegum Endur-
menntunarstofnunar Háskóla
íslands 12., 18. og 21. apríl nk.
kl. 8.30-12.30. Leiðbeinandi
verður Páll Jensson, prófessor
við Háskóla íslands.
Meðferð trún-
aðargagna
IINNGANGUR að skjala-
stjórnun er yfirskrift námskeiðs
sem haldið er dagana 24. og
25. apríl kl. 13.00-16.00 í litla
sal Hótels Lindar Rauðarárstíg
18. Námskeiðið er ætlað öllum
þeim er áhuga hafa á skjala-
stjórnun og vilja auka þekkingu
sína á þessu sviði. Kynnt verður
undirstöðuatriði skjalastjórnun-
ar og lífshlaup skjals. Helstu
hugtök skjalastjórnunar verða
skýrð; upplýsingaúttekt, skjala-
áætlun, skjalalykill o.fl. Rætt
verður um skjalastjórnun sem
altækt átak við að taka á skjala-
vanda fyrirtækis eða stofnunar.
Fylgt verður hugmyndinni um
lífshlaup skjals við að útskýra
hvernig koma megi á alhliða
skjalastjórnun á vinnustað. Sér-
staklega verður farið í meðferð
trúnaðargagna og einnig tölvur
og skjalastjórnun. Skipulag og
skjöl standa fyrir námskeiðinu
í samvinnu við Félag um skjala-
stjórn. Fyrirlesarar verða þau
Alfa Kristjánsdóttir, bóka-
safnsfræðingur, og Sigmar
Þormar, félagsfræðingur.
Námskeiðsgjald er kr. 11.000,
en félagsmenn Félags um
skjalastjórn fá 10% afslátt.
Námskeiðsgögn ásamt kaffi og
meðlæti báða dagana eru innif-
alin í námskeiðinu. Skráning á
námskeiðið fer fram í síma
564-4688 (fax 564-4689) í síð-
asta lagi fyrir kl. 12 föstudaginn
21. apríl.
Aðalfundur
MAÐALFUNDUR Útgerðar-
félags Akureyringa verður
haldinn í matsal UA mánudag-
inn 24. apríl nk. og hefst kl.
16.00.
VIÐSKIPTI
Eru sveitarfélög
traustír skuldarar?
Sjónarhorn
Skuldasöfnun sveitarfélaga hefur verið veru-
leg og aukist verulega á síðustu misserum.
Róbert B. Agnarsson veltir fyrir sér hversu
traustir skuldarar þau eru.
UNDANFARIÐ hafa farið
fram miklar umræður
um skuldasöfnun sveit-
arfélaga, en skuldir
þeirra hafa aukist verulega á síð-
ustu misserum. Skv. upplýsingum
frá Seðlabanka íslands námu útboð
sveitarfélaga á almennum verð-
bréfamarkaði um 6 milljörðum
króna árið 1994,
skuldir sveitarfélaga
við innlánsstofnanir
jukust um 1,4 millj-
arða króna og ríflega
300 mkr. aukning varð
á skuldum þeirra við
Lánasjóð sveitarfé-
laga. Ekki er óvarlegt
að áætla að skuldir
sveitarfélaga hafi auk-
ist um 25% á kosn-
ingaárinu 1994, en
árið 1993 jukust þær
um 20%. Með öðrum
orðum þýðir þetta að
skuldir sveitarfélaga
hafi á tveimur árum
aukist um 45 þúsund
krónur á hvert manns-
barn i landinu. í ljósi mikillar
skuldaaukningar sveitarfélaga
hafa augu fjárfesta og lánastofn-
ana í auknum mæli beinst að láns-
hæfi sveitarfélaga, þ.e. mati á
gæðum einstakra sveitarfélaga
sem skuldara.
Aukin sókn á
verðbréfamarkað
Sveitarfélög hafa undanfarin
misseri í auknum mæli leitað til
verðbréfafyrirtækja með útgáfu
skuldabréfa og víxla, vegna þeirra
hagkvæmu kjara sem sveitarfélög-
um hafa boðist á almennum verð-
bréfamarkaði. Þegar um stærri
upphæðir hefur verið að ræða hafa
sveitarfélög efnt til útboða með
þátttöku verðbréfafyrirtækja, sem
þá hafa þurft að meta vaxtakjör
með tilliti til framboðs/eftirspurnar
á verðbréfamarkaði, fjárhagsstöðu
sveitarfélagsins og annarra þeirra
þátta sem taldir eru hafa áhrif á
lánshæfi. Ekkert samræmt mat
hefur verið til á lánshæfi sveitarfé-
laga og eflaust notaðar mismun-
andi aðferðir við mat á því hvaða
vaxtakjör eru við hæfi fyrir einstök
sveitarfélög.
Ófullnægjandi upplýsingar
Helsta heimild um rekstrar- og
efnahagsstöðu sveitarfélaga er Ár-
bók sveitarfélaga, gefin út af Sam-
bandi ísl. sveitarfélaga. Þar má
finna ýmsar ágætar upplýsingar,
sem gjarnan hafa verið notaðar við
mat á lánshæfi sveitarfélaga. Tveir
megingallar eru á því að nota Ár-
bókina í þessu skyni. 1 fyrsta lagi
eru upplýsingarnar 10 mánaða
gamlar þegar bókin kemur út í
nóvember ár hvert og 22 mánaða
gamlar þegar ný bók kemur út. í
öðru lagi eru í Árbókinni einungis
upplýsingar um rekstur og fjár-
hagsstöðu sveitarsjóða, en engar
tölulegar upplýsingar um fyrir-
tæki, sjóði og aðrar stofnanir sveit-
arfélaga.
Þegar meta á fjárhagsstöðu
sveitarfélaga er nauð-
synlegt að skoða ætíð
nýjustu, fáanlegu upp-
lýsingar, því í pólitík-
inni skipast skjótt veð-
ur í lofti og staðan oft
fljót að breytast. Níð-
urstaða reksturs- og
efnahagsreikninga
sveitarfélaga liggur að
öllu jöfnu fyrir strax
eftir áramót og endur-
skoðaðir reikningar
nokkrum vikum síðar.
í upphafi hvers árs eru
einnig afgreiddar fjár-
hagsáætlanir ársins og
hjá sumum sveitarfé-
lögum þriggja ára
áætlanir. Þetta er hluti
þeirra upplýsinga sem nota þarf
við mat á lánshæfi sveitarfélaga.
Aðrar nauðsynlegar
upplýsingar
Ýmsar lykiltölur úr ársreikningi
sveitarfélaga eru vísbending um
fjárhagsstöðuna, en fleira þarf að
skoða en skuldir, peningalega stöðu
og rekstrarútgjöld til að meta láns-
hæfí sveitarfélaga. Hér á eftir
verða nefndir nokkrir mikilvægir
þættir:
Stærð, staðsetning og fjölbreytt
atvinnulíf. Eftir að aðstöðugjald á
atvinnufyrirtæki var lagt niður er
meginþorri tekna sveitarfélaga
beinir skattar og gjöld á íbúa. Af-
koma sveitarfélags ræðst því fyrst
og síðast af afkomu íbúanna og
þróun íbúafjölda. Þannig er aug-
ljóslega minni áhætta tekin með
því að lána sveitarfélagi sem hefur
innan sinna vébanda fjölbreytt og
sterk atvinnufyrirtæki, heldur en
sveitarfélagi- þar sem atvinnurekst-
ur er einhæfari. Fjölbreyttni at-
vinnulífs tengist oft stærð og stað-
setningu sveitarfélags, því stór
markaður er eðlilega undirstaða
fyrir fjölþætta starfsemi.
Fyrirtæki og stofnanir. Opinber
samanburður á stöðu sveitarfélaga
hefur gjarnan einskorðast við stöðu
sveitarsjóða. Þetta hefur m.a. liaft
það í för með sér að sum sveitarfé-
Iög hafa kosið að skilja einstaka
þætti frá rekstri sveitarsjóðs og
setja á laggirnar sérstaka stofnun
í eigu sveitarfélagsins. Með því eru
skuldir, sem áður voru hluti af
skuldum sveitarsjóðs, orðnar skuld-
ir sjálfstæðra sjóða eða stofnana,
sem ekki er tekið tillit til í upp-
Róbert B.
Agnarsson
(•)
Ráðstefnuskrifstofa Islands
SÍMII 626070 - FAX 626073
gjöri sveitarsjóðs. Staða fyrirtækja
í éigu sveitarfélaga er síðan æði
misjöfn. Það er því nauðsynlegt að
skoða samstæðureikninga sveitar-
félagsins, stofnana þess og fyrir-
tækja til þess að fá heildarmynd
af fjárhagsstöðunni.
Framkvæmdastaða. Ástæður
mikillar skuldsetningar sveitarfé-
laga eru oftast auknar fram-
kvæmdir, en aðrar ástæður geta
t.d. verið þátttaka sveitarfélaga í
atvinnurekstri eða mikil'rekstrarút-
gjöld. Skuldsett sveitarfélag sem
hefur lokið flestum stærri fram-
kvæmdum getur verið betri skuld-
ari en það sem er minna skuldsett,
en á jafnframt mörgum verkefnum
ólokið.
Ábyrgðir. Mörg sveitarfélög
hafa gengist í ábyrgðir fyrir ýmsa
aðila og stundum er um umtals-
verðar upphæðir að ræða sem
myndu hafa veruleg áhrif
á fjárhagsstöðu, féllu
þær á sveitarfélagið.
Ábyrgðir koma að öðru
jöfnu aðeins fram í skýr-
ingum með ársreikningi
en ekki í fjárhagsuppgjöri og hafa
því ekki áhrif á lykiltölur.
Tekjumöguleikar. Sveitarfélög
hafa gengið mislangt í að fullnýta
tekjustofna sína. Svigrúm þeirra
til þess að afla sér aukinna tekna
til þess að mæta rekstarútgjöldum,
nýjum fjárfestingum eða afborgun-
um skulda er þ.a.l. mismunandi.
Framtíðaráform. Skv. sveitar-
stjórnarlögum skulu sveitarfélög á
fyrsta ári hvers kjörtímabils gera
þriggja ára áætlun um rekstur,
framkvæmdir og fjármál sveitarfé-
laganna, sem endurskoða skal ár-
lega. Slíkar áætlanir hafa að geyma
mikilvægar upplýsingar um fram-
tíðaráform sveitarfélaga, en nokk-
ur misbrestur hefur verið á því að
sveitarfélögin uppfylli þetta
ákvæði.
Vanskil. Stærri fjárfestar á ís-
lenskum verðbréfamarkaði leggja
mikið upp úr því að lántakendur
greiði skuldir sínar á gjalddaga.
Sveitarfélög standa misjafnlega að
skuldastýringu og ekki þarf að
vera beint samband á milli mikillar
skuldsetningar og vanskila. Þannig
getur skuldsett sveitarfélag sem
hefur góða yfirsýn og stjórn á
skuldum sínum verið góður kostur
fyrir fjárfesta.
Af þessari upptalningu má ljóst
vera að raunhæft mat á lánshæfi
sveitarfélaga er flókið ferli, sem
krefst bæði mikillar upplýsingaöfl-
unar og úrvinnslu gagna.
Engin ríkisábyrgð
Sveitarfélög hafa almennt reynst
traustir skuldarar. Það hefur hins
vegar verið landlægur misskilning-
ur að ríkisábyrgð sé á skuldbind-
ingum sveitarfélaga. Komist sveit-
arfélag í þá stöðu að greiðslubyrði
sveitarfélags sé umfram greiðslu-
getu kunna hagsmunir íbúa og
lánardrottna sveitarfélagsins að
lenda í uppnámi. Við slíkar aðstæð-
ur er sveitarfélagi m.a. heimilt að
auka álögur á íbúa um 25%, auk
þess sem lánardrottnar eiga það á
hættu að tapa hluta skulda sinna
í nauðasamningum eða að veruleg-
ur dráttur verði á greiðslu skuldar-
innar. Heimild er fyrir því að skipa
sérstaka, utanaðkomandi fjár-
haldsstjórn fyrir sveitar-
Skuldir jukust félaK þeKar fjármál hafa
um fjórðung á r--a
kosningaári
farið úr böndum. Það er
því mikilvægt fyrir fjár-
festa að fá sem allra
gleggstar upplýsingar
um stöðu sveitarfélagsins áður en
ákvörðun er tekin um að lána fé.
Nauðsyn á
hlutlausu mati
Erlendis eru óháð fyrirtæki
(Standard & Poor, Moodys) sem
taka að sér að meta fyrirtæki,
stofnanir, ríkissjóði o.s.frv. og nota
til þess skilgreint kerfi, þar sem
tekið er tillit til ýmissa þátta sem
taldir eru skipta máli við mat á
lánshæfi. Ríkissjóður íslands er eini
aðilinn á íslandi sem hefur verið
metinn á þennan hátt og hefur
einkunina A, en efsti flokkurinn
er AAA.
Það er mikið hagsmunamál fyrir
aðila á verðbréfamarkaði að mark-
aðurinn sé vel upplýstur, þannig að
sambandið milli áhættu og ávöxtun-
ar verði ætíð sem skýrast. Það er
verðugt umhugsunarefni fyrir hags-
munaaðila á verðbréfamarkaði
hvort ekki væri ástæða til þess að
koma á fót fyrirtæki sem hefði það
hlutverk að leggja mat á lánshæfi
fyrirtækja, sveitarfélaga og annarra
aðila eftir skilgreindu kerfí. Eigna- ■
raðilar gætu verið stærstu hags-
munaaðilar, s.s. bankar, verðbréfa-
fyrirtæki og lífeyrissjóðir.
Höfundur er forstöðumaður hjá
Kaupþingi hf.