Morgunblaðið - 20.04.1995, Blaðsíða 20

20 F FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
IMÁTTÚRUVERNDARÁR EVRÓPU
Að vinna að framgangi
skóg- og triáræktar
- og stuðla að hverskonar landvernd
Anáttúruvemdarári Evrópu
mun Skógræktarfélag Is-
lands ásamt aðildarfélögum
sínum efna til „Skógræktardags" í
samvinnu við fjölmarga aðila og af
því tilefni er ekki úr vegi að segja
aðeins frá samtökunum.
Sögulegur aðdragandi
Upphaf skógræktar hér á landi er
venjulega miðað við árið 1899 þegar
Carl Ryder skipstjóri kom því til leið-
ar að tilraunir í skógrækt hæfust á
Þingvöllum og Grund í Eyjafirði. Á
síðustu öld ogjafnvel á 18. öld höfðu
verið gerðar tilraunir með innflutning
plantna en því miður mistókust þær
og er þar helst um að kenna vankunn-
áttu á þeim tíma. Um síðustu alda-
mót ríkti bjartsýni á framtíð íslands.
Mikilvæg skref voru stigin í sjálfstæð-
isbaráttunni og stórstígar framfarir
blöstu við á öllum sviðum. Árið 1907
voru sett í fyrsta skipti lög um skóg-
rækt hér á landi og embætti skóg-
ræktar og sandgræðslu stofnað [Til-
svarar Skógrækt ríkisins og Land-
græðslu ríkisins]. Sjö árum síðar eru
þessi embætti aðskilin.
Umfangsmikil verkefni blöstu við
Skógrækt ríkisins en því miður lét
árangur innfiuttu tegundanna á sér
standa og þar af leiðandi var áhersl-
an lögð á friðun skóglenda. Þegar
dró að 1.000 ára afmæji Alþingis
voru það m.a. Vestur-íslendingar
sem hvöttu til þess að stofnuð yrði
fjöldahreyfing á íslandi um skóg-
ræktarmál. Ýmsir málsmetandi
menn hér á landi skynjuðu mikilvægi
þessa máls og lögðust á eitt um að
vinna því fylgi.
Stofnun Skógræktarfélags
íslands
Hugmyndin varð að veruleika,
Skógræktarfélag ísland var stofnað
árið 1930 á Þingvöllum í tilefni 1.000
ára afmælis Alþingis. Það er eftir-
tektarvert að þrátt fyrir efnahgslegt
myrkviði í miðri krepgunni óx félag-
inu fiskur um hrygg. Árið 1933 hefst
útgáfan á Ársriti félagsins, sem hef-
ur verið, miðað við allar aðstæður á
þessum árum, stórmerkilegt fram-
tak.
Félagið beitti sér fyrir margvísleg-
um málum á þessum árum, m.a. stóð
félagið fyrir stofnun gróðrarstöðvar
í Fossvogi og rak hana allt til ársins
1945. Stjórn félagsins hafði frum-
kvæði fyrir því að ofan borgarinnar
var friðað land til skógræktar, er
síðar fékk nafnið Heiðmörk og á lýð-
veldisárinu 1944 var það sama stjóm
sem beitti sér fyrir stofnun Land-
græðslusjóðs.
Árið 1946 verða breytingar á
skipulagi félagsins í þá átt að Skóg-
ræktarfélag íslands er gert að lands-
samtökum skógræktarfélaga en ein-
staklingar gerðust félagsmenn í
skógræktarfélögum viðkomandi
svæða eða héraða og hefur sú skipan
haldist óbreytt. Árið 1950 eru aðild-
arfélögin orðin 24 og félagatalan
rúmlega 5000. Á sjötta áratugnum
óx skógræktarmálstaðnum verulegt
fylgi. Aðildarfélögum fjölgaði og ein-
staklingar gengu til fylgis skógrækt-
arfélögin. Vöxtur tijáa á nýmörkum
var góður og árangur eldri gróður-
setninga gaf tilefni til bjartsýni.
Tijáskaðaveðrið 1963 olli verulegu
bakslagi og sjöundi áratugurinn var
á margan hátt erfiður.
Uppúr 1970 hefst bændaskógrækt
á Fljótsdalshéraði en skógræktarfé-
lagshreyfingin átti dijúgan þátt í því
að vinna skógrækt bænda fylgi, m.a.
kom hugmyndin um stórfellda skóg-
rækt á Fljótsdalshéraði fyrst fram á
aðalfundi Skógræktarfélags íslands.
. Landgræðsluáætlun var samþykkt
1974 og nutu skógræktarfélögin
góðs af þeim framlögum þó í litlu
mæli væri. Ár trésins árið 1980 átti
víðtækan hljómgrunn meðal almenn-
ings og jafnframt opnuðust augu
margra sveitarfélaga fyrir mikilvægi
tijágróðurs. Síðustu fimmtán árin
hefur orðið gífurlega mikil breyting
hvað varðar áherslu sveitarfélaga á
þessu sviði.
Staðan í dag
Almennur áhugi á skógrækt hefur
aukist og endurspeglast að einhveiju
marki í skógræktarfélögunum. Skóg-
ræktarfélag íslands er einhver fjöl-
mennasta félagahreyfing á landinu
fyrir utan íþróttahreyfinguna með á
áttunda þúsund félagsmenn.
Lög félagsins kveða á um stefnu
og höfðumarkmið. í annarri og þriðju
Helstu verksvjð
Skógræktarfélags íslands
Fagleg ráðgjöf til skóg-
ræktarfélaga og annarra
n
Skráning og varð-
veisla upplýsinga
Skipu-
lagning
skógræktar
— Eftirlit með
—T Ráðgjöf/Þjónusta j— umsjónar- verkefnum
Upplýsingamiðlun Grisjun
Fræðslufundir
Námskeið
Aðalfundir
Kynning/Fræðsla
Fulltrúafundir
Ráðstefnur
Yrkjusjóður
Landgræðslu-
skógar
Umsjón
stærri verkefna
Fréttabréf
Vinaskógur
Skógræktarsjóður
Húnavatnssýslu

Skógræktarrit
Utgáfumál
Norðurlönd
Aðildarfélög
Landgræðsla rikisins
Bæklingar
-------TvT
Ótilgreint
________________;

Samstarf
Skógrækt rikisins
..; — .. . . . .. . ... ■ ;—
Ótilgreind félög
Stofnanir
Styrktaraðilar
B.J./S.Í. FURULUNDURINN á Þingvöllum. Spölkom ofan við
lundinn var Skógræktarfélag íslands stofnað í Almannagjá 1930.
lagagrein félagsins segir;
„Félagið er samband skógræktar-
félaga í landinu. Það er málsvari
félaganna, gætir hagsmuna þeirra
og kemur fram fyrir þeirra hönd
gagnvart ríkisvaldinu". Og í þriðju
grein; „Markmið félagsins er að
vinna að framgangi skógræktar og
tijáræktar í landinu og stuðla að
hverskonar landvernd. Þessu vill fé-
lagið ná með því að:
a) Efla og styrkja skógræktarfé-
lögin.
b) Hvetja til og stuðla að gróður-
vemd og landgræðslu.
c) Veita fræðslu um skógrækt og
tijárækt og gildi hvors tveggja fyrir
þjóðfélagið.
I þessu skyni gefur félagið út árs-
rit um skógrækt og skyld málefni,
svo og önnur fræðlurit, eftir því sem
þurfa þykir."
Skógræktarfélag íslands hefur frá
fyrstu tíð verið öflugur málsvari
skógræktar hér á landi. Lengi vel
var háð hörð barátta fyrir því að
afla skógrækt fylgis. Málefni félags-
ins einskorðaðist ekki eingöngu við
skógrækt. Þannig hafa iðulega verið
til umfjöllunar mál gróður- og nátt-
úruvemdar og í raun og vem eru
fyrstu skref, sem stigin vom í nátt-
úmvemd hér á landi, skógræktarlegs
eðlis, t.d. friðun skóglenda. Ársrit
Skógræktarfélags íslands var vett-
vangur þar sem oft er vakin athygli
á rányrkju og illri meðferð mannsins
á gróðri og bent á afleiðingar henn-
ar. Mörg baráttumál, sem áður vom
ekki viðtekin er nú viðurkennd.
Á síðustu ámm hefur verið lögð
áhersla á að vinna með þeim aðilum
sem vilja framgang skógræktar sem
mestan. Hvatt hefur verið til virkrar
þátttöku almennings innan skóg-
ræktarfélaga. í þessu sambandi má
nefna upphafsár Landgræðsluskóga
þar sem um 8.000 manns tóku þátt
í gróðursetningu 1,2 mill. plantna.
Bmgðist hefur verið við áhuga ein-
staklinga, félaga eða áhugahópa með
því móti að úthluta þeim afmörkuð-
um svæðum. Slík skipan hefur mælst
ákaflega vel fyrir.
Skógræktarfélagið hefur valið þá
leið í sinni stefnu að vekja ekki upp
neikvæða mynd af landinu s.s. að
jarðvegur sé að fjúka á haf út eða
verkefnin svo yfirþyrmandi að allt sé
á vonarvöl. Frekar hefur verið lögð
áhersla á að virkja og gera einstakl-
inga og æsku landsins að virkum
þátttakendum í skógrækt og upp-
græðslustarfinu.
Leiðarljós félagsins er og hefur
verið aukin skógrækt án tillits til stað-
hátta, skilyrða, atvinnu eða búsetu.
Núverandi ástand gróðurs og skóga
er langt frá því að vera viðunandi og
félaginu því skylt að stuðla að því
gegnum aðildarfélögin og með starf-
semi sinni að auka skóglendi á ís-
landi í sátt við flest þau sjónarmið
og viðhorf sem upp kunna að koma
á hveijum tíma.
Lokaorð
Afþreying er orðin stór þáttur í lífi
fjöimargra Islendinga og væntanlega
mun sú þróun halda áfram. Með auk-
inni skógrækt í nágrenni við þéttbýli
er verið að koma til móts við iðkun
útivistar. Skóg- og tijárækt mildar
veðurfar og hijóstmgt landslag og
gerir þannig borg og bæ lífvænlegri
í alla staði. Skógrækt getur þjónað
margvíslegum tilgangi. Bændaskóg-
rækt getur verið atvinnuskapandi og
þegar fram liða stundir verður til stað-
ar hráefni til vinnslu en áður en að
því kemur geta skóglendin einnig
þjónað útivistarhlutverki ásamt því
að vera uppspretta ýmiss konar auka-
afurða.
Skógræktardagur skógræktarfé-
laganna sem fyrirhugaður er í sumar
er vettvangur fyrir þá sem vilja kynn-
ast skóginum og starfi skógræktar-
félaganna. Mörg skógræktarfélög
hafa um árabil haldið Skógræktar-
daga en að þessu sinni ætla félögin
um allt land að taka höndum saman
einn dag og bjóða almenningi að taka
þátt í ýmsum uppákomum. Með ósk
um góða mætingu, hlýtt og gott vor
og sumarsól í heiði.
Höfundur BrytyólfurJónsson
framkvæmdastjóri _
Skógræktarfélags íslands.
Skógurinn og við
DAGANA 20. og 21. maí verður
haldin sýning í Perlunni og
skógardagar í Oslquhlíðinni undir yf-
irskriftinni: „Skógurinn og við.“
Markmið sýningarinnar er að vekja
athygli almennings á þeirri viðarfram-
leiðslu og vinnslu sem þegar er til
staðar í landinu og hvetja einstaklinga
og fyrirtæki til frekari þróunar á
hagnýtri nýtingu íslenskra skógaraf-
urða. Markmið skógardaganna er að
minna á gildi skógarins í lífkeðjunni
og hvetja fólk til að nýta sér þá úti-
vistaraðstöðu sem víða hefur verið
sköpuð í skógum landsins með göngu-
stígagerð, merkingum og áningar-
stöðum.
Fjöldi einstaklinga, félagasamtaka
og fyrirtækja sem með einum eða
öðrum hætti vinna við skógrækt eða
vinnslu úr íslenskum skógarafurðum
munu taka þátt í dagskránni.
Má þar nefna kynningu á skóg-
ræktarferlinu, frá sáningu til viðar-
vinnslu, unnar og óunnar íslenskar
viðartegundir kynntar, handunnir
gjafa- og nytjamunir sýndir og vinnsla
þeirra og skrautmuna ýmiss konar.
Sýnd verða tæki og búnaður sem
notaður er í viðarvinnslu og skógrækt
hér á landi.
Hönnun og iðnaðarfrmleiðsla
margs konar verður kynnt og veitt
ýmis ráðgjöf á sviði skógræktar og
viðarvinnslu. Á skógardögunum verð-
ur boðið upp á fjölbreytta leiðsögn
um skógarreitina í Öskjuhlíðinni.
Föstudaginn 19. maí verður hald-
inn fundur um stöðu ísenskrar við-
arvinnslu og hvemig megi hámarka
MYNDIN sýnir viðarflettingu á Hallormsstað (en vélin sem er
sameign Héraðsskóga og Skógræktar ríkisins hefur skapað bylt-
ingu í viðarvinnslu hér á landi.
nýtingu þess viðar sem til fellur vegna
nauðsynlegrar grisjunar, auka hag-
kvæmni og arð framleiðslunnar og
bæta þjónustu og stuðning við þá
aðila sem vinna við þróun og vinnslu
íslenskra skógarafurða.
Sýningin er liður í störfum nefndar
sem landbúnaðarráðherra skipaði
1993 til að vinna að úttekt á viðamýt-
ingu hér á landi. Landbúnaðarráðu-
neytið, Skógrækt ríkisins, Skógrækt-
arfélag Reylqavíkur, Skeljungur hf.
og íslenskur landbúnaður -standa að
sýningunni en Qölmargir aðilar
styrkja framkvæmd hennar með ein-
um eða öðrum hætti en þátttaka í
sýningunni er handverksfólki að
kostnaðarlausu enda tilgangur að
hvetja til frekari þróunar á vinnslu
íslenskra skógarafurða eins og fram
hefur komið.
Nánari upplýsingar veitir Bjöm
Jónsson, framkvæmdastjóri verkefn-
isins „Skógurinn og við“ í s: 98-21611
eða 985-22456.