Morgunblaðið - 18.05.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Staða fjárfestingarlánasjóða atvinnuveganna hefur verið mjög til umræðu
undanfarið og mismunandi hugmyndir eru uppi varðandi framtíð þeirra
Heildsalarnir
ílánakerfinu
Viðtal
Hver verður staða fjárfestingarlánasjóða
atvinnuveganna í breyttu rekstrarumhverfi?
Er hlutverki þeirra lokið, eða mæta þeir
sterkir til leiks í aukinni samkeppni sem er
fyrirsjáanleg á lánamarkaði? Hanna Katrín
Fríðriksen ræddi við Braga Hannesson,
forstjóra Iðnlánasjóðs, um framtíð sjóðanna.
Ymsar hugmyndir hafa
verið uppi um endurskoð-
un á stöðu fjárfesting-
arlánasjóða atvinnuveg-
anna. Sumir spyija hvort fjárfest-
ingarlánasjóðir séu hreinlega tíma-
skekkja í breyttu rekstrarumhverfi
þar sem aðrar lánastofnanir geti
tekið við hlutverki þeirra. Aðrir sjá
fyrir sér að sjóðirnir taki af fullum
krafti þátt ; aukinni samkeppni á
þessum markaði. Síðasta ríkis-
stjórn lagði línurnar hvað varðar
tvo stærstu sjóðina; Fiskveiðasjóð
og Iðnlánasjóð, ásamt Iðnþróunar-
sjóð, en boltinn er hjá núverandi
ríkistjórn.
Þær hugmyndir er oftast eru
nefndar hníga annars vegar í þá
átt að leggja fjárfestingarlánasjóð-
ina inn í viðskiptabankana með
einum eða öðrum hætti eða þá að
stofna eigi sérstaka fjárfestingar-
banka. Það kemur ekki á óvart að
Bragi Hannesson er fylgjandi
síðarnefndu hugmyndinni.
Fækkun sjóða fyrirsjáanleg
„Á síðustu átta árum hefur orð-
ið gífurleg breyting á íslenskum
fjármagnsmarkaði. Við höfum
horfíð frá algerri miðstýringu í
vernduðu umhverfi og framundan
er tími samkeppni á opnum mark-
aði. Stjórnvöld hafa stjórnað þess-
um breytingum, meðal annars með
lögum um viðskiptabanka og spari-
sjóði og eignarleigu- og verðbréfa-
fyrirtæki. Það er hins vegar ljóst
að þessu verki er ekki lokið. Meðal
annars á eftir að setja lög um fjár-
festingarlánasjóðina og lífeyris-
sjóðina. Þau lög verða mikilvæg
fyrir áframhaldandi þróun,“ segir
Bragi.
í ársbyijun 1994 tóku í gildi lög
um lánastofnanir aðrar en banka
og sparisjóði. Undir þá löggjöf
heyra m.a. fjárfestingarlánasjóð-
imir. Meðal helstu breytinga má
nefna að gerð er krafa um eigið
fé að lágmarki 400 milljónir króna
auk þess sem sjóðirnir þurfa að
uppfylla alþjóðareglur um eiginfj-
árhlutfall skv. svokölluðum BIS-
reglum. Þá voru sjóðimir settir
undir bankaeftirlit auk þess sem
heimildir þeirra til útlána voru
rýmkaðar.
„Það er fyrirsjáanlegt að þessi
löggjöf mun hafa í för með sér
fækkun sjóða,“ segir Bragi. „Nú
eru fjárfestingarlánasjóðir at-
vinnuveganna um 15 talsins og
aðeins þeir stærstu uppfylla skil-
yrðin um 400 milljóna króna eigið
fé. Af sjóðunum 15 er þrir lang-
stærstir; Fiskveiðasjóður, Iðnlána-
sjóður og Stofnlánadeild landbún-
aðarins. Þessir sjóðir eru með útlán
samtals upp á rúmlega 50 milljarða
króna og eigið fé þeirra er um 9
milljarðar króna. Þarna er um gíf-
urlega sterka sjóði að ræða og
samtök atvinnuveganna hafa haft
mikil áhrif á þróun þeirra. Eg held
því að það sé mjög brýnt að fyrir-
hugaðar breytingar verði gerðar í
samráði við þessi samtök."
Hvað varðar rýmkaðar heimildir
til útlána segir Bragi að Iðnlána-
sjóður hafi þegar nýtt sér þær.
„Við erum farin að lána í fyrirtæki
og atvinnugreinar sem við lánuðum
ekki í áður og munum auka það
frekar. Að vísu höfum við lang-
mesta þekkingu á iðnaðinum og
hann verður lengi uppistaðan í
útlánum okkar,“ sagði hann. „Við
höfum hins vegar áhuga á að færa
út kvíarnar og horfum þar til dæm-
is til matvælaiðnaðar sem vinnur
úr afurðum lands og sjávar. Þá
má ekki gleyma því að þessi lög
opnuðu sömu dyrnar fyrir aðra
fjárfestingarlánasjóði þannig að
það verður meiri samkeppni um
útlán til iðnaðarins."
Bragi segir að það vilji brenna
við að menn leggi þann skilning í
heitið „Iðnlánasjóður" að sjóðurinn
eigi eingöngu að lána iðnfyrirtækj-
um. Það sé hins vegar ekki tilfellið
lengur. „Þessa dagana erum við
einmitt að horfa á markaðsmálin.
Skipulagi sjóðsins var breytt fyrr
á árinu og í því fólst meðal annars
að aukin áhersla verður lögð á
markaðsmálin. Framundan er til
dæmis að efla kynningu á starf-
semi okkar fyrir hinum ýmsu aðil-
um í atvinnurekstri," segir Bragi.
Jöfnun starfsskilyrða
næst á dagskrá
Bragi er þeirrar skoðunar að
lánastofnanir, hvort sem þær heita
bankar, fjárfestingarlánasjóðir eða
eitthvað annað eigi að vera með
sama rekstrarformi og búa við
sömu skilyrði. „Jöfnun starfsskil-
yrða lánastofnana er að mínu mati
næst á dagskrá og þannig vil ég
að komi fram hver er hæfastur til
að standast samkeppnina. Ég hef
hins vegar aldrei verið byltingar-
maður og lít svo á að slíkar breyt-
ingar þurfi að vera mjög vel undir-
búnar og gerast stig af stigi.“
Bragi segir að hjá Iðnlánasjóði
séu menn þeirrar skoðunar að
breyta eigi ríkisbönkum og fjár-
festingarlánasjóðum í hlutafélög.
Þetta þurfi að gera með mjög
skipulögðum hætti því hér sé um
að ræða mjög viðkvæm mál. Ríkis-
bankarnir og stærstu sjóðirnir eiga
mikil viðskipti við erlenda banka
og þetta má ekki koma þannig út
að eitthvað sé að bresta, að ríkið
sé að forða sér frá einhveijum
vandamálum. Það gæti haft alvar-
legar afleiðingar í för með sér.
Ennfremur þarf að gæta þess að
allt fjármálavald í landinu safnist
ekki á fáar hendur. Eðlileg vald-
dreifing þarf að vera til þess að
samkeppni verði í raun.“
Ætti að taka allar þessar stofn-
anir fyrir í einu?
„Það mætti þess vegna breyta
þeim öllum i hlutafélög á sama
tíma. Hins vegar mætti ekki ganga
lengra í bili. Ég held að það sé
mikið atriði að menn fara ekki á
sama tíma að skipuleggja sölu á
„JÖFNUN starfsskilyrða lánastofnana er að mínu mati næst á
dagskrá,“ segir Bragi Hannesson, um samkeppnisstöðu þessara
stofnana. „Ég hef hins vegar aldrei verið byltingarmaður og
lít svo á slíkar breytingar þurfi að vera mjög vel undirbúnar."
IÐNLÁNASJÓÐUR:
Hlutfallsleg skipting heildarútlána
fjárfestingarlánadeildar
Byggingariðnaður
Prentun, bókband, útgáfa
Steinefnaiðnaður
Drykkjarvöruiðnaður
Járn- og málmiðnaður
Tréiðnaður
5,5%
5,1%
5,1%
4,8%
3,8% Smíði og viðgerð flutníngstækja
3,0% Plastiðnaður
2,1% Efnaiðnaöur
2,0% Vefjar- og veiðafæraiðnaður
1,5% Gúmmíiðnaður
11,5% Skipasmíði og viðgerðir
11,2% Pappírsiðnaður
11,0% Fata-og skógerð
11,0% Rafmagnsiðnaður
11,0% Samgöngur
5,4%
Aðrar lánastofnanir
Bæjar- og sveitarfélög (28,4%)
Verslun
Þjónustuiðnaður
Umhverfismál
Annað
Matvælaiðnaður
12,5%
Utlán einstakra
fjárfestingarlánasjóða
I milljónum króna Staða í lok árs Breytingar
á milli ára
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1993 1994
Fjárfestingarsjóðir atvinnuveganna, samtals.... ... 42.257 56.707 57.406 60.216 67.708 74.636 75.835 6.928 1.199
Stofnlánadeíld landbúnaðarins ... 5.894 7.311 7.621 8.518 8.913 9.219 9.076 306 + 143
Veðdeild Búnaðarbankans 140 194 235 209 199 168 0 +31 +168
Framleiðnisjðður landbúnaðarins ... 130 157 183 222 221 185 249 +36 64
Fiskveiðisjðður íslands ... 11.272 14.420 14.229 15.865 19.838 22.101 25.290 2.263 3.189
Verslunarlánasjóður ... 1.822 2.213 2.218 2.331 2.952 3.373 4.511 421 1.138
Stofnlánadeild samvinnufélaga ... 870 967 973 823 817 725 0 +92 +725
Iðnlánasjóður ... 6.576 9.028 9.565 11.414 13.536 15.776 16.196 2.240 420
Iðnþróunarsjóður ... 3.070 4.655 4.524 5.091 5.860 6.610 5.562 750 + 1.048
Ferðamálasjóður ... 629 763 798 890 954 1.054 1.173 100 119
Lánasjóður sveitarfélaga ... 2.115 2.809 3.097 3.418 3.847 4.352 4.625 505 273
Byggðastofnun ... 6.216 8.491 8.861 8.598 7.883 8.382 7.546 499 +836
Landflutningasjóður 91 94 77 73 82 72 28 + 10 -p44
Framkvæmdasjóður íslands ... 3.432 5.605 5.025 2.765 2.606 2.618 1.578 12 + 1.040
þessum bréfum, það verður til þess
að ekkert gerist. Breytingin í
hlutafélög er mikill áfangi. Síðan
kæmi að því að ríkið færi að hug-
leiða að koma sér út úr þessum
rekstri, enda hljóta menn að vera
sammála um að hlutur ríkisins í
rekstri fjármálastofnana er allt of
mikill. Menn verða hins vegar að
vanda vel til verka því miklir hags-
munir eru í húfi. Það hefur verið
skotið föstum skotum að Lands-
bankanum undanfarið, en ég sé
ekki neina fjármálastofnun hér
sem gæti tekið við hlutverki hans.
Landsbankinn er það stór og hefur
svo miklu hlutverki að gegna í
sambandi við atvinnulífið og erlend
viðskipti að menn ættu að fara
varlega í að raska þeirri ímynd sem
hann hefur.“
Fjárfestingarbankar
víða til
Flest lán Iðnlánasjóðs eru yfir
fimm milljónum króna og lán und-
ir einni milljón eru fátíð. „Munur-
inn á fjárfestingarlánasjóðum og
bönkum er að þeir fyrrnefndu eru
heildsalar," segir Bragi. „Okkar
viðskiptamenn eru atvinnurekend-
ur.“
Þurfa atvinnurekendur sérstaka
fjárfestingarlánasjóði þegar mark-
aðsaðstæður eru orðnar þannig að
aðrar lánastofnanir og verðbréfa-
fyrirtæki geta gegnt því hlutverki
að útvega þessum aðilum lánsíjár-
magn?
„Fjárfestingarbankar eru til í
löndunum í kringum okkur. Það
nægir að nefna Norræna fjárfest-