Morgunblaðið - 04.11.1995, Blaðsíða 6

6 C LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
áhrifamikla hugsuði 19. aldar. Páll
Skúlason, prófessor við Háskóla ís-
lands, fjallaði um Stephan G. sem
gagnrýninn hugsuð og náttúruspek-
ing sem sameinaði vísindalega og
skáldlega hugsun í verkum sínum.
Þorsteinn Gylfason, prófessor við
Háskóla íslands, ræddi um Stephan
G. og gullaldir í listum og bókmennt-
um sem yfirleitt stæðu stutt og viit-
ust eiga sér rætur í fjörugum deilum
í samfélaginu. Gísli Sigurðsson, ís-
lenskufræðingur, gerði grein fyrir
ólíkum myndum sem dregnar væru
upp af Stephani G. á íslandi og í
Kanada í ýmsum útgáfum af ljóðum
hans. Baldur Hafstað, bókmennta-
fræðingur, fjallaði um skáldskap
Stephans G. og tengsl hans við ís-
lenskar miðaldabókmenntir. Viðar
Hreinsson, bókmenntafræðingur,
ræddi um líkingar í ljóðum Stephans
G. þar sem hugmyndir um þroska
og umhyggju koma víða fyrir. Loks
flutti Haraldur Bessason, fyrrum
rektor Háskólans á Akureyri, fyrir-
lestur um kvæðið „Skagafjörður" og
goðsöguleg tákn þess.
Auk þessara fyrirlestra um Steph-
an G. voru flutt fímm erindi á ráð-
stefnunni um vestur-íslenska menn-
ingu. Christopher Hale, prófessor í
Edmonton, fjallaði um landnám ís-
lendinga í Kanada. Daisy Neijmann
frá háskólanum í Winnipeg ræddi um
mótun hins „kanadíska Islendings".
Shaun Hughes, prófessor við Purdue
háskóla í Bandaríkjunum, flutti fyrir-
lestur um rímur og rímnakveðskap
íslendinga. Birna Ambjörnsdóttir,
sem starfar við háskólann í New
Hampshire, ræddi um áhrif ensku á
þróun íslenskunnar meðal íslendinga
í Vesturheimi. Þá flutti Sandra Sig-
urðson-Heidrick, prófessor í Edmon-
ton, erindi um skáldkonuna Helenu
Sveinbjömsdóttur (dóttur Svein-
bjöms Sveinbjömssonar tónskálds).
Auk þessa var í tengslum við ráð-
stefnuna lesið úr ljóðum Stephans
G., Nína Margrét Grímsdóttir, píanó-
leikari, kom fram og lék íslensk
píanóverk og haldin vár sýning á
verkum Guðnýjar Magnúsdóttur og
Borghildar Óskarsdóttur, myndlistar-
manna.
Vel heppnuð ráðstefna
í tengslum við ráðstefnuna var
mikil umijöllun í fjölmiðlum um Step-
han G. og íslensk áhrif hér í Alberta.
„Við vonum að þessi ráðstefna hafi
orðið til þess að auka enn frekar
áhuga á Stephan G. og íslenskri
menningu," sagði Ted Dyck.
„Stjóm Alberta hefur haldið minn-
ingu Stephans G. á lofti með því að
varðveita hans gamla heimiii. Ég
held að þessi ráðstefna hafi verið
mikilsverð og sýnt Albertabúum að
íslendingar virða minningu Step-
hans,“ sagði Haraldur Bessason, og
bætti við: „Það væri gaman ef við
gætum haldið aðra svipaða ráðstefnu
heima - kannski á bemskuslóðum
hans í Skagafirði?"
Vel heppnuð ráðstefna
um Stephan G. í Kanada
SKÁLD, heimspekingur, land-
nemi, bóndi, - Stephan G.
Stephansson var aðal-
umræðuefnið í Red Deer
um síðustu helgi. Skammt frá Mark-
erville, á hásléttum Kanada með
Klettafjöllin í baksýn, hittust íslend-
ingar frá íslandi og Kanada og skipt-
ust á skoðunum.
Á ráðstefnunni var hópur ís-
lenskra fræðimanna og heimspek-
inga, einnig kanadískir fræðimenn
og vestur-íslensk skáld. Það var ljóst
af ráðstefnunni að íslensk áhrif
teygja sig víða um Kanada.
Stephan G. fluttist ásamt hópi
íslendinga til Markerville í Alberta
árið 1889 og bjó þar, þar til hann
lést 1927. Flestir afkomenda hans
búa enn í nágrenni Markerville. Þrjú
bamabama hans sóttu ráðstefnuna,
þau Edwin Stephanson, Stephan
Benediktsson og Helga Bourne.
Helga var himinlifandi yfir ráðstefn-
unni og sagðist hún hafa orðið margs
vísari um skáldið og manninn Step-
han G. Sonur Helgu, Bill Bourne,
er þekktur þjóðlagasöngvari og lék
hann fyrir ráðstefnugesti á laugar-
dagskvöldinu.
I Markerville hefur verið sett upp
safn til minningar um Stephan G.
Húsið sem Stephan G. byggði hefur
verið varðveitt ásamt húsbúnaði og
öðru úr eigu hans. Er safnið fallegur
minnisvarði um skáldið og gefur
góða mynd af heimilishaldinu á
bænum og lífi íslendinganna hér í
Alberta um aldamótin.
íslenskar skáldskaparrætur
Red Deer College hafði veg og
vanda af skipulagningu ráðstefn-
unnar „íslenskar rætur“ og hefur
undibúningurinn staðið í um 2 ár.
„Við héldum ráðstefnu hér fyrir
tveimur árum um Leonard Cohen,
skáld og tónlistarmann. Sú ráðstefna
var mjög vel heppnuð og ákváðum
við í lista- og heimspekideildinni hér
að standa fyrir slíkum ráðstefnum
annað hvert ár,“ segir dr. Ted Dyck,
einn aðalskipuleggjandi ráðstefn-
unnar. „Þegar við fórum að huga
að næstu hátíð kom nafn Stephans
G. Stephanssonar strax upp. Áhrif
hans voru mikil hér í Alberta, sér-
staklega í nágrenni við Red Deer.
Stuttu seinna ákváðum við að
breikka sviðið og nefndum ráðstefn-
una „íslenskar rætur“. Við höfðum
samband við Christopher Hale og
Kristjönu Gunnars r Edmonton og
Harald Bessason við Háskólann á
HÚS Stephans G. Stephanssonar í Markersville í Alberta. Þar er nú safn um
Stephan G. og landnám íslendinga í Alberta.
ÞORSTEINN Gylfason með Helgu Bourne, dótt-
urdóttur Stephans G.
HARALDUR Bessason og Ted Dyck sem stóðu
að skipulagningu ráðstefnunnar um Stephan G.
Akureyri og þetta vatt smám saman
upp á sig. Af ráðstefnunni að dæma
teygja íslensku ræturnar sig víða.
Stephan G. hafði auðvitað mikil áhrif
á samfélagið í kringum Markerville,
ekki aðeins skáldið Stephan G. held-
ur bóndinn, mannvinurinn og fram-
farasinninn Stephan G. Síðan eru
liðin allmörg ár, en íslendingamir
em síður en svo hættir skáldskapar-
iðkun hér í Vestur-Kanada. Á ráð-
stefnunni las W.D. Valgardsson
smásögu sem tengist uppvaxtarár-
um hans í íslendingabyggðum í
Manitoba. Bill Valgardsson kennir
nú við háskólann í Victoria í British
Columbia. Tveir aðrir vestur-
íslenskir rithöfundar komu einnig
við sögu. Kristjana Gunnars flutti
erindi um ólíkar aðferðir við ljóða-
þýðingar. Kristjana er þekktur rit-
höfundur hér um slóðir, en hún
hefur einnig fengist við þýðingar
og hefur úrval ljóða Stephans G.
komið út á ensku í þýðingum henn-
ar. Þá flutti Davíð Arnason einnig
erindi á ráðstefnunni en hann er
rithöfundur í Manitoba.
Skáldið og heimspekingurinn
Á ráðstefnunni voru haldnir marg-
ir fyrirlestrar um skáldið og heim-
spekinginn Stephan G. Finnbogi Guð-
mundsson, fyrrverandi landsbóka-
vörður, hélt upphafserindi ráðstefn-
unnar um landnám íslendinga og um
skáldskap Stephans G. Kristján
Kristjánsson, dósent við háskólann á
Akureyri, flutti yfirgripsmikinn fyrir-
lestur um heimspeki Stephans og
gerði grein fyrir andlegum skyldleika
hans við John Stuart Mill og fleiri
CARMEN Callil, einn af stofn-
endum Virago.
METSÖLUHÖFUNDAR Virago: Maya Angelou, sem kölluð hefur verið „lárviðarskáld“ Clintons Bandaríkjaforseta, en hún hélt ræðu
við innsetningarathöfn hans í embætti. Edith Wharton, sem útgáfan uppgötvaði að nýju, en hún er höfundur „Aldar sakleysisins" sem
samnefnd kvikmynd var gerð eftir. Pat Barker, sem tilnefnd hefur verið til Booker-verðlaunanna, en hún hefur nú flutt sig til Pengu-
in-útgáfunnar. Margaret Atwood, sem hóf feril sinn hjá Virago árið 1979. Þekktust verka hennar er „Saga þernunnar".
Kvennaútgáfa í klandri
ALLT ER í óvissu um framtíð
breska útgáfufyrirtækisins
Virago, sem stofnað var fyrir 22
árum, af konum og fyrir konur.
Ýmislegt bendir nú til þess að vegna
fjárhagsörðugleika verði það selt
einum samkeppnisaðilanna og hafa
nöfn Random House og Bloomsbury
verið nefnd, að því er fram kemur
í The Independent.
Ástæður þess að svo illa er komið
fyrir útgáfunni eru sagðar margar.
Hún hafi átt erfitt uppdráttar eins
og svo margar aðrar útgáfur á því
samdráttarskeiði sem verið hefur að
undanfömu. Þá hafa verið hatramm-
ar deilur innan útgáfunnar vegna
þeirrar ákvörðunar útgáfustjórnar-
innar að gefa einnig út verk eftir
karlmenn.
Virago var stofnuð fyrir 22 árum
er kvenréttindahreyfinginn var upp
á sitt besta en að útgáfunni stóðu
Carmen Callil, Ursula Owens og
Rosie Boycott. Tilgangurinn var sá
að gefa konum kost á að vinna sér
sess í breskum bókmenntum, bæði
rithöfundum og útgefendum. Fyrstu
árin stóð á titilsíðu allra bókanna:
„Virago er feminískt útgáfufyrir-
tæki“. Þar á eftir fylgdi listi yfir
ráðgjafa útgefenda, m.a. Germaine
Greer, og nokkurs konar heróp
Sheilu Rowbotham.
Virago-útgáfan hefur komið
mörgum heimsþekktum höfundum á
framfæri, m.a. Margaret Atwood,
Maya Angelou, Angela Carter og
Pat Barker, sem tilnefnd hefur verið
til Booker-verðlaunanna. Þá „endur-
uppgötvuðu“ konurnar í Virago rit-
höfunda á borð við Edith Wharton,
Willu Carter og Rosamond Leh-
mann. Virago hefur haldist misvel á
þeim höfundum sem hafa átt góðu
gengi að fagna en Angelou og Atwo-
od hafa þó haldið tryggð við útgáf-
una.
Deilt er um það hvort þörf sé á
sérstakri kvennaútgáfu, nú þegar
allt er í óvissu um framtíð Virago.
Breska skáldkonan Fay Weldon telur
að svo sé ekki. „Þörfin fyrir hana
er ekki lengur fyrir hendi. Ég held
að það sé til marks um árangur
þeirra að við getum nú litið á allar
bókmenntir, fremur en að aðgreina
þær í karla- og kvennabókmenntir."