Morgunblaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSTANDENDUR verð-
bréfafyrirtækisins Hand-
sals hf. sjá nú loks fyúr
endann á þeim óróleika
sem verið hefur í hluthafahópi fyrir-
tækisins á síðustu misserum. Lang-
vinnum deilum milli hluthafa lyktaði
með því hinn 12. janúar sl. að Sigurð-
ur Helgason og aðilar honum tengd-
ir seldu sín bréf, sem voru að nafn-
virði 47 milljónir króna, fyrir 103
milljónir. Um leið lét Edda Helgason
af störfum framkvæmdastjóra.
Kaupin voni gerð að frumkvæði ann-
arra hluthafa sem mynduðu meiri-
hluta, einkum Lífeyrissjóðs Austur-
lands, en ætlunin er síðan að selja
bréfin til hóps íjárfesta.
Verið er að ganga endanlega frá
sölu bréfanna þessa dagana og er
útlit fyrir að eftirspum sé meiri en
framboð. í því sambandi hafa verið
nefndir til sögunnar sem hugsanlegir
kaupendur Trygging hf., Sparisjóður
vélstjóra, Prentsmiðjan Oddi hf.,
Sund hf. og Eignarhaldsfélagið Al-
þýðubankinn hf., Skúli Þorvaldsson,
eigandi Hótels Holts, tveir lífeyris-
sjóðir, ásamt aðilum sem tengjast
samvinnuhreyfmgunni.
Ekki rekið í tengslum við
banka
Handsal hf. var stofnað fyrir rétt-
um fimm árum undir forystu Eddu
Helgason, rekstrarhagfræðings, en
hún hafði þá starfað um árabil hjá
Citibank og síðar stofnaði hún verð-
bréfafyrirtækið Sleipner í London.
Vel gekk að safna hlutafé og skrif-
uðu sig fljótlega um 20 aðilar fyrir
bréfum að fjárhæð um 70 milljónir.
Samstarfsmenn Eddu voru tveir fyrr-
um starfsmenn Fjárfestingarfélags
íslands hf., þeir Pálmi Sigmarsson
og Stefán Jóhannsson. Þegar í upp-
hafí markaði fyrirtækið sér nokkra
sérstöðu á íslenskum verðbréfamark-
aði þar sem það var hvorki rekið í
tengslum við banka eins og önnur
verðbréfafyrirtæki eða hafði með
höndum rekstur verðbréfasjóða. Því
var ætlað að stunda svokallaða heild-
sölu á þessu sviði í viðskiptum við
fyrirtæki, stofnanir og lífeyrissjóði.
Handsal tók fljótlega að sér umboð
fyrir erlenda verðbréfasjóði og gerði
ráðgjafarsamninga við nokkra lífeyr-
issjóði. Verðbréfaveltan á fyrsta
starfsárinu var alls 9,3 milljarðar en
jókst í 15 milljarða árið 1992. Veltan
var síðan 21 milljarður 1993, 19
milljarðar 1994 og tæplega 25 millj-
arðar 1995. Hagnaður hefur verið
hjá fyrirtækinu allt frá upphafi og
hluthafar fengið 5—10% arð á hveiju
ári.
Trygging seldi eftir
ársuppgjör 1994
Deilur innan félagsins eiga sér
langan aðdraganda því samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins kom
brestur í samstarfíð í stjóminni í
desember árið 1994. Þá kom upp
alvarlegur ágreiningur við Lífeyris-
sjóð Austurlands, einn stærsta hlut-
hafa félagsins, vegna viðskipta sjóðs-
ins við fyrirtækið. Raunar hótaði líf-
eyrissjóðurinn málaferlum á hendur
fyrirtækinu. Framkvæmdastjóri líf-
eyrissjóðsins var þá varaformaður
stjórnar og var hún óstarfhæf um
sex mánaða skeið eða fram í maí-
mánuð af þessari ástæðu.
Næst bar til tíðinda um sumarið
þegar Sigurður Helgason og fjöl-
skylda ákváðu að kanna möguleika
á sölu hlutabréfa sinna. Tilboð barst
í bréfín bæði frá lögfræðiskrifstofu
Sigurðar G. Guðjónssonar og öðrum
hópi óþekktra fjárfesta.
Þegar ljóst varð að bréfín yrðu
ekki seld á þeim tíma tók Trygging
hf. ákvörðun um að bjóða Sigurði
Helgasyni 15% hlut sinn í félaginu
til kaups. Trygging hafði verið annar
stærsti hluthafínn á eftir Sigurði
Helgasyni og sat Ágúst Karlsson,
forstjóri félagsins, í stjórn Handsals.
Tryggingafélagið var mjög óánægt
með samstarfíð í stjóminni eftir það
sem á undan var gengið, samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins. Einn-
ig blandaðist inn í þessar deilur
óánægja með lántökur Eddu Helga-
son hjá félaginu sem komu fram í
uppgjöri fyrir árið 1994. Þetta atriði
mun raunar hafa verið þymir í aug-
um fleiri hluthafa og starfsfólks fyr-
irtækisins.
Salan á hlutabréfum Tryggingar
gekk þó ekki snurðulaust fyrir sig,
#•
Oldumar
að lægja hjá
Handsali
Fréttaskýring
Loks sér fyrir endann á langvinnum deilum
hluthafa Handsals sem staðið hafa yfir frá
árínu 1994. Nýir og öflugir fjárfestar eru að
ganga til liðs við fyrirtækið og rætt er um að
auka hlutaféð um 50 milljónir vegna mikillar
eftirspumar eftir hlutum. Kristínn Briem
fjallar hér um átökin innan félagsins og
framtíðarhorfur í rekstri þess.
Hluthafar í
Handsali hf
um síðustu áramót
Landis holdings sELT 32,7%
Skeifan 15 10,8%
lifeyrfss). Austuriands 9,4%
Edda Helgason s&V-T 6,6%
Pálmi Sigmarsson 5,8%
Árni Gestsson 4,5%
Páll Ásgeir Tryggvason 4,3%
Þórhallur Þorláksson 4,2%
Jáhannes Markússon s£lT 4,0%
Gísli Marteinsson 2,9%
Sandur hf. 2,7%
Sigurður M. Magnússon 2,7%
Ólöf H. Preston sELt 1,4%
Rolf Johansen 1,4%
Sigurður I. SlgurðssorsELT 1,4%
Sindrastál hf. 1,4%
Helgi H. Sigurðsson s E LT1,3%
Framtíðarsjóðurinn hf. 1,3%
Smith & Norland 0,8%
Hlutafé samtals 95 milljónir kr.
enda var þá orðið Ijóst að tvær fylk-
ingar höfðu myndast í hluthafahópn-
um. í annarri fylkingunni var Sigurð-
ur Helgason og aðilar honum tengd-
ir með rétt tæpan helming bréfanna.
í hinni var Lífeyrissjóður Austur-
lands, bræðurnir Sveinn og Ágúst
Valfells og fleiri hluthafar sem sam-
anlagt áttu nauman meirihluta hluta-
flárins.
Sigurður Helgason og hans fólk
gerðu tilboð í bréfín miðað við geng-
ið 1,90 og var gengið frá samningum
um kaupin með fyrirvara um for-
kaupsrétt annarra hluthafa. Þetta
olli úlfaþyt meðal annarra hluthafa
sem töldu hagsmunum sínum ógnað,
en kaupin hefðu að óbreyttu þýtt að
Sigurður og aðilar honum tengdir
væru komnir með meirihluta. Niður-
staðan varð sú að hluthafarnir
ákváðu allir sem einn að nýta sér
forkaupsréttinn þannig að valdajafn-
vægið hélst óbreytt í félaginu. í því
sambandi er því haldið fram að lán-
tökur framkvæmdastjórans hafí opn-
að augu manna fyrir þeirri áhættu
sem fylgt gæti meirihluta einnar fjöl-
skyldu. Raunar' er einnig fullyrt að
Sigurður Helgason hafí árangurs-
laust reynt að kaupa hluti í félaginu
allt fram á þetta ár og bent á að
einungis hafi vantað prósentubrot
upp á meirihlutann.
„Samsæriskenningum“
mótmælt
Þessum kenningum er hins vegar
harðlega mótmælt af hálfu Sigurðar
og fjölskyldu hans. Aldrei hafí staðið
til að kaupa öll bréf Tryggingar hf.
og skýrt komið fram að enginn áhugi
væri fyrir að ná meirihluta í félag-
inu. Raunar hafí verið boðsent sér-
stakt bréf til allra hluthafa þessa
efnis. Tilboðið hafi verið gert með
vitund og samþykki stjórnarfor-
manns og stjórnar í þeim tilgangi
að höggva á þann hnút sem mynd-
ast hafði vegna Tryggingar. Endan-
leg niðurstaða sem lyktaði með kaup-
um allra hluthafanna hafi verið mjög
af hinu góða.
Á það er bent að bréf Sigurðar
M. Magnússonar og fleiri aðila hafí
einnig verið til sölu á þessum tíma
og raunar hafi hann gert kröfu um
að bréf sín yrðu keypt. Þannig hefði
verið hægðarleikur að ná meirihluta
í félaginu en fyrir því hafi einfaldlega
ekki verið áhugi. Þessi staðreynd
afsanni allar kenningar um að fjöl-
skyldan hafi ætlað sér að ná meiri-
hlutanum.
Skipt um fjóra stjórnarmenn
Á aðalfundi Handsals hf. hinn 22.
september dró aftur til tíðinda í hlut-
hafahópnum. Þá lagði fulltrúi Lífeyr-
issjóðs Austurlands fram tillögu um
að hlutafé félagsins yrði aukið um
50 milljónir króna, félagið yrði opnað
og hluthafahópurinn breikkaður.
Jafnframt var iögð fram tillaga þess
efnis að sett yrði inn í samþykktir
ákvæði um að starfsmönnum væri
óheimilt að taka lán hjá fyrirtækinu.
Þessar tillögur náðu ekki fram að
ganga heldur var vísað til stjórnar.
Stjórnarkjörið endurspeglaði síðan
hræringarnar hjá félaginu, þar sem
kjömir voru í stjórn þeir Ragnar S.
Halldórsson, formaður, Einar Hálf-
danarson, Sigurður Helgason, Ög-
mundur Skarphéðinsson og Sigurður
M. Magnússon. Þeir fjórir fyrst-
nefndu komu í stað Ágústs Valfells,
Ágústs Karlssonar, Eddu Helgason
og Gísla Marteinssonar.
Fylkingamar tvær voru nú hvor
með sína tvo menn í stjórninni, en
náðu samkomulagi um að Ragnar
Halldórsson yrði stjómarformaður
sem hlutlaus aðili til eftirlits.
Lántökurnar gagnrýndar í
skýrslu bankaeftirlits
Hins vegar lá fyrir á aðalfundin-
um að Edda Helgason hafði gert
upp sín lán að fullu. Því máii var
þó ekki endanlega lokið því það
skaut aftur upp kollinum í skýrslu
bankaeftirlits Seðlabankans um
Handsal sem unnin var undir lok
sl. árs. Bankaeftirlitið gerði þar at-
hugasemdir við lántökur Eddu, en
ekki síður við lántökur Pálma Sig-
marssonar, hins framkvæmdastjóra
félagsins. Pálmi hafði þá einnig gert
upp sín lán til fulls.
Eftir því sem næst verður komist
taldi bankaeftirlitið að umræddar
lántökur væru ekki við hæfí þar sem
í hlut ættu framkvæmdastjórar verð-
bréfafyrirtækis og handhafar leyfis
til verðbréfamiðlunar. Heimildamenn
Morgunblaðsins benda á í því sam-
bandi að strangar kröfur séu gerðar
um viðskiptasiðferði og vinnubrögð
þeirra sem hafi slík leyfi og það verði
að vera yfír allan vafa hafið.
Edda hefur vísað því á bug að
starfslok hennar hafí stafað af ein-
hvers konar misferli í starfi. 1 frétta-
tilkynningu segist hún hafa notið
lánafyrirgreiðslu með vitund stjórn-
enda fyrirtækisins, vextir hafi verið
greiddir á eðlilegan hátt og endur-
greiðsla átt sér stað að fullu.
Lántökur Eddu eiga sér eðlilega
skýringu, samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins. Edda stóð i miklum
málaferlum í Bretlandi fyrir nokkrum
árum ásamt fyrrverandi viðskiptafé-
laga sínum vegna starfa sinna þar í
landi. Hann lýsti sig gjaldþrota á
sínum tíma og gerðu lögmenn hans
kröfu um að Edda stæði skil á lög-
fræðikostnaði hans þar sem hún
væri félagslega ábyrg. Lögfræði-
kostnaðurinn vegna málaferlanna
lenti því með tvöföldum þunga á
Eddu og þurfti hún því á ákveðinni
lánafyrirgreiðslu að halda til að
mæta honum .
Um aðrar athugasemdir bankaeft-
irlitsins er lítt vitað. Ragnar S. Hall-
dórsson, stjómarformaður Handsals,
kvaðst í samtali við Morgunblaðið
ekki geta skýrt frá einstökum atrið-
um í skýrslu bankaeftirlitsins. „Það
er hlutverk bankaeftirlitsins að hafa
eftirlit með fjármálafyrirtækjum og
auðvitað gerði það sinar athuga-
semdir," sagði Ragnar. „Hins vegar
voru þær að miklu leyti samhljóða
þeim athugasemdum sem við höfðum
þegar fengið frá löggiltum endur-
skoðanda félagsins, KPMG Endur-
skoðun hf. Þess vegna vorum við
farnir að vinna að þessu og héldum
áfram eftir að við fengum þessar
athugasemdir. Þegar við gáfum svör
um hvenær við myndum geta lokið
við að koma því í lag sem bankaeftir-
litið fann að, var málinu lokið af
þess hálfu.“
Sigurjón Sighvatsson meðal
tilboðsgjafa
Sala Sigurðar Helgasonar og
tengdra aðila á tæplega helmings
hlut í félaginu hinn 12. janúar sl.
átti sér skamman aðdraganda. Þá
var aftur á ferðinni sami hópurinn
og hafði sýnt áhuga á að kaupa bréf-
in síðastliðið sumar. Þannig gerði
Almenna lögfræðistofan sem Sigurð-
ur G. Guðjónsson er í forsvari fyrir,
tilboð fyrir hönd breiðs hóps flár-
festa sem hljóðaði upp á 2,0. Tilboð-
ið var síðan hækkað í 2,05 og aftur
í 2,1, en lengra náðu þær þreifingar
ekki. Meðal þessara tilboðsgjafa voru
aðilar sem tengdust Íslenska út-
varpsfélaginu hf., þ.á.m. Siguijón
Sighvatsson, kvikmyndaframleiðandi
í Hollywood, ásamt Jafeti Ólafssyni,
fyrrverandi útvarpsstjóra félagsins.
Fjölskyldan vildi upphaflega selja
bréfin á genginu 3,0, en gerði þessum
aðilum gagntilboð miðað við gengið
2,35.
Á það reyndi ekki heldur varð nið-
urstaðan sú að samningar tókust við
Einar S. Hálfdanarson, fulltrúa
Skeifunnar 15, eignarhaldsfélags
Valfells-bræðra, og Lífeyrissjóðs
Austurlands, um kaupin miðað við
gengið 2,2. Bréfin voru að nafnverði
um 47 milljónir og nam söluandvirði
þeirra því um 103 milljónum, eins
og fyrr segir.
Sala bréfanna til hóps fjárfesta
er nú á lokastigi. Áhuginn meðal
væntanlegra kaupenda virðist tölu-
verður og er nú rætt um að auka
hlutaféð um 50 milljónir króna til
að mæta eftirspurninni. Það mun
væntanlega skýrast á allra næstu
dögum hveijir verða nýir eigendur
fyrirtækisins.
Stóraukin umsvif í fyrra
Á síðasta ári jukust umsvif Hand-
sals verulega því fjármunir í fjár-
vörslu fóru úr 2,5 milljörðum í 5
milljarða milli ára. Sérstaklega hef-
ur fjárvarsla aukist fyrir lífeyrissjóði
vegna fjárfestinga þeirra erlendis.
Þá hafði félagið frumkvæði að því
að bjóða svonefnd fasteignalán til
einstaklinga sem eru til 25 ára og
hafði milligöngu um slík lán sam-
tals að fjárhæð 3 milljarðar. Önnur
verðbréfafyrirtæki og bankar hófu
einnig að bjóða þessi lán í kjölfarið
sem hleypti auknu lífi í samkeppnina
á fjármagnsmarkaðnum. Þykir ljóst
að hér hafi verið um mikið framfara-
spor að ræða hjá Handsali. Þetta
ásamt fleiri þáttum skilaði sér í 38%
tekjuaukningu á árinu. Einhver
hagnaður varð hjá félaginu á árinu
en endanleg tala liggur ekki fyrir.
Forráðamenn Handsals eru bjart-
sýnir á framtíð rekstrarins og telja
að fyrirtækið muni áfram njóta mjög
góðs af þeirri sérstöðu sinni að hafa
ekki með höndum rekstur verðbréfa-
sjóða og vera óháð bönkum. Tekist
hefur að lækka rekstrarkostnað að
undanfömu, m.a. með fækkun
starfsmanna, og gera áætlanir ráð
fyrir tæplega 20 milljóna hagnaði á
þessu ári. Þá hefur einn af reynd-
ustu verðbréfamiðlurum landsins,
Þorsteinn Ólafs, sest í framkvæmda-
stjórastólinn, sem mun opna félaginu
ný sóknarfæri. Síðast enn ekki síst
er gert ráð fyrir að nýir og öflugir
hluthafar muni færa fyrirtækinu
aukin viðskipti og styrkja ímynd
þess.