Morgunblaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Afáhættumati
og útlánatöpum
Innlendar lánastofnanir hafa dregið dýran
lærdóm af ófullkomnu áhættumati á undan-
förnum árum. í kjölfarið hefur í auknum
mæli verið grípið til mats á greiðsluþoli
lántakanda í stað þess að meta einungis
tryggingar að baki lánum. Á sama tíma
hefur hins vegar aðilum á lánsfjármarkaði
farið fjölgandi með auknu frelsi á fjármagns-
markaði og hefur framkvæmdastjóri Iðnl-
ánasjóðs dregið í efa að lærdómur lánastofn-
ana hafí skilað sér til þessara aðila.
sú, að fjárfestarnir, sem að mest-
um hluta til eru lífeyrissjóðirnir í
landinu, séu ekki búnir að læra
þá lexíu sem bankar og sjóðir
lærðu, þegar þeir stóðu frammi
fyrir útlánatöpum.“
Bragi veltir því einnig fyrir sér
hvernig greiðslugeta skuldara sé
metin í þessum útlánum, t.d. hvað
varðar lokuð skuldabréfaútboð fyr-
irtækja sem fara fram í gegnum
verðbréfafyrirtækin. „Hvað vita
fjárfestar um greiðslugetu
skuldarans? Byggist fjárfestingar-
mat þeirra á gildi gömlu góðu
steinsteypunnar eins og í lána-
stofnunum á árum áður?“ spyr
Bragi og segir að þessum spurn-
ingum verði að svara áður en menn
vakni upp við ný útlánatöp, að
þessu sinni hjá öðrum aðilum en
lánastofnunum.
Þorsteinn Víglundsson kynnti sér hvað
þama liggur að baki.
ISLENSKUR íjármagns-
markaður hefur tekið stakka-
skiptum á undanförnum
misserum og hefur samkeppni á
lánsfjármarkaði aukist til muna.
í stað þess að leita til viðskipta-
banka eða lánasjóða eru mörg
fyrirtæki og sveitarfélög farin að
snúa sér beint að verðbréfamark-
aði með útgáfu skuldabréfa.
Kaupendur þessara bréfa, sem
samanstanda af lífeyrissjóðum,
verðbréfasjóðum og hlutabréfa-
sjóðum, svo dæmi séu tekin, eru
því orðnir virkari í lánveitingum
en áður hefir tíðkast.
Bragi Hannesson, framkvæmda-
stjóri Iðnlánasjóðs, lýsir hins vegar
yfir áhyggjum af því að áhættumat
þessara nýju aðila á lánsfjármark-
aði sé hugsanlega ófullkomið, í leið-
ara nýjasta tölublaðs Iðnlánasjóðs-
tíðinda, og segir það ekki vera í
takt við þann lærdóm sem bankar
og lánasjóðir hafí dregið af útlán-
atöpum undangenginna ára.
Bragi segir að flestar lánastofn-
anir hafi tekið áhættumat sitt til
gagngerrar endurskoðunar í kjöl-
far þessara útlánatapa. Þar hafi
stöðugleikinn í efnahagslífinu auð-
veldað verkið nokkuð. „Trygging
fyrir láni er ekki það sem fyrst er
skoðað nú heldur greiðslugeta
skuldarans," segir Bragi í grein
sinni. „Úr því þarf að fást skorið,
hvort rekstur, efnahagur og stjórn
viðkomandi fyrirtækis sé með þeim
hætti að lán verði endurgreitt,
áður en hugað er að næsta þætti,
sem er mat á tryggingum."
Gagnrýni Braga virðist fyrst og
fremst beinast að verðbréfafyrir-
tækjum og lífeyrissjóðum. Þessir
aðilar hafí verið vaxandi þátttak-
endur á markaðnum að undan-
förnu, meðal annars í tengslum við
aukin skuldabréfaútboð fyrirtækja
og sveitarfélaga, fyrir milligöngu
verðbréfafyrirtækja. Bragi segir
að fullyrða megi að áhættumat
fjárfesta á innlendum fjármagns-
markaði sé mjög ófullkomið.
„Skýringin á þessu kann að vera
Hlutverk verðbréfafyrirtækja
er að tniðla upplýsingum
Davíð Bjömsson, deildarstjóri
hjá Landsbréfum, segir það ekki
rétt að verðbréfafyrirtækin starfi
eftir einhverjum öðrum aðferðum
en bankakerfið, hvað áhættumat
við útlán varðar. „Okkar vinna
felst í því að taka saman allar fáan-
legar og nauðsynlegar upplýsingar
sem gera endanlegum kaupendum
kleift að taka ákvörðun. í þeim
útboðum sem hér er verið að ræða
um, að því er mér sýnist,.eru tekn-
ar saman útboðslýsingar þar sem
allar upplýsingar um viðkomandi
aðila koma fram, bæði hvað fjár-
hag varðar og einnig hvað varðar
upplýsingar um stjórnun og hvað
gera á við lánið.“
Davíð segir hins vegar að
smærri aðilar fái ekki lán með
þessum hætti nema gegn veði í
fasteignuin. Við þær aðstæður
fari fram greiðslumat á viðkom-
andi 'og fasteignirnar sem taka á
veð í séu metnar af hlutlausum
fasteignasölum. „Þegar þessari
vinnu sem snýr að verðbréfafyrir-
tækinu er lokið, sendum við þess-
ar upplýsingar til kaupenda, hvort
sem þar er um að ræða lífeyris-
sjóði eða aðra aðila. Þar með erum
Davíð
Björnsson
Bragi
Hannesson
Jóhannes
Siggeirsson
við búnir að gera það sem við eig-
um að gera sem miðlarar, þ.e. að
ganga úr skugga um að allar
nauðsynlegar upplýsingar liggi
fyrir. Þá sjá fjárfestar hver kjörin
eru og geta út frá því ákveðið
hvort þeir séu tilbúnir til þess að
kaupa bréfin eða ekki. Þeir hafa
í vaxandi mæli slegið til og keypf
skuldabréf beint af fyrirtækj-
unum, í stað þess að kaupa
skuldabréf af einstökum lána-
stofnunum. Þetta er í raun aðeins
spurning um framboð og eftir-
spurn, þarna ræður markaðurinn
og ekkert athugavert við það að
framboð og eftirspurn stjórni
verðinu á fijálsum markaði, þar
sem allar upplýsingar liggja fyr-
ir.“
Að sögn Davíðs fara fyrirtækin
í gegnum ákveðna síu hjá verð-
bréfafyrirtækjum, og mörg hver
komast ekki í gegnum það mat sem
þar fer fram, þar sem einhveijir
hlutir eru ekki í lagi. „Það sem á
annað borð fer frá okkur, fullmet-
ið og með öllum nauðsynlegum
upplýsingum, er lagt fyrír fagmenn
sem eru fullfærir um að meta þá
áhættu sem fylgir viðkomandi fjár-
festingu,“ segir Davíð.
Ávöxtunarkrafan of lág?
Meðal þess sem Bragi gerir sér-
staklega að umfjöllunarefni í grein
sinni er lítill munur á þeim vaxta-
kjörum sem fyrirtækjum og
sveitarfélögum býðst á markaðn-
um, í samanburði við lánakjör rík-
isins. Bendir Bragi á að á innlend-
um íjármagnsmarkaði, séu skráð
fyrirtæki og skuldsett sveitarfélög
að fá lán, án nokkurrar tryggingar
með 0,5-0,70% ávöxtun umfram
ríkistryggð húsbréf. „Miðað við
hliðstæð viðskipti á alþjóðlegum
markaði væri þessi munur frá 1,5%
til 3,0%.“
Davíð Björnsson svarar því til
að 6,5-7,0% raunvextir teljist varla
vera lágir fyrir íslensk fyrirtæki,
sérstaklega ef miðað er við það sem
fyrirtæki erlendis eru að greiða.
„Þessir vextir mættu ekki vera
mikið .hairri án þess að fyrirtæki
snúi sér alfarið að erlendum lánum.
Við verðum að horfa á að það er
ekki bara mikil samkeppni á milli
innlendra lánveitenda, heldur eig-
um við einnig í samkeppni við er-
lenda aðila.“
Ekki farið út í greiðslumat
Jóhannes Siggeirsson, fram-
kvæmdastjóri Sameinaða lífeyris-
sjóðsins, segir að sjóðurinn hafi
ekki farið út í greiðslumat á lán-
þegum sínum, líkt því sem lánþeg-
ar húsnæðisstofnunar þurfa að
ganga í gegnum. Þessi möguleiki
hafi verið ræddur en ekki hafi ver-
ið farið út í þá matsaðferð enn að
minnsta kosti. Hann segir að þess
í stað hafi sjóðurinn hert nokkuð
á reglum sínum hvað veðsetningu
varðar og þannig reynt að tak-
marka upphæð skuldar sjóðfélaga
við sjóðinn.
Að sögn Jóhannesar eru það
einkum þrír hópar fjárfesta sem
kaupi markaðstengd skuldabréf
hér á landi. Þeir eru lífeyrissjóðir,
verðbréfasjóðir og fjársterkir ein-
staklingar og fyrirtæki. Hann seg-
ist ekki geta svarað því hvernig
áhættumati hjá þessum hópum sé
hagað almennt, en hjá Sameinaða
lífeyrissjóðnum hafi það verið met-
ið svo að ekki væri mikil áhætta
fólgin í því að kaupa skuldabréf
af sveitarfélagi á borð við Reykja-
víkurborg.
„Við höfum einnig til fjölda ára
lánað sjóðsfélögum gegn fast-
eignaveði. Við höfum verið mjög
íhaldssöm í því og reyndar fengið
skammir frá okkar sjóðsfélögum
fyrir það. Við höfum miðað þar
við að lána ekki hærri fjárhæðir
FUNDUR
framundan!
Tæknivæddir þingsalir í öllum stærðum.
Leitið upplýsinga og við sendum gögn um hæl.
SCANDIC
LOFTLEIÐI R
Stmi: 5050 900 • Fax: 5050 905
Framtali á vaxtatekjum af
spariskírteinum verði breytt
UMBOÐSMAÐUR Alþingis hefur
beint þeim tilmælum til ríkisskatt-
stjóra að embættið endurskoði leið-
beiningar til einstaklinga varðandi
útfyllingu skattframtals. Telur um-
boðsmaður eðlilegt að einstaklingum
verði gefinn kostur á því að teija ár-
lega fram áfallnar vaxtatekjur af
spariskírteinum ríkissjóðs, í stað nú-
verandi fyrirkomulags þar sem þessar
tekjur eru taldar fram í heild á því
ári sem skírteinin koma til innlausnar.
Umboðsmaður segir að svo virðist
sem núverandi fyrirkomulag hafi
verið tekið upp á sínum tíma til að
einfalda einstaklingum framtal
Umboðsmaður
Alþingis um framtals-
leiðbeiningar
þessara tekna, enda höfðu þær eng-
in áhrif til skerðingar vaxtabóta né
annarra skattalegra réttinda. Hins
vegar hafi orðið breyting þar á frá
og með 1. janúar 1995 er þessar
tekjur hafi komið til frádráttar
framtöldum vaxtagjöldum við út-
reikning vaxtabóta. Einstaklingar
hafi því staðið frammi fyrir því að
uppsafnaðar vaxtatekjur og verð-
bætur tiltekins árafjölda af spari-
skírteinum kæmu til frádráttar
vaxtabótum þeirra á því ári sem
bréfin kæmu til innlausnar.
Umboðsmaður segir að ekki sé
sjálfgefíð að þessi uppgjörsháttur
geti fallist óbreyttur undir íþyngjandi
lagabreytingar við gildistöku þeirra,
þegar svo er komið, að tekjur þessar
skerði skattaleg réttindi einstaklinga
samkvæmt ákvörðun löggjafans.
Telur hann því eðlilegt að framtelj-
endum verði gert kleift að telja fram
vaxtatekjur hvers árs af spariskír-
teinum, enda sé það í samræmi við
uppgjörsaðferð þeirra á öðrum
vaxtatekjum og -gjöldum.
Tæknival
CISCO er mest seldi netbúnaöur
í heiminum í dag.
CISCO fyrir Samnetiö / ISDN,
Internetiö og allar nettengingar.
-+