Morgunblaðið - 22.02.1996, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1996
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Hart deilt á
mjólkuriðnaðinn
Sól hf. hefur staðið í mikilli baráttu við mjólk-
uriðnaðinn að undanfömu, m.a. í tengslum
við tilraunir fyrírtækisins til að hefja
framleiðslu á mjólkurafurðum. Þekktust er
tilraun fyrirtækisins til kaupa á Mjólkursam-
lagi Borgfírðinga fyrir um ári, en ágreinings-
efnin em þó fleiri. Þorsteinn Víglundsson
kynnti sér hvað þama liggur að baki.
SÉRSTAÐA Mjólkursamsöl-
unnar í Reykjavík og ann-
arra mjólkurbúa lands-
manna gagnvart öðrum at-
vinnugreinum sem og samkeppni
þessara fyrirtælqa við einkafyrirtæki
í matvælaiðnaði hefur lengi verið ís-
lenskum iðnrekendum þymir í aug-
um. Sælgætisframleiðendur hafa
haft horn í síðu mjólkurframleiðenda
vegna einkaréttar þeirra fyrrnefndu
til sölu á mjólkurdufti en sælgætis-
framleiðendur hafa sagt verð það
sem þeir þurfi að greiða fyrir þessa
afurð vera langt yfir heimsmarkaðs-
verði. Þá hefur Myllan einnig haft
athugasemdir fram að færa við
brauðframleiðslu Mjólkursamsölunn-
ar í Reykjavík.
Nýjasta dæmið er þó eflaust bar-
átta Sólar hf. við mjólkurframleið-
endur, en fyrirtækið hefur að undan-
fömu leitað leiða til þess að rétta
samkeppnisstöðu sína gagnvart
mjólkurbúum og Mjólkursamsölunni
í Reykjavík. Meðal annars reyndi
fyrirtækið að kaupa Mjólkursamlag
Borgfirðinga síðastliðið vor er úrelda
átti búið. Þessi mál virðast nú loks
vera farin að skýrast og meðal ann-
ars hélt Kaupfélag Borgfirðinga
eignum sínum en á móti kom um
30 milljón króna skerðing á hámarks-
greiðslu vegna úreldingar. I fram-
haldinu er stjórn kaupfélagsins m.a.
að íhuga að hefja framleiðslu á
ávaxtasöfum í húsnæðinu, sem vænt-
anlega yrði þá í samkeppni við Sól hf.
Misheppnuð kauptilraun
Sól hf. gerði á sínum tíma tilraun
til þess að stofna nýtt fyrirtæki um
rekstur á afurðastöð Mjólkursamlags
Borgfírðinga í samvinnu við bændur
og Kaupfélag Borgfirðinga, síðastlið-
ið vor, eftir að umræða um úreldingu
búsins fór af stað. Tilgangur Sólar
hf. með þessum þreifíngum var að
fá aðgang að hráefni til framleiðslu
á vörum unnum úr mjólkurafurðum,
en fyrirtækið hafði um nokkurt skeið
lýst áhuga á að hefja slíka fram-
leiðslu.
Óformlegar viðræður um þessi
kaup hófust við forsvarsmenn Kaup-
félags Borgfirðinga haustið 1994 en
tilraun Sólar til kaupa á búinu fór
út um þúfur er landbúnaðarráðherra,
Guðmundur Bjarnason, staðfesti
samning um úreldingu búsins. Var
því borið við að málaleitan Sólar hf.
hefði borist of seint til þess að hægt
væri að taka hana til greina. Auk
þess lét ráðherra hafa eftir sér að
engar óskir hefðu borist frá forsvars-
mönnum Kaupfélags Borgfírðinga
um breytingar á því samkomulagi
sem fyrir hefði legið í málinu.
í kjölfar ákvörðunar ráðherra var
Ríkiskaupum falið að leita eftir
kauptilboðum í eignir Mjólkursam-
lags Borgfírðinga að Engjarási í
Borgarnesi. Auglýsing þess efnis var
birt í Morgunblaðinu 21. maí 1995
og var frestur til að skila inn tilboð-
um veittur fram til 29. maí. Engin
tilboð bárust í eignirnar og aðeins
eitt í tæki frá Mjólkurbúi Flóa-
manna, sem síðar var dregið til baka.
Ekkert varð því af sölu eignanna.
Útboðið sjónarspil?
Forsvarsmenn Sólar sættu sig hins
vegar ekki við hvemig staðið var að
þessu útboði og nefndu þeir ein fimm
atriði er þeir töldu ámælisverð, í bréfí
til Ríkiskaupa dagsettu 26. maí
1995. Þar á meðal var gerð athuga-
semd við að hvergi væri tilgreint í
auglýsingunni að óheimilt væri að
taka þær eignir sem boðnar væru til
sölu í notkun til mjólkurvinnslu á ný,
í samræmi við þær reglur sem giltu
um úreldingu mjólkurbúa.
Einnig var gerð athugasemd við
ummæli sem höfð voru eftir Þóri
Páli Guðjónssyni, kaupfélagsstjóra
Kaupfélags Borgfirðinga, í Morgun-
blaðinu 10. maí 1995. Þar kemur
fram að þegar hafi náðst samkomu-
lag um að Engjaás ehf., fyrirtæki
sem kaupfélagið stofnaði til helm-
inga á móti Osta- og smjörsölunni,
Mjólkursamsölunni og Mjólkurbúi
Flóamanna, keypti umræddar eignir.
Þórir Páll sagði þó að málið yrði
skoðað ef utanaðkomandi aðili gerði
tilboð, en slíkt væri talið ólíklegt.
Þessi ummæii töldu forsvarsmenn
Sólar benda til þess að þegar hefði
verið samið um kaupverð og útboði
Ríkiskaupa á eignunum því ekki
ætlað að koma á raunverulegri sölu,
heldur hafi þarna einungis verið um
málamyndaútboð að ræða. Því hafí
þarna verið framið brot á þeim
grundvallarreglum sem lög um fram-
kvæmd útboða og almennar reglur
um útboð byggi á.
Þá var ennfremur gerð athuga-
semd við það orðalag umræddrar
auglýsingar að söluaðilar áskildu sér
rétt til þess að taka hvaða tilboði sem
er eða hafna öllum. Þessi fyrirvari
var að þeirra mati andstæður reglum
um jafnræði bjóðenda, úr því að
ákveðið hefði verið að beita útboðs-
fyrirkomulagi við sölu umræddra
eigna.
í ljósi þessara athugasemda töldu
forsvarsmenn Sólar hf. það mikið
skorta á að umrætt útboð stæðist
lög, að þeir treystu sér ekki til að
bjóða í umræddar eignir. Þeir áskildu
sér hins vegar rétt til þess að krefj-
ast nýs útboðs og ógildingar á þeim
samningum sem kynnu að verða
gerðir um sölu eignanna, auk þess
sem skorað var á Ríkiskaup að stöðva
útboðið.
Ríkiskaup svöruðu bréfí Sólar hf.
með bréfí dagsettu 31. maí 1995.
Kemur þar fram að í um-
ræddri auglýsingu hafi
verið tilgreint hvar bjóð-
endur gætu nálgast frek-
ari upplýsingar um þær
eignir sem ætti að selja
og því hefði bjóðendum verið kleift
að afla sér upplýsinga um þær kvað-
ir sem fylgdu sölu eignanna.
Ennfremur kemur þar fram að
Ríkiskaupum hafi ekki verið kunnugt
um að neinn samningur hafí legið
fyrir um sölu eignanna er útboðið fór
fram, og ekki vitað betur en til stæði
að selja eignirnar ef viðunandi tilboð
fengist. Þá bentu Ríkiskaup jafn-
framt á að lög um framkvæmd út-
boða eigi ekki við um sölu eigna
heldur falli hún undir reglugerð um
ráðstöfun eigna ríkisins.
Hvað áskilinn rétt um að taka
hvaða tilboði sem er eða hafna öllum
svöruðu Ríkiskaup því til að við sölu
á eignum ríkisins væri litið til heildar-
verðs og greiðslukjara, en heildar-
verð þurfí ekki alltaf að vera hag-
stæðast þar sem í tilboðum kunni
að vera atriði eins og greiðslukjör
og ýmsir fyrirvarar sem einnig þurfi
að skoða.
Ríkiskaup töldu því ekki neina
ágalla vera á sölumeðferðinni sem
yllu því að ógilda yrði útboðið og var
beiðni Sólar hf. þess efnis því hafnað.
Málinu skotið til
landbúnaðarráðuneytis
Forsvarsmenn Sólar hf. sættu sig
ekki við þessa niðurstöðu og skutu
því málinu til Landbúnaðarráðuneyt-
isins með bréfí dagsettu 14. júlí 1995,
í ljósi þess að ráðuneytið hafði falið
Ríkiskaupum að bjóða eignirnar út.
Þar voru fyrmefndar athugasemdir
ítrekaðar, auk þess sem því sjónar-
miði Ríkiskaupa, að lög um fram-
kvæmd útboða ættu ekki við, var
mótmælt.
Jafnframt var óskað eftir upplýs-
ingum um hvetja landbúnaðarráð-
herra hefði skipað í hagræðingar-
nefnd, sem honum bar samkvæmt
þar að lútandi reglugerð að skipa til
að hafa umsjón með úreldingu og
sölu á eignum Mjólkursamlags Borg-
fírðinga. Ennfremur var óskað eftir
upplýsingum um þátt ráðuneytisins
í því að fela Ríkiskaupum að auglýsa
eftir tilboðum í eignir MSB, í ljósi
fyrrgreindra reglna.
Hinn 18. ágúst sl. var erindi Sólar
ítrekað og svo aftur mán-
uði síðar, þar sem enn
hafði ekkert svár borist
frá landbúnaðarráðuneyt-
inu. Að sögn Guðmundar
Sigþórssonar, skrifstofu-
stjóra í landbúnaðarráðuneytinu, var
svar ráðuneytisins sent Sól hf. í síð-
ustu viku, um 7 mánuðum eftir að
erindið barst ráðuneytinu.
Páll Kr. Pálsson, forstjóri Sólar
hf., sakaði landbúnaðarráðherra um
óeðlilegan drátt á afgreiðslu málsins
og þar með brot á 9. gr. stjórnsýslu-
laganna í viðtali við Morgunblaðið
4. febrúar síðastliðinn. Guðmundur
Sigþórsson segir að því miður vilji
það brenna við að afgreiðsla mála
dragist á langinn hjá ráðuneytum.
„Hins vegar sjáum við ekki að það
hefði breytt gangi mála í þessu til-
felli vegna þess að búið var að svara
því sem mestu máli skipti um útboðs-
meðferðina. Þetta er líka spurning
um hvaða aðild Sól hefði getað átt
að málinu þar sem þeir voru ekki
bjóðendur, en þeim hefði verið fijálst
að bjóða hefðu þeir viljað.“
Engar athugasemdir
við niðurstöðu Ríkiskaupa
Að sögn Guðmundar var svar
ráðuneytisins á þá leið að það hefði
engu við niðurstöðu Ríkiskaupa að
bæta og að eðlilega hefði verið stað-
ið að umræddu útboði, „Það lá fyrir
að við hefðum engar athugasemdir
við svari Ríkiskaupa á sínum tíma.
Lögfræðingar þessa ráðuneytis sáu
ekki ástæðu til þess að grípa þar inn
í.“
Hvað varðar athugasemdir Sólar
segir Guðmundur að aðilar málsins
hafí verið bundnir þröngum tíma-
mörkum við framkvæmd útboðsins,
en Ríkiskaupum hafi verið. treyst
fyllilega til þess að annast það. „Að
vísu töldu forsvarsmenn Sólar að
þetta útboð hefði aðeins verið til
málamynda, en það var nú ekki.“
Aðspurður um fyrrnefnd ummæli
kaupfélagsstjóra Kaupfélags Borg-
fírðinga segir Guðmundur að kaupfé-
lagsstjóri hafí á þeim tíma ekki verið
í aðstöðu til að lýsa slíku yfir. „Hann
var búinn að skuldbinda sig í samn-
ingi við okkur um að við hefðum
alveg fullan rétt til þess að auglýsa
eignirnar, sem var gert, og að taka
ákvörðun um þær í framhaldinu mið-
að við þau tilboð sem bærust. Það
lá því fyrir samkomulag um að þær
yrðu seldar en ekkert'annað."
Kaupfélagið
heldur eignunum
í samningi um úreldingu MSB var
tekið fram að sölutilraunum á eign-
um búsins skyldi lokið 1. júní. Eins
og fyrr var tilgreint voru eignirnar
auglýstar 21. maí og var frestur til
að skila tilboðum veittur til 29. maí.
Þar sem ekki tókst að selja þær eign-
ir Mjólkursamlags Borgfirðinga sem
voru úreltar og samningaumleitanir
Hagræðinganefndar við Mjólkurbúið
FUNDUR
framundan!
Tæknivæddir þingsalir í öllum stærðum.
Leitið upplýsinga og við sendum gögn um hæl.
SCANDIC
LOFTLEIÐIR
Sími: 5050 900 • Fax: 5050 905
Samkeppnishæf kjör
& Langur lánstími
* Stuttur afgreiðslutími
Eriendar myntir
Sveigjanleg endurgreiðsla
Virk þjónusta á lánstíma
Milliliðalaus lánveiting
IÐNLANASJOÐUR
ÁRMÚLA 13a »155 REYKJAV(K»SÍMI 588 6400
o
t-
Búið áfram
í eigu Kaup-
félagsins
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1996 B 7
VIÐSKIPTI
um markaðsverð báru ekki árangur,
vísaði nefndin málinu til landbúnað-
arráðherra.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins stóð þá ágreiningur á milli
. nefndarinnar og Kaupfélags Borg-
fírðinga um það hvort skylt væri að
setja eignirnar í virka sölu eða með
hvaða hætti kaupfélagið ætti að
greiða fyrir áframhaldandi not af
húsnæðinu undir aðra ------------
starfsemi en mjólkurfram-
leiðslu. Hugmyndir nefnd-
arinnar voru á þá leið að
eignimar yrðu auglýstar til
sölu að nýju, eða Kaupfé- '
laginu gert að greiða um 80 milljón-
ir króna fyrir áframhaldandi not.
Guðmundur Sigþórsson segir að
ráðherra hafí síðan lokið málinu með
samkomulagi við stjórn kaupfélags-
ins hvemig hátta skuli lokameðferð
málsins. „Það samkomulag fól það í
sér að mat var lagt á markaðsvirði
eignanna, sem byggði á líkum for-
sendum og áður höfðu verið notaðar
við úreldingu annarra hliðstæðra
eigna,“ segir Guðmundur. „Þetta
mat hljóðaði upp á 227 milljónir
króna eða 31 milljón króna lægri fjár-
hæð en bókfært verð fasteigna og
véla sem komu til úreldingar."
Hann segir að samkvæmt þeim
lögum sem sett voru um hagræðingu
í mjólkuriðnaði í árslok 1992 hafi
verið heimilt að sækja um hagræð-
ingarstyrk sem næmi allt að 100%
af bókfærðu verði véla og fasteigna.
í reglunum var jafnframt kveðið á
um að ef unnt væri að selja þessar
eignir til annarra nota væri heimilt
að draga hálft söluverð þeirra frá
úreldingarstyrknum. „Það sem þetta
felur í sér er að í samningnum var
fullkomin heimild til þess að mark-
aðssetja, auglýsa og selja eignirnar
þeim aðilum sem sýndu þeim áhuga.
Hins vegar í þessu tilviki þegar ekki
berst neitt kauptilboð, þá liggur það
alveg ljóst fyrir að eignin verður í
eigu kaupfélagsins," segir Guðmund-
ur.
Það kann að vekja furðu manna
að niðurstaðan skuli vera sú að kaup-
félagið haldi eignunum án þess að
nokkur greiðsla komi fyrir, eftir að
greiddar höfðu verið 227 milljónir
króna af verðmiðlunarfé til úrelding-
ar búsins, Mjólkursamsalan í Reykja-
vík framreitt 75 milljónir til viðbótar
í tengslum við samning um uppgjör
á eignarhluta í samsölunni, auk þess
sem hið nýja hlutafélag, Engjaás
ehf., fékk 40 milljón króna hlutafjár-
framlag frá Mólkursamsölunni og
Mjólkurbúi Flóamanna. Samtals var
því um að ræða liðlega 340 milljónir
króna, sem beint og óbeint voru til-
komnar vegna úreldingarinnar.
Svar ráðu-
neytis dróst
í 7 mánuði
Guðmundur segir það hins vegar
alltaf hafa verið ljóst að styrkur þessi
væri einungis til úreldingar á eignun-
um til nota í mjólkuriðnaði, en honum
hefðu ekki fylgt neinar kvaðir um
eignayfírfærslu og því væru fast-
eignirnar ekki ríkiseign. Þá sé það
alveg ljóst að hagsmunir Kaupfélags-
ins hafi fólgist í því að eignin seldist
á sem hæstu verði enda hefði það
þýtt hærri greiðslu til þess. „Samn-
ingurinn um framkvæmd úreldingar
gerði ráð fyrir því að sölutilraunum ,
yrði lokið 1. júní. Miðað við að samn-
ingagerðin hefði verið í eðlilegum
farvegi, þá hefði samningur legið
fyrir í janúar-febrúar. Þess í stað
dregst hann fram í maí vegna ágrein-
ings um eignarhald mjólkurbúsins.
Þessi ágreiningur olli því hins vegar
að sölutíminn styttist verulega, en
hann var þó ennþá innan marka sem
Ríkiskaup töldu að væri í lagi að
vinna innan."
I skilmálum úreldingarinnar er
kveðið á um að ekki megi ráðstafa
fasteignum eða tækjum mjólkurbús-
ins til mjólkurframleiðslu. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
var hluti tækjabúnaðarins hins vegar
seldur til mjólkurbúsins í Búðardal.
Guðmundur Sigþórsson segir þetta
vera rétt. Hins vegar hafi hér verið
um að ræða eina vél, sem hafí áður
verið tekin út af úreldingarlista og
því ekki greiddur neinn úreldingar-
styrkur vegna hennar. Afgangur
tækjabúnaðarins sé hins
vegar enn til staðar í hús-
næði Kaupfélagsins, enda
hafí við úreldinguna verið
gert ráð fyrir því að nýta
““ mætti hann til annars en
mjólkurframleiðslu.
Hvað núverandi nýtingu hús-
næðisins varðar fengust þær upplýs-
ingar hjá Þóri Páli Guðjónssyni,
kaupfélagsstjóra Kaupfélags Borg-
firðinga, að ný not hefðu fundist
fyrir 3/4 hluta húsnæðisins. Þar
færi fram móttaka á mjólk frá bænd-
um og neyslumjólk væri dreift í versl-
anir á svæðinu þaðan. Þá hefði
áfengisframleiðsla þar verið aukin
og pizzugerð væri þar einnig til húsa.
Hann sagði að nú væri verið að kanna
í framhaldinu hvaða not væri frekar
hægt að hafa af húsnæðinu, og sagði
aðspurður að meðal þeirra möguleika
sem verið væri að kanna væri fram-
leiðsla á ávaxtasöfum.
Ýmis annar
ágreiningur á ferðinni
Ágreiningurinn um sölu MSB er
ekki það eina sem forsvarsmenn
Sólar hf. hafa deilt um við mjólkur-
framleiðendur. Eftir að tilraunin til
kaupa á MSB fór út um þúfur leit-
aði fyrirtækið eftir verðtilboði í mjólk
frá Mjólkursamsölunni, miðað við að
hún væri sótt og afgreidd á tank,
en ekki í neytendaumbúðum. Mjólk-
ursamsalan gerði fyrirtækinu tilboð
sem ekki var talið ásættanlegt sökum
þess hversu lítill munur var á því
verði og heildsöluverði á mjólk I neyt-
endapakkningum til verslana. Málinu
var því vísað til fimmmannanefndar.
Að sögn Georgs Ólafssonar, for-
manns nefndarinnar, hefur nefndin
tekið málið til meðferðar og er niður-
stöðu að vænta innan skamms.
Þá hefur Sól einnig sent Sam-
keppnisráði erindi þar sem farið er
fram á fjárhagslegan aðskilnað á
milli þess hluta rekstrar mjólkurbú-
anna og Mjólkursamsölunnar í
Reykjavík sem er í fijálsri sam-
keppni við aðra aðila á markaðnum,
og hins vegar þess hluta rekstrarins
sem snýr að vinnslu á mjólk og mjólk-
urafurðum. Samkvæmt upplýsingum
Samkeppnisstofnunar er málið enn í
athugun þar, en þeir segja að vænta
megi niðurstöðu á næstunni.

Leggðu pappírana á borðið í
smMm~
Með ATLAS-kápum og BIND-O-MATIC innbindivélum
getur þú lagt fram ársreikninga, fundargerðir, tilboð
vörulista o.m.fl. með frágangi sem lýsir fagmennsku.
Staðlaðar eða sérmerktar kápur ef óskað er.
Atlas
BIND-O-MATIC innbindivélar frá 8.153 kr.
Borgartúni 24 • sími 562 1155
TÆKNIBYLTING!
niiisÉo
em þeqar hafa verið
ii—
engdar samnetinu
(ISDN) stofntengingu
(PRI) á íslandi.
NHsÉú Vms..
• Voice mail (talhólf).
• Fyrir allar stærðir fyrirtækja.
• Sjálfvirk svörun.
• Símaskrá (nafnaskrá) 2000 númer.
• Innbyggt skilaboðakerfi.
• Vídeó símafundur (conference)
milli notenda mögulegur.
• Hægt að tengja við tölvunet
o.fl., o.fl.
Seldar um allan heim, yfir 500
Nitsuko Venus símstöðvar með
samnettengingu (ISDN) í Noregi.
Er bæði með grunn-(BRI) og
stofntengingu (PRI) til tengingar
við samnetið (ISDN).
... ÓBnúaiileglr miigiileiltar!
SÍNWIRKINN
•u
Hátúni 6A,
C' í'ff sími 561-4040,
Jimtce/Q fl.f. fax 561-4005.
þú ert aldrei einn n rieð Cl ISCO
n s t o S v s i m
CISCO er mest seldi netbúnaður
í heiminum í dag.
1 CISCO fyrir Samnetið / ISDN,
Internetið og allar nettengingar.
Hátækni til framfara
Tæknival
Skeifunni 17 • Slmi 568-1665 • Fax 568-0664