Morgunblaðið - 03.10.1996, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996 C 11
11
A
næstu misserum verða
væntanlega stigin mikil-
væg skref í þá átt að end-
urskipuleggja íslenskan
fjármagnsmarkað. Við-
skiptaráðherra hefur greint frá því
að á haustþingi leggi hann fram
frumvarp á Alþingi um að breyta
ríkisviðskiptabönkunum, Búnaðar-
banka íslands og Landsbanka ís-
lands, í hlutafélagsbanka. Ekki mun
vera stefnt að því að selja hlutabréf
í bönkunum að sinni en hins vegar
hefur verið minnst á þann möguleika
að hlutaféð verði aukið með sölu
hlutabréfa á markaði.
Þá hefur viðskiptaráðherra í sam-
vinnu við forsætisráðherra og sjávar-
útvegsráðherra undirbúið breytingu
á Fiskveiðasjóði íslands, Iðnlánasjóði
og Iðnþróunarsjóði. Fram hafa kom-
ið mismunandi skoðanir á því í hveiju
sú breyting eigi að felast. Annars
vegar er því haldið fram að rétt sé
að sameina lánastarf-
semi sjóðanna í einum
ijárfestingarbanka. Hins
vegar að breyta eigi
fyrstnefndu sjóðunum í
tvö hlutafélögum. í báð-
um tilvikum er gert ráð
fyrir því að Iðnþróunar-
sjóður hætti starfsemi
sinni og í staðinn komi
nýsköpunarsjóður fyrir
íslenskt atvinnulíf.
Rökrétt franihald
fyrri breytinga
Þessar breytingar eru
rökrétt framhald af
breytingum á löggjöf
um fjármagnsmarkað-
inn á liðnum árum. ís-
lenskur fjármagnsmarkaður er orð-
inn hluti af alþjóðlegum markaði og
íslensk fjármálafyrirtæki þurfa í vax-
andi mæli að takast á við erlenda
keppinauta. Öllum hömlum á gjald-
eyrisviðskiptum hefur verið rutt úr
vegi. Einstaklingar og fyrirtæki frá
öðrum EES-ríkjum mega fjárfesta
að vild í öllum greinum íslensks at-
vinnulífs nema fiskveiðum og frum-
vinnslu sjávarafurða. Bankar og aðr-
ar lánastofnanir, verðbréfafyrirtæki
og verðbréfasjóðir frá öðrum EES-
ríkjum geta opnað útibú hér á landi
án þess að þurfa til þess leyfi ís-
lenskra stjórnvalda eða boðið þjón-
ustu hér á landi án þess að opna
afgreiðslu. Svipað gildir um starf-
semi tryggingafélaga frá öðrum
EES- ríkjum hér á iandi.
Þótt eitt sinn hafi e.t.v. mátt lýsa
íslenskum fjármagnsmarkaði sem
vernduðum heimamarkaði íslenskra
fjármálafyrirtækja þá á sú lýsing
alls ekki við lengur. Nýjasta staðfest-
ing þess er sala bifreiðatrygginga frá
ensku tryggingafélagi hér á landi í
harðri samkeppni við íslensk trygg-
ingafélög.
Fjórir áhrifavaldar
Hrun þeirra múra sem eitt sinn
umluktu íslenskan fjármagnsmarkað
og aukin samkeppni frá erlendum
aðilum eru einn þeirra áhrifavalda
sem móta munu framtíðarþróun ís-
lenskra fjármálafyrirtækja. Ahrifa-
valdarnir eru fleiri:
• Sívaxandi krafa frá almenningi
og fyrirtækjum um lægra verð á fjár-
málaþjónustu. Þetta á við um þjón-
ustugjöld og útlánsvexti.
• Samruni íslenskra atvinnufyrir-
tækja í stærri heildir og vilji þeirra
og geta til að takast á við stærri,
flóknari og fjármagnsfrekari verk-
efni hér á landi og erlendis.
• Ör tækniþróun, ekki síst í tölvu-
samskiptum, þ. á m. þróun Internets-
ins. Áhrifa þessara breytinga er ein-
ungis að litlu leyti farið að gæta á
sviði fjármálaþjónustu en þeirra mun
ekki síst gæta þar.
Fjármálasamsteypur
Til að bregðast við þessum breytt-
um aðstæðum þarf stærri og öflugri
ijármálafyrirtæki en áður. Það er
ekki aðeins nauðsynlegt til að geta
þjónað sífellt stærri atvinnufyrirtækj-
um heldur einnig til að geta dreift
útlánaáhættu og annarri áhættu með
viðunandi hætti, dregið úr kostnaði
til að mæta sívaxandi samkeppni og
á sama tíma tryggt nægjanlega arð-
semi til að geta fjárfest í nýrri tækni
og stundað eðlilegt þróunarstarf.
Þetta leiðir án efa til þess að hér á
landi munu myndast Ijármálasam-
steypur, annað hvort við samruna
Framtíðarsýn á
fjármagnsmarkaði
Sjónarhorn
Hugmyndir um að sameina Fiskveiðasjóð
og Iðnlánasjóð í rjárfestingarbanka tefja
fyrir nauðsynlegri uppstokkun ijármálafyrir-
tækja, að áliti Finns Sveinbjörnssonar.
gildir í atvinnuiífinu. Því er mikil-
vægt að ríkisviðskiptabönkunum
verði breytt í hlutafélagsbanka og
fjárfestingarlánasjóðum atvinnuveg-
anna í hlutafélög svo hlutir geti
gengið kaupum og sölum og eignar-
tengsl myndast milli fjármálafyrir-
tækja. Þetta gildir ekki aðeins um
ríkisviðskiptabankana, Fiskveiðasjóð
og Iðnlánasjóð heldur einnig Ferða-
málasjóð og Stofnlánadeild landbún-
aðarins. Þá þarf einnig að endur-
skoða rekstrarfyrirkomulag spari-
sjóðanna því þeir eru sjálfseignar-
stofnanir sem geta keypt önnur fjár-
málafyrirtæki en sjálfir njóta þeir
verndar rekstrarfyrirkomulagsins.
Verði þetta tvennt gert er ég ekki
í vafa um að mjög fljótt muni draga
til tíðinda á fjármagnsmarkaði og
starfandi fjármálafyrirtæki þjappast
saman í stærri heildir. Það er æski-
leg þróun að mínu áliti. Jafnframt
tel ég að hugmyndir um að sameina
Fiskveiðasjóð og Iðnlánasjóð í tiltölu-
lega stóran fjárfestingarbanka eigi
ekki við lengur og muni einungis
tefja fyrir nauðsynlegri uppstokkun
starfandi fjármálafyrirtækja og sam-
runa þeirra í alhliða íjármálasam-
steypur.
Höfundur er hagfræðingvr og
framkvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra viðskiptabanka.
Finnur
Sveinbjörnsson
ijármálafyrirtækja sem
nú starfa eða samruna
að þeirra að einhvetju
leyti og nána samvinnu
að öðru leyti. Þessar
íjármálasamsteypur
verða tiltölulega fáar,
varla fleiri en þijár.
Fjármálasamsteypur
framtíðarinnar munu
bjóða almenningi og
fyrirtækjum alhliða
fjármálaþjónustu, þ.e.
hefðbundna bankaþjón-
ustu, lánastarfsemi
þ.m.t. húsnæðislán og
önnur fjárfestingarlán
til langs tíma og eignar-
leigu, verðbréfavið-
skipti, verðbréfasjóði
og tryggingar. Samhliða þeim munu
starfa einhver sérhæfð íjármálafyrir-
tæki, t.d. á sviði verðbréfaviðskipta,
en trúlega ekki í lánastarfsemi eða
á sviði greiðslumiðlunar. Aukin sam-
keppnisvitund almennings og fyrir-
tækja hér á landi mun tryggja að
þessar fjármálasamsteypur veita
hver annarri eðlilegt aðhald en mesta
aðhaldið mun þó koma frá erlendum
fjármálafyrirtækjum.
Nú eru starfandi hér á landi þrír
viðskiptabankar og eru tveir þeirra
í eigu ríkisins, sparisjóðirnir (Spari-
sjóðabanki íslands hf. og tæplega
þijátíu sparisjóðir um land allt), tvö
greiðslukortafyrirtæki (í eigu við-
skiptabanka og sparisjóða), nokkrir
fjárfestingarlánasjóðir atvinnuveg-
anna (þar eru Ferðamálasjóður, Fisk-
veiðasjóður Íslands, Iðnlánasjóður og
Stofnlánadeild landbúnaðarins mikil-
vægastir og eru þeir allir í eigu ríkis-
ins), fjögur eignarleigufyriitæki (eitt
í eigu Islandsbanka hf., eitt í eigu
ríkisviðskiptabankanna og tveggja
tryggingafélaga, eitt í eigu sparisjóð-
anna og eitt sem eingöngu var stofn-
að um einn tiltekin eignarleigusamn-
ing), sex verðbréfafyrirtæki (tvö í
eigu viðskiptabanka, eitt í eigu spari-
sjóðanna og eitt að miklu leyti í eigu
annars verðbréfafyrirtækis), nokkrir
verðbréfasjóðir sem allir eru ná-
tengdir verðbréfafyrirtækjum og
nokkur vátryggingafélög og líftrygg-
ingafélög.
Miðstýrð þróun?
Það er ómögulegt að segja hvern-
ig þessi flóra fjármálafyrirtækja mun
endurraðast í tiltölulega fáar fjár-
málasamsteypur á komandi árum.
Ég álít að farsælast sé að ekki verði
reynt að miðstýra því um of á þessu
stigi þótt ríkisvaldið sem eigandi ríki-
sviðskiptabankanna tveggja og
helstu fjárfestingarlánasjóða at-
vinnuveganna sé í lykilaðstöðu til
þess að skapa einhveijar af fjármála-
samsteypum framtíðarinnar. Þess í
stað ættu stjórnvöld að leggja
áherslu á tvennt á næstu misserum:
• Tryggja að sams konar fjármála-
fyrirtæki búi við sömu starfskilyrði
á markaði. Þetta hefur að mestu leyti
þegar verið gert en lagaákvæði um
að sveitarstjórnir skipi tvo menn í
stjórnir sparisjóða og að fulltrúar
viðskiptabanka sitji í stjórnum fjár-
festingarlánasjóða eru þó dæmi um
hið gagnstæða. Breyting á ríkisvið-
skiptabönkum og fjárfestingarlána-
sjóðum atvinnuveganna í hlutafélög
er einnig liður í því að samræma
starfsskilyrði á markaðnum.
• Tryggja að uppstokkun fjármála-
fyrirtækja í fjármálasamsteypur geti
átt sér stað á grundvelli sömu lög-
mála og með sama hætti og almennt
Rá&stefha
fj a rskipta -
S4ú þegar 90 ár eru liðin frá jppr iL,il. II
kuí & cmcímí wnr Irm&i ir I
Nú þegar 90 ár eru li&in frá
því að sœsími var iagður til
landsins og Landssími ísiands
tók til starfa, efnir Póstur og
sími til ráðstefnu um fjar-
skiptaþróun.
:00 Ávarp samgönguráðherra Halldórs Blöndal
3:10 Staða fjarskipta á fslandi í dag
Ólafur Tómasson, póst- og símamálastjóri
13:30 Frá ríkisrekstri yfir í hlutafélag
Frá einkaleyfi til opinnar samkeppni
Tormod Hermansen, forstjóri Telenor, Noregi
14:10 Framtíðin
Cuðjón Már Guðjónsson, stjórnarformaður Oz
14:25 Fjarskiptatæknin í fyrirtækjarekstri
Símon Kristjánsson, deildarstj. fjarskiptasv. tölvud. Flugleiða
14:40 Netvædd margmiðlun
Örn Orrason, verkfræðingur,
Kerfisverkfræðistofu Háskóla Islands
15:00 Kaffiveitingar
15:30 Internet II
Jan Snygg, Ericsson, Svíþjóð
16:10 Samruni tölvu- og símatækni
Frosti Bergsson, forstjóri Opinna kerfa
16:25 Opnar umræður frummælenda og
annarra fundarmanna
17:00 Ráðstefnuslit
Fundarstjóri: Páll Magnússon, sjónvarpsstjóri
Scandic Hótei Loftleiðir
7. október 1996, kl. 13:00
Skráning er hafin í síma 550 6003
Aðgangur er öllum opinn
og er ókeypis
POSTUR OG SIMI