Morgunblaðið - 19.12.1996, Síða 6

6 B FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Hvar verður
ávöxtun best
áárinu 1997?
Fjármál á fimmtudegi
*
Þjóðarbúskapur á Islandi stendur traustari
fótum nú en nokkru sinni fyrr, skrifar
Sigurður B. Stefánsson. Með gætni við
hagstjóm og við gerð kjarasamninga em
horfur í efnahagsmálum og á
jjármálamarkaði góðar á árinu 1997.
HLUTABRÉFAVERÐ á
Wall Street hefur hækk-
að úr 1.000 árið 1982
á mælikvarða Dow Jo-
nes vísitölunnar í um 6.500 núna.
Bjartsýnir spá því að senn verði
10.000 í augsýn og hver veit nema
þeir komi til með að hafa rétt fyr-
ir sér.
Hlutabréfaverð getur þó ekki
haldið áfram að hækka meira en
sem nemur hagnaðaraukningu
fyrirtækja þegar til lengdar lætur.
A sama hátt er torvelt að sjá
hvernig hagnaður fyrirtækja getur
aukist hraðar en sem nemur fram-
leiðsluaukningu (hagvexti) í þjóð-
arbúskapnum. Hagnaðurinn getur
ekki aukist hraðar en þjóðartekjur
til lengdar nema með því móti að
eigendur fyrirtækja (hluthafar)
séu að taka til sín stærri skerf af
kökunni á kostnað launþega eða
neytenda...
Síðan á árinu 1982 hefur árs-
hækkun Dow Jones vísitölunnar
að jafnaði verið fjórfalt meiri en
sem nemur hagvexti í Bandaríkj-
unum. Það þarf þó ekki endilega
að þýða að hlutabréfaverð sé orð-
ið of hátt núna. Til dæmis mætti
benda á að hlutabréfaverð var
afar lágt árið 1982 eftir 17 ára
tímabil frá 1965 til 1982 þegar
verð á hlutabréfum hækkaði
minna en sem nam verðbólgu á
þeim tíma.“
Varnaðarorð frá Wall Street
eiga vel við á íslandi
Þetta eru þijú lauslega þýdd
brot úr grein eftir Tony Jackson,
„Nothing lasts forever“, um sí-
hækkandi hlutabréfaverð á Wall
Street, en hún birtist í Financial
Times á mánudag í síðustu viku.
Þar veltir greinarhöfundur því fyr-
ir sér hve lengi hlutabréfaverð
geti haldið áfram að hækka jafn-
hratt og það hefur gert síðustu
14 árin.
Hækkun hlutabréfaverðs í
Bandaríkjunum á árunum 1982
til 1996 svarar til um 10% raun-
ávöxtunar á ári að jafnaði allan
tímann og ættu flestir að geta
verið ánægðir með þá ávöxtun.
Hún er þó ekki nema lítið eitt
hærri en raunávöxtun banda-
rískra hlutabréfa að jafnaði allan
tímann frá 1926 til 1988 en þá
var hún 8,8%. Þau 62 ár ná yfir
kreppuna miklu á fjórða áratug
aldarinnar (eftir hrunið 1929) svo
og 17 árin ofangreindu þegar
hækkun hlutabréfaverðs hélt ekki
í við verðbólgu. En það er ástæða
til að hafa sérstaklega í huga að
Dow Jones vísitalan hefur hækk-
að um 20% á árinu 1996 eftir 25%
hækkun árið 1995 og þau tvö
árin er því um að ræða mjög mikla
hækkun sem naumast getur varað
í mörg ár.
Þessi varnaðarorð frá Wall
Street eiga vel við á íslandi nú.
Hlutabréfaverð hér hækkaði um
25% árið 1994, 33% árið 1995 og
um nálægt 60% árið 1996 eða að
jafnaði 38% hvert árið. Slík hækk-
un getur vissulega ekki haldist í
mörg ár. Þó verður að hafa í huga
að verðið var afskaplega lágt í
mars 1984 þegar hækkunartíma-
bilið hófst, með svipuðum hætti
og átti við í Bandaríkjunum árið
1982. Þrátt fyrir mikla hækkun á
síðustu árum er „hlutfallslegt
verð“ í Bandaríkjunum og í
Reykjavík er ekki mjög hátt í sögu-
legu samhengi en þó nokkuð hátt.
Með hlutfallslegu verði er átt við
verðmæti hlutabréfa í fyrirtæki í
hlutfalli við hagnað þess eða
„tekjuöflunargetuna".
Góðæri er grundvöllurinn
fyrir hækkandi verði á
hlutabréfum
Ástæðan fyrir því að hlutfalls-
legt verð er ekki mjög hátt í sögu-
legu samhengi jafnvel eftir hækk-
anir áranna 1994 til 1996 er sú
að hagnaður skráðra fyrirtækja
hefur einnig hækkað gífurlega
(bæði nefnari og teljari hlutfallsins
hafa hækkað). Arðsemi skráðra
fyrirtækja á íslandi er hærri en
arðsemi innlendra fyrirtækja að
jafnaði og ekki er ólíklegt að hagn-
aðaraukning þeirra í góðæri sé
einnig meiri en annarra að jafn-
aði. Þess vegna getur arðsemi
hlutabréfa eða raunverðshækkun
hlutabréfa verið miklu hærri en
sem nemur hagvexti að jafnaði í
mjög langan tíma, eins og dæmin
sýna, og gagnstætt því sem haldið
var fram í greininni í Financial
Times sem vitnað var til hér að
framan.
Góður hagvöxtur í þjóðarbú-
VIÐSKIPTI
verðbólga hefur minnkað
og hagvöxtur aukist
- Verðbólga
\\ Hagvöxtur -

X 1
wxn J wrr
r~i ffl r~i

I
Verðbólga og hagvöxtur í Bandaríkjunum
8o/o------------------------ 1990-1997
pVerðbólga
4
2
0
'2 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
10%--------------------- ... í Þýskalandi
8
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Hagvöxtur á íslandi 1971-97
og mögulegur vöxtur
Vísitala landsframleiðslu
4
2
0
-2
|- Hagvöxtur
1 Verðbólga

ITTrrHR
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
1 o % — --------------------- ... í Japan
1971 1975
1980
1985 1990
1995
Hagvaxtarslakinn 1971 til 1997
15%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
-------- ... í Bretlandi
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
skapnum eða góðæri, þ.e. stöðug
og jöfn tekjuaukning í þjóðarbú-
skapnum, er grundvöllurinn fyrir
því að hagnaður fyrirtækja geti
haldið áfram að aukast og þar
með verð á hlutabréfum í þeim
að hækka. Þess vegna þarf að
byija á því að greina hagvaxtar-
horfur þegar reynt er að svara
spurningunni hvar á hlutabréfa-
markaði ávöxtun verður best á
árinu 1997. Að skuldabréfamark-
aði verður vikið að síðar.
Hagvaxtarhorfur eru áfram
góðar á árinu 1997 í langflestum
löndum veraldar. Áætlað er að
hagvöxtur í öllum ríkjum samtals
verði yfir 4% en á árinu 1996 er
reiknað með 3,8%. Tekjur jarð-
arbúa munu því aukast meira á
árinu 1997 en nokkru sinni í sögu
mannkyns. í helstu iðnríkjum er
búist við að hagvöxtur verði 2,5%
árið 1997 en útkoman árið 1996
er áætluð 2,2%. Þær tölur skipta
íslendinga í raun meiru þar sem
viðskipti eru einkum við iðnríkin
þótt önnur lönd skipti æ meira
máli. Verðbólga er áætluð aðeins
um eða innan við 2,5% í iðnríkjun-
um. Seðlabankar virðast hafa full
tök á verðlagsþróun og aukningu
peningamagns.
Góður hagvöxtur og lítil
verðbólga í öllum
mikilvægum ríkjum
Myndimar í hægri dálknum
sýna hagvöxt og verðbólgu í fjór-
um af mikilvægustu iðnríkjunum
og þar ræður þróun á verðbréfa-
markaði úrslitum. Þótt horfur í
efnahagsmálum séu almennt góð-
ar er að mörgu að hyggja og ekki
síst hvar hvert ríki er statt í hag-
sveiflunni, þ.e. hve langt er síðan
síðasta samdráttar- eða stöðnun-
arskeiði lauk. í Bandaríkjunum er
að hefjast sjötta árið (frá og með
1992) í uppsveiflu. Átvinnuleysi
þar er um 5,5% og álitið er að
afkastageta þjóðarbúsins sé nýtt
nokkurn veginn til fullnustu. Þar
kann að styttast í hápunkt hag-
sveiflunnar. Hagvöxtur er áætlað-
ur um 2,3% og verðbólga um 2,9-
3%, hvort tveggja svipað og á ár-
inu 1996. Vegna hættu á vaxta-
hækkunum gæti orðið nokkur órói
á hlutabréfamarkaði.
í Evrópu er EMU hugsunarhátt-
urinn allsráðandi og flest stóru
ríkin (Þýskaland, Frakkland, ítal-
ía, Spánn o.s.frv.) keppast við að
draga hratt úr fjárlagahalla til að
fullnægja skilyrðum Maastricht-
sáttmálans. Þessar aðgerðir halda
aftur af þenslu og verðbólgu. í
Þýskalandi benda hagspár til betra
árferðis 1997 en í ár og hagvöxtur
ætti að aukast úr um 0,8% á þessu
ári í a.m.k. 2% en verðbólga er
vel innan við 2% (sjá mynd). Mik-
ið er komið undir því að stjórnvöld
nái að auka fijálsræði á vinnu-
markaði til að draga úr atvinnu-
leysi og glæða hagvöxt og minnka
ríkisútgjöld.
Þjóðarbúskapur í Japan hefur
gengið afar vel á árinu 1996 og
er reiknað með að hagvöxtur verði
yfir 4%. Hann mun þó minnka á
árinu 1997 vegna þess að áhrif
eru að fjara út af mikilli aukningu
ríkisútgjalda frá árunum 1993-94
en þá var gripið til aukinna rík-
isumsvifa til að glæða framleiðslu.
Verðbólga er engin (lækkandi
verðlag) og framleiðslukerfið er
að styrkjast eftir kreppuna 1990
til 1995.
í Bretlandi gengur þjóðarbú-
skapurinn mjög vel og er hagvöxt-
ur 2,2% í ár og horfur á 3,5%
aukningu á árinu 1997. Ríkishalli
er HtiII og skuldir langt undir
Maastricht-skilyrðum. Enginn pól-
itískur vilji er þó til að taka af-
NÝHERJI
Skaftahlíð 24 - Sími 569 7700
http://www.nyherji.is