Morgunblaðið - 02.03.1997, Qupperneq 2

2 B SUNNUDAGUR 2. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
\m wjift ai
IbdfMir s@lð Miéir
SUMARIÐ 1958 gekk ný-
fermdur drengur dag einn
út úr húsi ömmu sinnar
og föðursystkina á
Grettisgötunni og var ferð hans
heitið vestur í bæ til þess að hefja
píanónám hjá frú Leopoldínu Ei-
ríks. Föðursystkini hans höfðu gef-
ið honum í fermingargjöf tilsögn
í píanóleik í mánaðartíma. Milli
kennslutímanna sat hann og æfði
sig á píanóið heima hjá skyldfólk-
inu á Grettisgötunni með lamaðan
föðurbróður sinn sem áhugasaman
áheyranda. Nærvera frændans og
eldheitur áhugi hans á framförum
nemandans varð til þess að náminu
var sinnt af enn meiri kostgæfni.
„Það var mikil ögun táningi að
æfa sig við þessar aðstæður," seg-
ir Jónas. „Eg man til dæmis að
einn daginn hafði ég uppi áform
um að fara í bíó, en Leifi þótti ég
eiga ólokið við eitthvað og sagði,
„Ekki fer ég í bíó“, enda gat hann
sig hvergi hreyft. „Ég fæddist
á Bergþórshvoli og er stoltur af
því,“ heldur Jónas áfram. „Ættfólk
mitt, bændafólk, söng mikið og í
Landeyjunum var ættarsetrið
Austurhjáleiga, á stundum nefnd
Sönghjáleiga. Faðir minn Ingi-
mundur Guðjónsson hafði for-
göngu um sönginn, hann lærði að
leika á harmoníum í þrjár vikur
hjá bónda einum og fór ríðandi
sveitina á enda með eldiviðarpoka
á bakinu til að borga fyrir tímana.
Árangur af þessari skammvinnu
kennslu var sá að hann varð vel
sálmabókarfær og stjómaði söng
fjölskyldunnar og síðan kórum
hvar sem hann var allt sitt líf.
Ég flutti bamungur að Selfossi
með foreldrum mínum og átti þar
bemskuárin, bjó þar í næsta húsi
við Davíð Oddsson. Þegar ég var
tíu ára skildu foreldrar mínir. Móð-
ir mín heitir Guðrún Kristjánsdótt-
ir og býr hún nú á dvalarheimili
fyrir aldraða á Hvolsvelli. Hún
hefur löngum verið sjúklingur,
einnig á bernskuárum mínum var
hún mikið á sjúkrahúsum. Atvikin
höguðu því svo til að ég fylgdi ég
föður mínum. Við pabbi fluttum
til Þorlákshafnar sem þá var um
hundrað manna byggð. Bjuggum
við feðgamir fýrst í einu herbergi
í verbúð í Þorlákshöfn, eftir að
hann gerðist verkstjóri hjá Meitlin-
um. Það var að vissu leyti erfitt
tímabil en mér afar kært í minning-
unni. Ég fór í skóla í Hveragerði
en leiddist þar svo mjög að faðir
minn hafði forgöngu um að koma
á fót bamakennslu í Þorlákshöfn.
Það varð úr að barnakennsla hófst
í Þorlákshöfn og Kristján frá
Djúpalæk var ráðinn kennari,
kynnin við hann vom mér dýr-
mæt. Kennslan fór fram í einni
stofu og sátu þar börn á ýmsum
aldri. Það var mjög skemmtilegt
samfélag í Þorlákshöfn á þessum
tíma og einmanakennd var orð sem
enginn skildi af eigin raun. Lífið-
var „saltfiskur", vinnan var það
sem allt snerist um. Ég vann í fiski
á sumrin og kynntist þannig fólk-
inu í kringum mig vel og einnig
íslendingnum í sjálfum mér. Það
var mikil samheldni með fólkinu í
Þorlákshöfn, ég man eftir að a.m.k.
einu sinni fóru nær allir í þorpinu
saman í útilegu á Snæfellsnes."
Að Jónasi standa að mestu rang-
æskar ættir, hann er kominn að
þrem fjórðu hlutum frá Jóni Stein-
grímssyni eldklerki, foreldrar Jón-
asar eru systkinabörn og afi hans
og amma líka. „Ég segi stundum
að ég eigi varla erindi á ættarmót,
mér nægi að líta í spegil,“ segir
Jónas og hlær. Vestfirðir eiga þó
þau ítök í honum að amma hans
var frá Fífustöðum í Ketildölum í
Arnarfirði. Borinn á höndum ætt-
ingja og vina óx Jónas upp og
JÓNAS, Viðar Gunnarsson, Gunnar Guðbjartsson og Kristinn Sigmundsson í óperuhúsinu í Wi-
esbaden í Þýskalandi eftir íslenska söngtónleika þar.
varð æ tónelskari sem árin liðu.
„Ég var söngvið bam og fékk mitt
tónlistaruppeldi í æsku af þessu
söngstússi heima og svo úr Útvarp-
inu. Ég var ekki gamall þegar ég
sat um að hlusta á óperutónlist af
ýmsu tagi og tólf ára þekkti ég
töluvert til í heimi þeirra tónbók-
mennta, Callas og Jussi Björling
voru leikfélagar mínir. Fyrir mig
var það mjög sérstök upplifun að
spila tvær langar æfingar með
Boris Christoff þegar hann var hér
á Listahátíð um árið. Þegar ég fór
í gagnfræðaskóla í Hveragerði bjó
ég hjá Ingunni Bjamadóttur tón-
skáldi og hennar yndislegu fjöl-
skyldu. Hún sagði stundum frá því
að ég hefði byrjað okkar kynni
ellefu ára gamall á því að spyija
hana hver væri hennar uppáhalds
ópera. Ég leitaði gjaman eftir
kynnum við mér eldra fólk, enda
einbimi alinn upp að mestu með
eldra fólki. Pabbi giftist aftur og
eignaðist þijú böm en ég var þá
farinn að heiman. Ég umgekkst
þó auðvitað jafnaldra mína líka,
t.d. átti ég þátt í að stofna ung-
mennafélag í Þorlákshöfn sem
starfaði af miklu fjöri og ég spil-
aði á harmónikku á skólaböllum -
það var einmitt vegna þeirrar spila-
mennsku sem Leifur, hinn lamaði
föðurbróðir minn, spurði hvort ég
vildi ekki koma suður og fá tilsögn
í píanóleik í fermingargjöf, heima
hjá þeim var til píanó en ekki heima
hjá mér. Eftir að ég var kominn í
píanónám fyrir alvöru fór ég á sjó
í tvö sumur til þess að vinna mér
inn peninga til að kaupa mér
píanó.“
í Tónlistarskólanum
í Reykjavík
Það var móðir Jónasar sem hafði
frumkvæði að því að leita eftir
skólavist fyrir hann í Tónlistarskól-
anum í Reykjavík. „Þá eins og oft
fyrr og síðar var ég leiddur áfram
án þess að hafa meðvitað mótaða
stefnu,“ segir hann. „Það var
mamma sem fór í tónlistarskólann
og spurðist þar fyrir um skólavist
fyrir mig og tók með sér um-
sóknareyðublöð sem ég síðan fyllti
út. Henni var sagt að úr því ég
hefði verið svona stutt í píanónámi
væri kannski heppilegra fyrir mig
að læra á t.d. trompet en slíkt kom
aldrei til greina. Þótt ég hefði bytj-
að seint á læra gekk námið nokkuð
vel. Ég hef aldrei ætlað mér að
verða eitthvað, ég hef verið leiddur
áfram og hljómborðið hefur löng-
um verið mitt töfraborð sem ég
nota til að hafa ofan af fyrir mér.
í Tónlistarskólanum kynntist
ég góðum kennurum, svo sem
Rögnvaldi Siguijónssyni, Ásgeiri
Beinteinssyni og síðast en ekki síst
Árna Kristjánssyni. Hann er stór-
kostlegur maður og dásamlegur
kennari. Ég fór í tónmenntakenn-
aradeildina og sat þar með fólki
eins og Jóni Stefánssyni, Þorgerði
JÓNAS og Ágústa kona hans leika fjórhent í brúðkaupi sonar
síns, Gunnars Leifs, og Guðrúnar Blöndal.
ÞESSI mynd var tekin 31. janúar sl. í DigraneskirRju þegar
Jónas minntist 200 ára afmælis Schuberts á afmælisdegi hans.
Ljósmynd Krissý.
ÐIGRANESKIRKJA var þéttskipuð fólki á Schuberttónleikum
Jónasar Ingimundarsonar fyrir skömmu.
Ingólfsdóttur, Agli Friðleifssyni og
fleirum slíkum, sem öll hafa unnið
tóntlistinni mikið gagn hvert á sínu
sviði. Námið var eins konar stúd-
entspróf í tónlist og gaf innsýn inn
í margvísleg fræði sem ég sem
píanisti hefði aldrei leitt hugann
að. Ýmsir kennarar höfðu mikil
áhrif, eins og til dæmis Róbert
Abraham Ottóson, Engel Lund,
Einar Kristjánsson, sem var söng-
kennari minn, Jón Þórarinsson og
fleiri mætti telja.
í Tónlistarskójanum kynntist ég
konunni minni, Ágústu Hauksdótt-
ur, hún var að læra á píanó eins
og ég, við spiluðum stundum sam-
an fjórhent í gamla daga. Nú kenn-
ir hún píanóleik við Tónmennta-
skóla Reykjavíkur. Við giftum okk-
ur ung og hún hefur verið minn
besti vinur og mikilvægasti leið-
beinandi, hún hlustar á allt sem
ég geri og segir mér hiklaust hvað
henni finnst.
Árið 1967 fórum við til Vínar-
borgar ásamt ungu barni okkar
og ég hóf nám við Tónlistarhá-
skóla Vínarborgar. Vínarpíanist-
arnir Jörg Demus og Alfred Brend-
el höfðu komið hingað og haldið
tónleika hjá Tónlistarfélaginu, eins
og allir vita hélt það mæta félag
uppi öflugu tónleikahaldi í ára-
tugi, það þarf nauðsynlega að end-
urvekja það mikilvæga starf að
nýju. Ég var hrifinn af þessum
mönnum og ég spilaði fyrir Dem-
us. Ég var þá búinn að fá uppgef-
in nöfn kennara við tónlistarskól-
ann í Vínarborg. Hann merkti við
nokkra þeirra og setti tvo krossa
við einn og sagði: „Ef þú kemst
til hans þá ertu á grænni grein.“
Ég skrifaði Josef Dichler og hann
svaraði og sagðist hafa þijú pláss
laus en 27 hefðu sótt um. Ég fór
í inntökuprófið til Vínarborgar og
komst til Dichler. í Vínarborg vor-
um við til ársins 1970. Það var
stórkostlegt að vera þar, andi
gömlu meistaranna sveif þar enn
um þrátt fyrir að búið væri að
breyta mörgu í hinni gömlu og
virðulegu borg. Ég gleymi aldrei
þegar ég heyrði fyrstu tónleikana
í Musikverein, það voru svo mikil
viðbrigði frá Háskólabíói, hljómur-
inn í húsinu var svo fagur, þá skildi
ég merkingu orðanna: Á vængjum
söngsins.
Eftir að við komum heim til ís-
lands fórum við á Selfoss og vorum
þar í fjögur ár. Ég kenndi og spil-
aði, æfði kóra - dvöl okkar þar
eystra var lærdómsríkur og
skemmtilegur tími. Árið 1974
fluttum við til Reykjavíkur, þá
bauðst mér kennarastaða við Tón-
listarskólann. Þótt gott væri að
vera að Selfossi fannst mér stund-
um ég vera dálítið langt í burtu,
einkum þegar fólk var að leita eft-
ir að fá mig til að spila með sér.“
Hrísgrjón í píanóinu
„Síðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar og ég hef reynt fyrir
mitt leyti að koma að gagni eftir
mætti. Ég hef kennt, stjórnað kór-
um og leikið á um það bil 40 til
50 tónleikum á ári frá 1970 og ég
tala þá ekkert um skólakynningar
og uppákomur af öllu mögulegu
tagi við öll hugsanleg tækifæri.
Ég get sagt margar reynslusögur
úr þessu starfi, sumar skemmtileg-
ar. Eitt sinn í bijáluðu veðri barð-
ist ég með Kristni Sigmundssyni á
tónleikastað, við náðum við illan
leik u.þ.b. klukkustund of seint og
gátum við átt von á því að hafa
sjálfir misst af okkur, ef svo má
segja, en viti menn salurinn var
fullur af fólki sem hafði ofan fyrir
sér með söng, er þetta ekki yndis-
Iegt?
Eg man eftir mjög Iöngum ein-
leikstónleikum úti á landi. Úrvals
hljóðfæri var að staðnum og allt
gekk vel en í fyrsta verkinu eftir
hlé settist ein nótan föst og hreyfði
sig hvergi. Hagleiksmenn í salnum
réðust í það vandaverk óvönum að
taka allt hljóðfærið í sundur og í
ljós komu allmörg hrísgrón sem
höfðu blandað sér í leikinn. Skýr-
ingin var brúðkaup, sem átti sér
stað daginn áður í leikriti og hluti
FRAMHALD Á SÍÐU 4