Morgunblaðið - 17.07.1997, Blaðsíða 40

.40 FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Elín Þorláks-
dóttir fæddist á
Hrauni í Ölfusi hinn
29. október 1904.
Hún lést á Hjúkr-
unarheimilinu
Slyóli hinn 10. júlí
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Þorlákur Jónsson,
bóndi á Hrauni, f.
26.12. 1872, d. 15.5.
1915, og kona hans
Vigdís Sæmunds-
dóttir, húsfreyja á
Hrauni, f. 23.12.
1877, d. 5. 11. 1965.
Systkini hennar eru: Sæmund-
ur, f. 1903, d. 1983, Guðrún, f.
1907, d. 1989, Þorlákur Axel,
f. 1907, d. 1908; Ólafur, f. 1913,
og Karl, f. 1915, d. 1995.
Hinn 29. nóvember 1930 gift-
ist Elín Siguijóni Guðmunds-
syni, kennara og verslunar-
manni, f. 16.6. 1903, en hann
lést af slysförum hinn 12.11.
1933. Seinni maður hennar var
Sigurður Grímsson verkstjóri,
f. 10.5. 1888, d. 1.6. 1980, en
^ þau giftust þ. 19.10. 1943.
Barn Elínar og Sigurðar
Jónssonar, rafvirkjameistara
(f. 10.4. 1894, d. 4.6. 1938):
Halla Siguijóns, tannlæknir, f.
15.11. 1937. Hennar maður er
Sigurgeir Kjartansson, læknir,
f. 7.3. 1938. Þeirra börn eru:
1) Aðalsteinn, skóg-
fræðingur, f.12.6.
1962, kvæntur
Steinunni Geirs-
dóttur, f. 28.9.1963.
Þeirra börn eru
Hugrún, f. 16.7.
1990, og Borghild-
ur, f. 7.1. 1993. 2)
Elín, tannlæknir, f.
9.2. 1967, gift
Kristjáni Hallvarðs-
syni, f. 4.5. 1967.
Þeirra börn eru
Halla, f. 16.12. 1992
og Katla, f. 29.10.
1994.
Fóstursonur Elínar og Sig-
urðar Grimssonar er Olgeir
Skúli Sverrisson, prentari, f.
25.3. 1950. Kona hans er Sigur-
rós Hermannsdóttir, meðferð-
arfulltrúi, f. 19.11. 1958. Olgeir
Skúli á fjögur börn og tvö stjúp-
börn: Sigriði Rósu f. 1971,
Vigni, f. 1975, Birnu f. 1976,
Egil f. 1979, Helgu Birnu f.
1979 og Kristínu Evu, f. 1982.
Elín Iauk ljósmóðurnámi árið
1924 og starfaði sem ljósmóðir
í Ölfusi á árunum 1924 - 1930
Hún flutti til Reykjavíkur árið
1930 og starfaði þar sem
saumakona jafnhliða húsmóð-
urstörfum.
Útför Elínar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag, og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
ELÍN
, ÞORLÁKSDÓTTIR
Kvödd er í dag tengdamóðir mín,
Elín Þorláksdóttir. Nú eru rúm
fjörutíu ár liðin síðan fundum okkar
fyrst bar saman, en þau kynni áttu
~'eftir að verða lengri en nokkurn
grunaði. Það var fremur fáskiptin
og alvörugefín kona sem með var-
færni en alúðlegu viðmóti tók á
móti uppburðarlitlum menntaskóia-
dreng, sem þó var greinilega að
sniglast kringum einkadótturina,
augasteininn hennar.
A yfír þriggja áratuga samvistum
undir sama þaki reyndi ég hana að
óbilandi tryggð, hjálpsemi en um-
fram allt umhyggju fyrir heill og
hamingju okkar litlu fjölskyldu.
Elín var fædd að Hrauni í Ölf-
usi, önnur í röð fímm systkina, sem
komust á legg af börnum þeirra
Vígdísar Sæmundsdóttur og Þorláks
Jónssonar bónda þar. Um tíu ára
.*,« aldur missti hún föður sinn úr
lungnabólgu eftir volk í Ölfusárós-
um. Samkvæmt skipuriti félags ráð-
gjafa þeirra tíma bar ekkjunni ungu
með bamahópinn, frá eins og hálfs
árs til tólf ára aldurs að leysa upp
heimilið og dreifa börnunum meðal
vandalausra á framfæri sveitarinn-
ar. En Vigdísi vom kunnir landkost-
ir Hraunstorfunnar og með óbilandi
atorku, áræði og með dyggri aðstoð
elstu barnanna, Sæmundar og Elín-
ar, lét hún harðræði og húsbmna
hvergi aftra sér frá að sjá fjölskyld-
unni farborða.
Um tvítugsaldur fór Elín til náms
í ljósmóðurfræðum og var veitt
staða ljósmóður í Ölfusi utan Varm-
■" ár vorið 1924, sem hún gegndi
ásamt aimennum húsverkum á
heimili móður sinnar um sex ára
skeið. Gæfan fylgdi höndum hennar
og missti hún hvorki barn né sæng-
urkonu á sínum starfsferli. Um
þetta leyti kynntist hún nýútskrif-
uðum kennara, Siguijóni Guð-
mundssyni frá Móakoti á Kjalar-
nesi, en vegna heimilisanna og krefj-
andi Ijósmóðurstarfa liðu átta ár í
festum þar til þau giftust þjóðhátíð-
arárið 1930.
Það var björt framtíð sem blasti
við þessum ungu hjónum, sem ekk-
ert skorti að mennt né líkamlegu
atgervi. Þriggja ára nutu þau saman
í leik og starfi og bera skipuleg
myndahefti frá þeim tíma þess ljós-
an vott að þau nutu munaðar, sem
fáum þeirra jafnaldra auðnaðist en
það var að aka um landið á eigin
bifreið og skoða náttúruperlur þess
svo í hausthretum sem sumarblíðu.
En gæfan var skammvinn. Sigur-
jón fór ásamt vini sínum á haustdög-
um 1933 til ijúpna á Hellisheiði.
Skyndilega skall á þreifandi bylur,
þeir villtust, félaginn komst til
byggða þrekaður mjög, en Sigutjón
varð úti þar á heiðinni. Elín stóð
nú eftir með þriggja ára bróðurdótt-
ur hans, Höllu, sem þau höfðu tekið
í fóstur, en nokkru síðar var hún
einnig hrifín á braut af skæðri far-
sótt þeirra tíma, barnaveikinni.
Þau Siguijón höfðu búið sér fal-
legt heimili á Spítaiastíg 6. Með
þrotlausri elju og útsjónarsemi tókst
Elínu að halda í horfínu þar til kom
að því að hitaveita var lögð í Þing-
holtin að kostnaður varð henni of-
viða og varð hún að selja húsið, ein-
mitt þegar gengi þeirra húsa var í
mestri lægð rétt fyrir stríð.
Á þessum tíma kynntist hún Sig-
urði Jónssyni rafvirkjameistara og
eignuðust þau saman Höllu. Elín
kom hart niður eftir barnsburð; tal-
in hafa fengið blóðtappa í lungu,
kvilla, sem læknavísindi þeirra tíma
höfðu ekki ráð við. Veikindin urðu
langvinn og þegar hún kom út af
Landspítalanum einum sex mánuð-
um síðar var Sigurður allur, hafði
fengið lungnabólgu, sem leiddi hann
til dauða á örfáum dögum. Hér var
í fá hús að venda fyrir einstæða
móður, sem hvergi nærri hafði náð
fullri heilsu. Nú nutu þær mæðgur
góðra frærida og vina, þar sem hún
fékk leigt herbergi, eins og þá var
títt, stundaði sauma, og kom henni
nú vel dvölin hjá Þorgerði frænku
sinni á Eyrarbakka á unglingsárum,
en svo lauk að hún fluttist til móður
sinnar að Hrauni þar sem hún dvaldi
nokkur misseri.
Á þessum tíma kom að vitja henn-
ar Sigurður Grímsson frá Nykhól í
Mýrdal. Höfðu þau áður verið gift
systkinum en sambúð Sigurðar við
fyrri konu hafði orðið skammvinn
og giftust þau Elín og fluttu þær
mæðgur á ný til Reykjavíkur, fyrst
á Leifsgötu 4, síðan í Eskihlíð 16B.
Á þessum árum tóku þau í fóstur
ijögurra ára frænda Elínar, Olgeir
Skúla Sverrisson, ólst hann upp hjá
þeim og veittu þau honum allt sem
góðir foreldrar kunna að gefa. Hann
nam prentiðn og rekur eigið fyrir-
tæki í þeirri grein.
Sigurður var harðduglegur sjó-
maður, fyrst á skútum, en síðar á
togurum, en hafði nú hafið störf sem
verkstjóri hjá Sláturfélagi Suð-
urlands, sem hann gegndi um 30
ára skeið.
Þau hjón voru miklir höfðingjar
heim að sækja og var öllum veittur
góður beini á heimilinu án tillits til
efna, mannvirðinga eða ættgöfgi,
en ekki var það metið til hnjóðs að
vera úr Mýrdal eða Ölfusi.
Hér var það sem sá er þessar lín-
ur ritar komst í kynni við fjölskyld-
una í Eskihlíð fyrir milligöngu Höllu,
en í skjóli þeirra Elínar og Sigurðar
hófum við okkar búskap og nutum
dyggrar aðstoðar þeirra á frumbýl-
ingsárunum í Háskólanum.
Eftir 6 ára dvöl erlendis fluttum
við saman á Langholtsveginn og
nutum gagnkvæms stuðnings. Upp-
eldisáhrif þeirra á börnin voru ómet-
anleg, þau komu aldrei að tómu
húsi þar sem afí og amma voru á
neðri hæðinni tilbúin að veita aðstoð
og aðhlynningu, hvenær sem færi
gafst.
Sigurður lést í júní 1980 en Elín
hélt sínu heimili með myndarbrag,
það var oft gestkvæmt á sunnudags-
morgnum, þegar heimilisvinir af
okkar kynslóð komu við og þágu
kaffí og góðgjörðir með heima-
bakstri hennar sem lengi verður í
minnum hafður. Það voru ánægju-
legar stundir.
Síðustu tvö árin fór heilsu Elínar
að hraka og fyrir ári flutti hún inn
á Skjól þar sem hún naut aðhlynn-
ingar og uppörvunar þess mæta
starfsliðs þeirrar stofnunar.
í lífí Elínar hafa skipst á skin og
skúrir. Það þarf sterkan persónu-
leika til að standa af sér þau stór-
viðri mannlífsins, sem á henni dundu
framan af æfi en margar átti hún
sólskinsstundir í návist vina og þó
einkum barna og unglinga, sem hún
hafði einkar góð tök á og varð trún-
aðarvinur og huggandi þegar á
reyndi.
Með henni er gengin einstök hetja
hversdagslífsins. Ég þakka fjögurra
áratuga samfylgd þessarar göfugu
konu.
Blessuð sé minning hennar.
Sigurgeir Kjartansson.
Elínu Þorláksdóttur kynntist ég
fyrir 13 árum og hefur hún verið
ríkur þáttur í lífí mínu síðan. Hún
tók mér afar vel og umhyggja henn-
ar var alla tíð fölskvalaus. Hún var
kona sem veitti og gaf í ríkum
mæli og af sérstöku umburðarlyndi.
Þótt Elín hafí þurft að mæta mörgu
mótlæti og sorg í lífí sínu var hún
mjúk á manninn og bar harm sinn
í hljóði. Henni þóttu gjarnan brosleg
umkvörtunarefni hjá nútímafólki,
en, eins og títt er um þá sem fund-
ið hafa fyrir andstreymi lífsins, þá
dæmdi hún ekki, en benti gjarnan
á aðrar hliðar mála, á nærgætinn
hátt. Hún gladdist mjög við tilkomu
langömmubarna sinna og margar
góðar stundir áttu dætur mínar hjá
langömmu. Þær eiga án efa eftir
að búa að því veganesti sem sam-
neytið við Elínu langömmu var
þeim. Sjálf á ég Elínu margt að
þakka. Hjá henni þáði ég bæði and-
legt og líkamlegt fóður. Hafí mér
tekist að tileinka mér þó ekki væri
nema brot af hennar lífsvisku þá
má ég vel við una. Guð blessi minn-
ingu hennar.
Steinunn Geirsdóttir.
Ég vil minnast fósturmóður
minnar, Elínar Þorláksdóttur, sem
er látin.
Ég kom til hennar fjögurra ára
gamall. Það er mér minnisstætt
þegar ég vaknaði hjá henni fyrsta
morguninn og var eitthvað svo lítill
og leiður, hvernig hún breiddi út
faðminn, tók mig í fangið og hugg-
aði mig. Frá þeirri stundu hefur hún
ætíð verið móðir mín. Myndin er svo
skýr að þegar ég hugsa um það,
fínn ég lyktina af appelsínunni sem
hún gaf mér. Þessi frásögn segir
mikið um það hvernig hún mamma
var því hún var mjög hvetjandi og
jákvæð manneskja. Það var gott að
leita ráða hjá henni vegna þess hve
hún var reynslurík, raunsæ og
traustvekjandi, enda leituðu margir
til hennar jafnt ungir sem aldnir.
Varla leið sá dagur að ekki kæmi
einhver að heimsækja hana og á
sunnudögum var oft hópur fólks í
morgunkaffi og spjalli hjá henni.
Bar hún þá fram mikið úrval af
kökum sem hún bakaði að sjálf-
sögðu sjálf þó hún væri orðin öldruð
og fengu allir eitthvað við sitt hæfí.
Þegar ég hóf búskap með henni
Rósu og dætrum hennar þeim Helgu
Bimu og Kristínu Evu var gott að
eiga mömmu að, eins og endra
nær. Tók hún börnunum eins og þau
væru mín eigin börn.
Við fórum að „keppast við að lifa“
eins og mamma kallaði það og stelp-
urnar okkar sem þá voru í Lang-
holtsskóla höfðu fast athvarf hjá
henni Elínu ömmu eins og þær köll-
uðu hana, þar beið þeirra öryggi og
uppáhalds kökurnar.
Lífsviðhorf hennar var kærleikur
til manna og málleysingja, en sýnd-
argæði voru ekki ofarlega á blaði
hjá henni.
Ég á því láni að fagna að hafa
alist upp hjá henni og bý ég ævin-
lega að þeim kærleika sem ég sótti
til hennar.
Drottinn er minn hirðir,
mig mun ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann mig hvílast,
leiðir mig að vötnum,
þar sem ég má næðis njóta.
Hann hressir sál mína,
leiðir mig um rétta vegu
fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman dal,
óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
(23. Davíðssálmur)
Olgeir Skúli Sverrisson.
Ég naut þeirra forréttinda að búa
stóran hluta bernsku minnar og öll
unglingsár undir sama þaki og
amma og afi, hjónin Elín Þorláks-
dóttir og Sigurður Grímsson. í íbúð
þeirra á neðri hæð hússins á Lang-
holtsvegi 76 mætti okkur barna-
börnum þeirra ávallt opinn faðmur,
heitur matur og hlýtt viðmót.
Fyrir rúmum fimmtán árum
gerðist það eitt sinn sem oftar að
við langmæðginin ræddum hinstu
rök tilverunnar við eldhúsborð
hennar. Þetta var stund stórrar
ákvörðunar um mál sem þoldi ekki
bið, en sú ákvörðun snerist um það
hvað ég ætti að taka mér fýrir hend-
ur í lífinu. Efi og togstreita milli
andstæðra sjónarmiða sóttu á huga
tvítugs manns, og úr vöndu virtist
að ráða. í miðju eintali sálarinnar
verður ömmu þá að orði „Þú átt
aldrei að sjá eftir því sem þú tekur
þér fyrir hendur, bara því sem þú
lætur ekki verða af.“ Þessi frýjunar-
orð hafa orðið mér minnisstæð, líkt
og mörg önnur huggunar- og hvatn-
ingarorð sem hún miðlaði mér á
langri ævi sinni. í þessum orðum
fólst kjarni þeirrar lífsspeki sem
hún sjálf lifði samkvæmt alla ævi:
að horfa ekki með trega um öxl,
heldur að mæta nýjum degi með
bjartsýni og æðruleysi.
Heilsu ömmu fór smám saman
hrakandi hin síðari ár, eftir því sem
ellin og sjúkdómar henni tengdir
sóttu að. Þótt oft hefði hún orð á
að ellin væri mikið böl, tókst henni
fram á síðasta dag að viðhalda
sömu eðlislægu bjartsýni, glaðlyndi
og forvitni um hagi ástvina sinna.
Hjá henni var ellihrumleikinn aðeins
enn eitt mótlætið sem hún var stað-
ráðin í að yfirvinna, á leið til betra
lífs, handan þessa heims.
Aðalsteinn.
Hún elskuleg amma mín, Elín,
er lögð af stað i ferðina löngu.
Hennar síðustu orð voru þau að hún
ætlaði til Ameríku að heimsækja
hana nöfnu sína. Ég var stödd ein
i Norður-Karolínu þegar fregnin
barst, Kristján og stelpurnar höfðu
farið heim til Islands en ég átti
ekki heimangengt sökum kennslu-
skyldu og annríkis. Ég var hins
vegar ekki í vandræðum með að
taka ákvörðun um að grípa fyrstu
vél heim til þess að fylgja henni
síðasta spölinn. Allt annað virtist
allt í einu veraldlegt og hjákátlegt.
Minningarnar sem að mér sóttu
voru margvíslegar, hún var svo stór
hluti af uppeldi mínu á Langholts-
veginum þar sem hún bjó á neðri
hæðinni, það má segja að hún hafí
verið í senn amma mín, uppalandi
og besta vinkona. Hún var alltaf
til staðar, og raunar einn fastasti
punkturinn i tilveru minni þegar ég
var skólastelpa í Langholtsskólan-
um. í hádeginu beið mín jafnan
heitur matur, eftir skóla ýmist jóla-
kaka með stórum súkkulaðibitum
og rúsínum eða kleinur með mjólk
og svo spiluðum við Marías af mik-
illi innlifun og græddum til skiptis
á tá og fíngri.
Hún amma Elín var einstök
manneskja, hafði alltaf lag á því
að benda á hið jákvæða í öllum
málum og sýna æðruleysi gagnvart
öllu því er að höndum bar. Hún var
svo einstaklega ern fram eftir öllu.
Má þá nefna hversu áhugasöm hún
var og rösk þegar mér, mennta-
skólastúlkunni datt í hug að hanna
og sauma föt þá lá hún ekki á liði
sínu þótt áttræð væri orðin og
kenndi mér að sníða og sauma. Oft
þurftum við að taka upp sprettu-
nálina og spretta upp nokkurra
klukkustunda vinnu en þolinmæði
hennar virtist takmarkalaus og
ævinlega urðu úr hin fínustu klæði.
Þótt ég viti að hún amma mín hafi
verið orðin södd lífdaga, rösklega
níutíu og tveggja ára gömul þá
sakna ég hennar, ég sakna þess að
dætur mínar skuli ekki hafa getað
kynnst henni almennilega né notið
allrar þeirrar blíðu er hún átti og
var svo óspör á. Ávallt fylgdist hún
vel með mér og fagnaði hveijum
hjalla er mér tókst að klífa. Ég
minnist giftingardags míns og
skírnardags eldri dóttur okkar sem
hlaut nafnið Halla, í höfuðið á móð-
ur minni og einkadóttur hennar.
Síðast en ekki síst gladdist hún á
fæðingardegi yngri dóttur okkar
Kötlu, sem bar upp á níræðisaf-
mæli hennar og fréttin um fæðing-
una barst þegar veislan stóð sem
hæst.
Nú var dagur að kvöldi kominn
hjá henni, hún var svo sannarlega
búin að skila af sér innihaldsríkri
ævi þar sem hlutverk gefandans
var henni svo miklu tamara en
þiggjandans. Ég þakka henni allar
ljúfu stundirnar sem hún veitti mér.
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu’ og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
(H. Andrésd.)
Elín Sigurgeirsdóttir.
Þegar mamma mín, Rósa, kynnt-
ist tilvonandi eiginmanni sínum,
varð ég svo lánsöm að kynnast
henni Elínu ömmu og í tvö ár var
það fastur punktur í lífi okkar systr-
anna að koma heim til hennar á
Langholtsveginn eftir skólann, þar
sem hún tók á móti okkur með
nýbökuðum kökum, flatbrauði og
kexi. Langholtsvegurinn var okkar
annað heimili. Hjá Elínu ömmu
voru oft gestir, sérstaklega á
sunnudögum og var þá oft þröngt
í eldhúsinu hennar en alltaf til nóg
með kaffinu.
Ég minnist Elínar ömmu sem
bjartsýnnar og hjartahlýrrar konu.
Helga Birna.
Mig langar í nokkrum orðum að
minnast hennar Elínar ömmu
minnar.
Það var eitthvað við Elínu ömmu
sem gerði það að verkum að mér
leið vel nálægt henni, það var alltaf
svo gott að koma til hennar því hún
var svo góð við alla í kringum sig.
Hún var alltaf svo jákvæð og sá
björtu hliðarnar á öllu, hún var allt-
af tilbúin að gefa sér tíma til að
hlusta á mig og föndra með mér.
Fyrst þegar ég sá hana var ég sex
ára og fór í heimsókn með mömmu
og pabba til hennar. Strax við
fyrstu kynni fannst mér eins og hún
væri amma mín, ég man að alltaf
þegar ég kom í heimsókn til hennar
tók hún á móti mér með opnum
örmum og vildi allt fyrir mig gera.
Ég man að einu sinni gisti ég