Morgunblaðið - 14.12.1997, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR14. DESEMBER1997
MORGUNBLAÐIÐ
HRÁEFNIÐ. Hreindýrahorn, hrútshorn, bútur úr bflgormi, hörþráður,
nálar og nauts húðmeð skaftið í miðjunni.
STÁL. Stálgormur úr bfl orðinn að 12 sentimetra hnífsblaði.
Svona blöð finnast stundum í vfldngakumli.
BLAÐIÐ. Páll Kristjánsson svarf stálið með þjölum. Blaðið hannað
eftir áhugamálum eigandans.
SLIÐRIÐ. Blautt leðrið saumað með vaxbornum hörþræði.
Slfður hestamannahnífa er saumað með hrosshárum.
H:
l!
"NÍFURINN táknar
ekki andlegar hæðir
eins og sverðið. Hníf-
urinn táknar eðlis-
■lægan metnað karl-
mannsins. Hann vísar á hefnd og
dauða, og líka á fórn hetjunnar.
Hmfurinn er fomt verkfæri,
eggvopn, fyrst sem beittur steinn,
síðar úr málmi, og blaðið er hitað
og hamrað og stungið í hentugt
skaft úr tré eða beini.
Hnífur er handhægur og eftir
frásögn hnífasmiðsins að dæma,
sérlega lokkandi fyrir karlmanns-
hendur sem grípa þá ósjálfrátt og
máta. Kvenna freistar hnífurinn á
hinn bóginn ekki nema endrum og
eins. Og stórar hendur þurfa stór
sköft og litlar nett, verkefni hnífs-
ins ræður svo lögun og blaðslengd.
Hnífar voru áður nyt-
samlegasta verkfærið í
önnum dagsins. Víking-
amir norrænu vom gráir
fyrir járnum og hnífar __________
hafa fundist í kumli
þeima. Nokkrir nútímamenn era
oft með góðan vasahníf á sér og
lenda í vandræðum á flugvöllum
hinna bönnuðu hnífa. Páll Krist-
jánsson er ævinlega með vasahníf
og hefur verið hnífamaður frá því
Hnífurinn er
lokkandi fyrir
karla
hann var strákur í sveit. Hnífurinn
heillaði hann og núna stundar hann
hnífasmíðar í kjallara Héðinshúss-
ins í Reykjavík:
Sterkur málmur valinn
Inni í rammgerðu húsinu, við
borð á grálökkuðu steingólfinu, bak
við nauts- og kindaleggi,
hvaltennur, dýrahom og
timbur situr Páll og
mundar 40 ára gamlan
tannlæknabor til að gera
víkingagrímu á hnífskaft
úr hreindýrshomi. Borinn er amer-
ískur Foredom, „hann er alltaf í
góðri stöðu,“ segir Páll. „Fyrst
teikna ég myndimar og sker svo
línumar með bomum en honum
fylgja sex eða sjö ólíkar tennur.“
B ; * ■
btai f stai
Páll lærði hnífasmíði af dönskum
hnífagerðarmönnum og er orðinn
vanur maður. „Ég er með 2-3
hnífa í smíðum í einu,“ segir hann,
„og kostar hver þeirra um það bil
vikuvinnu".
Hnífsblaðið varð fullgert strax á
jámöld og blöðin sem finnast í
fornleifauppgröftum eru eins og
þau sem nú þekkjast. Páll segist
hafa um þrennt að velja þegar
hann útvegar sér blöð. Biðja bróð-
ur sinn um að smíða þau, biðja vin
sinn, Thomas Noregárd, virtasta
blaðsmið Norðurlanda eða kaupa
fjöldaframleidd.
Hann hafði einmitt verið að biðja
bróður sinn að gera blað fyrir sig
og varð gerð hans miðpunktur
þessara orða. Bróðirinn, Bjami
Þór Kristjánsson, smíðakennari og
handverksmaður, útveg-
aði sér gorm úr bílhræi.
„Þar finnum við
sterkasta málminn," út-
skýrir Páll. Bjami mót-
aði svo blaðið í eldsmiðju
Afls í Súðarvogi:
„Blað skilur bakka og egg“
Jámið varð hvítglóandi í opnu
eldstæðinu - ryksuga í stað físi-
belgs blés undir, það var tekið út,
Hnífurinn gekk
ekki á milli
þeirra
hamrað á steðja með sleggju á
meðan heitt er, stungið inn, hamr-
að með hamri ... Páll tók svo við
og svarf stálið niður með þjölum.
Gæta þurfti að því að blaðið kólnaði
ekki of snöggt og var það kælt í ol-
íu, annars gæti það brotnað. Hníf-
urinn gekk ekki á milli bræðranna í
eldsmiðjunni: 12 sentímetra blað
sat að á steðjanum.
Þessi hnífur á að verða brúks-
hnífur eða til margra hluta gagn-
legur. Páll hefur ákveðið að gefa
blaðinu skaft úr íslensku hrein-
dýrshomi. Hnífurinn verður nor-
rænn að lögun og hefði getað verið
seldur á markaði fyrir þúsund ár-
um - og fundist í víkingakumli.
Kunnátta og þekking íslenskra
handverksmanna týndist með tím-
anum og hafa menn oft þurft að
leita út fyrir landstein-
ana til að öðlast hana á
ný. Óvíst er um íslenska
hnífagerð fyrr á öldum
sökum skorts á góðum
málmi en hún er að
minnsta kosti orðin aðalgrein eins
manns og nú tínir hann saman
verkfærin sín í vinnustofunni, sum
keypt, önnur sérsmíðuð.
„Ég fullgeri skaftið áður en
blaðið rennur inn í það,“ segir