Morgunblaðið - 04.01.1998, Blaðsíða 26

26 B SUNNUDAGUR 4. JANÚAR1998
MORGUNBLAÐIÐ
STEVEN Spielberg stýrir svertingjura frá vesturströnd Afríku í myndinni „Amistad".

f~\

J
l_i !_□
mync ir í beit oa er ein oeirra
„Amistac ", sem fj allar um þræ aupp-
reisn á nítjándu öld. Arnaldur Ind-
riðason skoðaði hverniq mync in
varð til, hverja le' kstjórinn fékk til liðs
við siq við qerð hennar oq ásakanir
á hendur Spie berq um ritstuld.
HOUNSOU í hlutverki uppreisnarforingjans Cinque.
MATTHEW McConaughey og franski
leikarinn Djimon Hounsou.
ANTHONY Hopkins í hlutverki John
Quincy Adams þiggur ráð frá Spielberg.
KONUNGURINN af
Hollywood, Steven
Spielberg, hefur átt
annríkt að undanförnu.
Hann sendir frá sér
þrjá bíómyndir á einu
ári, Júragarðinn II,
,Amistad“, sem segir af
þrælauppreisn á nítjándu öld,
og loks „Saving Private Ry-
an“ er gerist í seinni heims-
styrjöldinni og er með Tom
Hanks í aðalhlutverki.
„Amistad" var frumsýnd um
jólin vestra en hún er með
Matthew McConaughey,
Anthony Hopkins og Morgan
Freeman í aðalhlutverkum.
Uppreisn þrælanna
Myndin er byggð á at-
burðum sem áttu sér stað ár-
ið 1839 þegar portúgalskir
þrælakaupmenn smöluðu
saman hundruðum Afríku-
búa við vesturströndina þar
sem nú er Sierra Leone og
settu í bönd og um borð í
skip sitt. Þeir sigldu með
svertingjana til Havana þar
sem tveir spænskir þræla-
kaupmenn settu 44 af þræl-
unum um borð í Amistad
(nafnið þýðir Vinátta) en
þess má geta að Spánverjar
höfðu bannað þrælasölu árið
1817. Þegar skipið var úti-
-• fyrir ströndum Kúbu slapp
einn fanginn, Cinque, úr
böndum og tók stjórn skips-
ins í blóðugri uppreisn ásamt
félögum sínum af Mendeætt-
flokknum um borð. Aðeins
tveimur af spænsku þræla-
kaupmönnunum var þyrmt
og þeir látnir sigla skipinu
aftur til Afríku. En Spán-
verjarnir sigldu í austur á
daginn og snéru skipinu við
á nóttinni og sigldu í vestur-
átt þar til Amistad kom að
endingu við odda Long Is-
land á vesturströnd Banda-
ríkjanna. Afríkubúarnir voru
handteknir og upphófust
réttarhöld yfir þeim fyrir
uppreisn og morð.
Upphaf þess að myndin
var gerð er rakið til dansa-
höfundarins Debbie Allen
sem er af afrískum ættum og
kunn fyrir hlutverk í sjón-
varpsþáttunum Frægð. Hún
komst yfir frásögn af þræla-
skipinu La Amistad í lok átt-
unda áratugarins og keypti
kvikmyndarétt bókar Willi-
ams Owens frá 1953 sem
^ heitir Svört uppreisn eða
„Black Mutiny" og greinir frá
uppreisn svertingjanna. Al-
len fór með hugmyndina frá
einu kvikmyndaverinu til
annars en lítill áhugi virtist
fyrir sögunni.
Erfíðar tökur
Heilum áratug síðar komst
Allen á fund Stevens Spiel-
bergs. Hann hafði skömmu
áður lokið við Lista
Schindlers og eftir fundinn
var hún sannfærð um að loks
yrði myndin gerð. Hún hvarf
frá þeirri hugmynd að leik-
stýra ,Amistad“ sjálf og fékk
ráðin í hendur hinu nýstofn-
aða kvikmyndafyrirtæki Spi-
elbergs og félaga hans Da-
vids Geffens og Jeffreys
Katzenbergs, DreamWorks.
David Franzoni var fenginn
til þess að skrifa kvikmynda-
handritið en hann hafði áður
gert handrit sérlega vel
heppnaðrar myndar, Borgara
Cohn eða „Citizen Cohn“
með James Woods. Franzoni
hafði nokkrum árum fyrr
kynnt svipaða hugmynd Qu-
incy Jones og Warner Bros.
» kvikmyndaverinu en ekkert
varð úr þvi. „Það vildi enginn
snerta þetta verkefni. Allir
héldu að það væri enn ein
myndin um hvíta manninn
sem bjargaði svarta mannin-
um.“
Allen og Franzoni lögðust í
rannsóknir og reyndu að
kynna sér eins margar frum-
heimildir um Amistad og þau
gátu eftir því sem segir í
bandaríska kvikmyndatíma-
ritinu Premiere. Eftir að
handritshöfundurinn Steve
Zaillian (Listi Schindlers)
hafði farið yfir handritið
ákvað DreamWorks að láta
til skarar skríða. Fyrstur var
ráðinn í hlutverk í myndinni
Morgan Freeman. Ráðnir
voru eins margir Vestur-Af-
ríkubúar og unnt var og feng-
inn var sérfræðingur í sögu
Mende ættbálksins, dr. Arth-
ur Abraham frá Sierra Leo-
ne, til þess að sjá um að engin
meiriháttar vitleysa þvældist
inn í myndina. Franskur leik-
ari var ráðinn í hlutverk
Cinque en hann heitir
Djimon Hounsou.
Tökur stóðu yfir í tvo og
hálfan mánuð og Allen, sem
skiifuð er framleiðandi
myndarinnar, var viðstödd
allan tímann og sá til þess að
Afríkumennimir hefðu það
sem best. Oft voru tökurnar
taugastrekkjandi því svið-
setja þurfti atriði þar sem
hvítir menn beittu svertingj-
ana miklu ofbeldi og stundum
var félagsandinn á tökustað
bágborinn. Matthew McCon-
aughey átti erfitt með að
venjast því að myndin gerðist
á tímum þrælaverslunar.
Hann leikur verjanda svert-
ingjanna, Roger Baldwin, og
„þurfti að leiða einn Afríku-
manninn í hlekkjum um rétt-
arsalinn, halda honum, taka
um munninn á honum og
sýna tennurnar uppi í honum.
Við gerðum okkur grein fyrir
að við vorum að endurskapa
sögulega atburði en ef þetta
gerðist í nútímanum yrðu
götuóeirðir."
Ásakanir um
ritstuld
Þegar komið var að loka-
vinnslu myndarinnar í haust
höfðaði listakonan Barbara
Chase-Riboud mál á hendur
DreamWorks fyrir ritstuld
og hélt því fram að lykilatriði
úr skáldsögu hennar, „Echo
of Lions“ frá 1989, sem
byggð er á atburðunum
kringum Amistadþrælana,
hefðu verið notuð í myndina.
Handrit hennar var sent
framleiðslufyrirtæki Spiel-
bergs, Amblin Éntertain-
ment, fyrir níu áram og
aldrei skilað. „Mér var sagt
þegar ég byrjaði á handritinu
að nota ekki bók hennar,"
hefur Premiere eftir Franz-
oni. ,,Og ég las alls ekki bók-
ina. Eg veit hvað ég les.“
Það er ekkert nýtt að
menn séu sakaðir um ritstuld
í Hollywood en það er á ýms-
an hátt erfitt fyrir Chase-Ri-
boud að sanna að hún hafi
rétt fyrir sér. Ljóst þykir að
Debbie Allen hafi byrjað
rannsóknir sínar á efninu
nokkrum árum áður en
„Echo of Lions“ var skiifuð
og þegar tveir höfundar
skrifa um sama efnið er erfitt
að forðast samskonar at-
burðalýsingar. Lögfræðingur
Chase-Riboud, Pierce
O’Donnell, sem áður fékk
dómara á þá skoðun að Para-
mount Pictures hefði stolið
hugmyndum dálkahöfundar-
ins Art Buchwald þegar kvik-
myndaverið gerði gaman-
myndina „Coming to Amer-
ica“, hefur sett fram 13 atriði
sem notuð eru í myndinni og
finnast í bók skjólstæðings
hans.
Spielberg skiptir sér ekki
af rifrildinu. Hann hefur áður
gert bíómynd um svertingja,
Purpuralitinn eða „The Color
Purple“, og sætti harðrí
gagnrýni fyrir að draga úr
áhrifum sögunnar með ódýrri
tilfinningasemi. I dag segir
hann um Purpuralitinn:
„Bókin hafði sterk áhrif á
mig, ekki vegna kynþáttar
míns heldur vegna mannúð-
arinnar í henni. Eg kaus að
gera Purpuralitinn á þeim
forsendum en velti því ekkert
fyrir mér hvort það væri póli-
tískt rétt af mér.“ Þegar
hann er spurður að því hvort
honum finnist eins og hluti af
honum sé svartur, segir
hann: „Fyrir tólf árum var ég
ekki enn farinn að sætta mig
við að ég er gyðingur að
hluta. Eg hefði ekki getað
gert Lista Schindlers fýrir
tíu árum. Og ég er ekki viss
um að ég hefði getað gert
,Amistad“ fyrir tíu árum
heldur."
Spielberg og kona hans,
Kate Capshaw, hafa ættleitt
tvö blökkuböm. „Menningar-
lega er mjög erfitt að ala þau
upp,“ er haft eftir leikstjór-
anum. „Eg held ég hafi sterk-
ar tilfinningar til þess sem er
afrískt og til Bandaríkja-
manna af afrískum uppruna.
Já, ég held að hluti af mér sé
svartur."
Vel má vera að hann verði
gagnrýndur fyrir ,Amistad“
líkt og áður fýrir Purpuralit-
inn. En hann treystir því að
hann hafi gert rétt. „Eg hef
alltaf farið fremur eftir til-
fmningum mínum en vits-
munum. Ég hef alltaf treyst
innsæi mínu og ég hef alltaf
sagt að ef ég tapa því þá
hætti ég að gera bíómyndir,"
segir vinsælasti leikstjóri
heimsins.