Morgunblaðið - 20.09.1998, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 20.09.1998, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1998 B 1I*“ MANNLIFSSTRAUMAR MATARLIST /Hvað er Ricotta? Nýtum sauðamjólk til ostagerðar VIÐ ÍSLENDINGAR höfum lengi verið miklir mjólkurdýrkendur. Slagorð eins og „Tvö glös á dag, alla ævi“ klingja í auglýsingum og öll vitum við að ostur styrkir vöðva og bein. Norðlæg lega landsins okkar gerir það vafalaust að verk- um að við sækjum í meiri fitu en t.d. Italir sem búa á mun suðlægari slóðum, en eru reyndar mikið gefn- ir fyrir ólífuolíuna sína, en aðra fitu borða þeir varla. Þær mjólkuraf- urðir sem við framleiðum eru allar úr kúamjólk, nema nú fæst fetaost- ur í kryddolíu líka úr sauðamjólk. Eg hef unnið talsvert við leiðsögn hér á landi og einmitt aðallega með ítalska túrista. Þeir eru yfirleitt nokkuð hrifnir af matnum hér og þá helst fiskinum og fjallalambinu góða. Síðan ætla þeir oft að fara að kaupa sér ost úr hinni dásam- legu mjólk þessara rollna, sem skoppa með lömbin sín úti í eftir Alfheiði Hönnu óspilltri náttúrunni Friðriksdóttur allt sumarið. En þar koma þeir að tómum kofunum. Þeir skilja ekki frekar en ég af hverju við nýtum ekki mjólk sauðfjár til osta- Margir hafa tilhneigingu til að tengja lús og kláðamaur við sóðaskap og fátækt og finnst skammarlegt að smitast. Þetta hef- ur þó alls ekkert með sóðaskap að gera og allir geta smitast af lús eða kláðamaur, ungir sem gamlir, fátæk- ir sem ríkir. Lús og kláðamaur smitast á svipaðan hátt, oftast við nána snertingu, en slíkt þarf þó ekki að koma til því fót, handklæði og rúmföt geta borið gerðar í einhverjum mæli. Vonandi verður bætt úr þessu einhvern tím- ann, en mig langar til að fjalla aðeins um einn aðalkindaostinn af ítölskum ættum, ricotta, sem nú fæst einnig hér á landi, en er framleiddur úr kúamysu. Ricotta útleggst sem „tvisoðin“, en nafnið er dregið af framleiðsluaðferð- inni. Ricotta er búin til úr tvísoðinni mysu, nánai- tiltekið mjólkui-albúmi mysu. Þegar það er hitað í ca 72 gráð- ur C skilur það sig og hleypur í flögur, sem síðan er safnað saman, þrýst því næst saman og mysan kreist úr þeim. Maður fær mun mefra af ricotta-osti úr sauðamjólk heldur en úr kúamjólk, eða milli 3 og 8% á móti 2-3%. Þ.a.1. er sauðaosturinn mjög ódýr í framleiðslu og þótti einmitt fýsilegur kostur í gamla daga fyrir bændafólk sem ekki hafði mikið fé á milli handa. ítalir hafa samt í seinni tíð einnig nýtt kúamjólk til framleiðslu ostsins, en kindaostinn er samt alltaf hægt að fá líka og er hann álitinn meira ekta. Ostinn er líka hægt að framleiða t.d. úr geitamjólk. A Itah'u er síðan hægt að fá ýmis af- brigði af ricotta-osti, t.d. reyktan og eldsteiktan. Islenska ricottan bragðast afar vel og ekkert er nema gott eitt um hana að segja, en að ósekju væri gaman að bragða góða osta úr sauðamjólk hér- dýrin eða egg þeirra á milli manna. Kláðamaur er talsvert smitandi og t.d. er ekki óalgengt að heilu fjöl- skyldurnar smitist í einu. Eftir smit getur liðið allt að því mánuður þar til viðkomandi verður var við óþægindi. Óþægindin stafa af því að kvendýrið grefur sig inn í húð- ina, myndar nokkurra mm löng hlykkjótt göng og verpir þar eggjum sínum. Dýrið gefur frá sér vökva sem veldur ofnæmi, kláða og útbrot- um. I byrjun má oft sjá göngin en þegar útbrotin stækka verður erfið- ara að greina þau. Kláðamaurinn sest að á stöðum sem margir eru lendis. Gott er að nota ricotta í ýmsa rétti; út í salöt, sem íyllingu í belg- baunir og ravíolí, sem eftiiTétt með kanil, kakói, hunangi eða kaffi. Hún er tilvalin í pastasósur og eins er hún góð beint ofan á brauð I stað smjörs. Nú er farið að kólna nokkuð í veðxi og mann er er farið að langa í heitt kakó, kertaljós og svona dálítið þyngri, rjómakenndari og vetrarlegri mat. Þetta á a.m.k. við um mig. Engu að síður á eftfrfarandi lagstúfur í Dýrun- um í Hálsaskógi ávallt við: „Gott er að borða gufrótína, grófa brauðið stein- seljuna...“. Ég elda bara ögn ijóma- kenndaii grænmetisrétti og matreiði oftar kjöt- og fiski’étti. Þótt ég sé að róma hér ost úr sauðamjólk, er sauð- fjárdýi'kun nú samt best í hófi eins og svolítið varðir íyrir umhverfinu og má þar einkum nefna hliðar fingra, greipar, handai’bök, úlnliði, olnboga, handarkrika, innanverð læri og mitti. Hjá fullorðnum sest kláða- maur hvorki að í hársverði né á höfði en það getur gerst hjá bömum. Ef dýrin fá að vera í friði halda þau áfram að verpa í 4-5 vikur, þá fara ný dýr að klekjast út og sýkingin bi’eiðist út. Sumir hafa meira ofnæmi íyiir dýrunum en aðrir og fá þess vegna mefri útbi’ot. Stundum bætist bakteríusýldng ofan á og gerii’ ástandið og óþægindin enn veni. Aðalóþægindin era kláði sem er verstm- á nóttunni og getur oft hald- ið vöku íyrir sjúklingnum hálfu og heilu nætumar. Sjúkdómsgreiningin er stundum auðveld en getur líka verið mjög snúin. Oft er reynt að skx-apa svolítið af húð og skoða undir smásjá í leit að kláðamaur eða eggj- um hans. Ef slíkt finnst er greining- in fengin en takist það ekld er erfitt að vera viss. Stundum er ekki annað að gera en að reyna meðferð við kláðamaur og sjá hvort hún ber ár- angur. Meðferð við kláðamaur er tiltölu- lega einföld og áhrifamikil en mikil- vægt er að settum reglum sé fylgt nákvæmlega. Hér ei’u á mai’kaði nokkur lyf við kláðamaur sem öll eru vel reynd og meðferð er ái’ang- ursrík ef farið er nákvæmlega eftir leiðbeiningunum. Ef það er ekki gert er hætta á að meðferðin beri ekki árangur eða að endursmit eigi sér stað. Lyfin eru notuð á svolítið mismunandi hátt en notkunin bygg- ist á því að bera þau á allan lík- amann nema höfuð og láta þau verka yfir nótt eða jafnvel í heilan sólarhi’ing. Oftast dugir ein slík meðferð og mikilvægt er að með- höndla ekki að óþörfu vegna þess að lyfin geta haft aukaverkanir og eru m.a. talsvert ertandi fyrir húð- ina. Ekki eru heldur öll lyfin örugg á meðgöngu eða við brjóstagjöf. Þó svo að dýrin lifi einungis í stutt- an tíma utan líkamans (í mesta lagi 2-3 daga) er talið mikilvægt að þvo fót, handklæði, sængurfót, greiðm’, bursta og annað sem kemst í snert- ingu við líkamann úr 50 gráða heitu vatni (í minnst 15 mínútur). Þetta á að gera samtímis lyfjagjöfinni. Eitt af því sem veldur oft erfiðleikum er að jafnvel þótt dýrin drepist öll við meðferðina halda þau áfram að erta húðina og geta valdið kláða í nokkrar vikm’. Það er þess vegna full ástæða til að láta lækni fylgjast með og end- urtaka meðfei’ðina því aðeins að ör- ugg mei’ki séu um endui’smit. allt annað. Kjötfjall okkar íslendinga er nú oft á tíðum fullhátt fyrir þjóðina að klífa, en lambakjötið stendur vitan- lega alltaf fyrir sínu. í tilefni af slátur- tíð læt ég fylgja hér með nokkrar lín- ur úr Ijóðinu Síðasta lambið, sem ég veit nú ekki hver er höfundurinn að, en þar gætfr hi’áslagalegs húmors: Hræri ég með hönd í blóði, hræri ég i erg og gríð, líkt og afi minn, Ari fróði, ávallt gerði í sláturtíð. Síðustu línur síðasta erindisins hljóða síðan á þennan veg: Pott á hlóðir hreykinn set ég, hlakka yfir felldri bráð. Ljúf mun stundin er lambið ét ég. Lffi sauðféð í drottins náð. Hér koma hins vegar tvær upp- skriftir að ricotta-réttum, sem tilval- ið er að gæða sér á þegar vetra fer. Ricotta með pasta (uppskrift miðuð við ca 300 g af pasta) __________180 g ricotta_________ __________60 q parmesan_________ ___________15 g smjör__________ múksat, salt og pipar Hræi-ið ricotta-ostinn þar til hann er orðinn vel mjúkur. Blandið þá parmesan-ostinum saman við og kryddið með múskati, salti og pipai’. Hellið síðan soðnu, vel síuðu pastanu í eldfast mót og sósunni yfir. Hitið í 200 gr C heitum ofni í u.þ.b. 2 mín., eða þar til osturinn er nokkuð bráð- inn. Ricotta með kaffi _______300 q ricotta_______ _______150 g sykur_________ _______4 tsk. sterkt kqffi_ 60 ml romm Síið ricotta-ostinn; bætið syki’i, kaffi og rommi út í og hrærið vel. Útbúið þennan eftirrétt a.m.k. 2 tímum áður en hann er borinn fram>— til að kaffibragðið nái að síast vel inn í ostinn og samlagast honum og romminu. Berið fram t.d. með í’jóma og ískexi, eða öðru þunnu kexi. Til sölu Jeep Grand Cherofeee Limited Til sölu glæsilegur Jeep Grand Cherokee Limited, einn meö öllu árgerð 1997. Verð kr. 4.500.000. Möguleiki á yfirtöku á bílaláni að upphæð kr. 2.950.030. Nánari upplýsingar í síma 898 2642 eða 898 8271 á skrifstofutíma. Langar þig... í skemmtilegan skóla eitt kvöld í viku? Langar þig að vita hvað eru afturgöngur, líkamningar, álfar, huldufólk, fjarskynjun, fyrirboðar, berdreymi, svifjógar, ærsladraugar, eða bara hvers vegna skilaboð koma að handan? Og langar þig að vita hvar látnir vinir þfnir og vandamenn hugsanlega og líklegast eru í dag og hversu öruggt meint samband við þá og þessa undarlegu heima er með aðstoð miðla í svo sannarlega skemmtilegum spennandi skóla í glaðværum og jákvæðum hópi nemenda eitt kvöld í viku fyrir hófleg skólagjöld? Ef svo er áttu ef til vill samleið með okkur og yfir átta hundruð ánægðum nemendum sl. átta misseri. - Skráning stendur yfir. - Hringdu og fáðu allar nánari upplýsingar um langskemmtilegasta skólann sem er í boði í dag. - Yfir skráningardagana er svarað í síma Sálarrannsóknarskólans alla daga vikunnar kl. 14.00 til 19.00. Kynningarfundir verða á morgun, mánudagskvöld, kl. 20.30 og næstkomandi laugardag kl. 14.00. Sálarrannsóknarskólinn -„skemmtilegasti skólinn í bænum" Vegmúla 2, sími 561 9015 Og 588 6050. tæplega berum augum. LÆKNISFRÆDI / Er ómögulegt að útrýmaplágum eins og lús og kláðamaur? Kláðamaur MANNAKLÁÐAMAUR (seabies) eða bara kláðamaur er örsmár átt- fætlumaur (um 0,2—0,4 mm) sem sést varla berum augum. Hann þrífst bara á fólki og hefur fylgt mannkyninu í þúsundir ára. Menn hafa áætl- að að um 300 milljónir manna smitist árlega í heiminum af kláðamaur og hér á landi smitast talsverður fjöldi á hverju ári. Talsvert af pöddum herjar á mannkynið og má þar nefna alls kyns flugur, bitmaura, flær, lýs og áttfætlumaura en af þeim sem lifa eingöngu á mönnum eru höf- uðlýs og kláðamaur þekktust. Þau síðastnefndu smitast beint á milli manna og ekki virðist mögulegt að útrýma þeim.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.