Morgunblaðið - 08.12.1998, Blaðsíða 2

Innsýn í útgáfu Vöku-Helgafells
O.......
FæcLdir
sama
aaginn!
• 22. febrúar er afmælisdagur
tveggja listmálara að nafni Jón
Stefánsson. Þeir fæddust 1880 og
1881.
• Feðgamir, nafnarnir og rithöf-
undarnir Ólafur Jóhann Sigurðs
son og Ólafur Jóhann Ólafsson
eiga auk þess sama afmælisdag,
26. september.
• Listmálararnir Einar Hákonar-
son og Jón Reykdal eru jafngamlir
upp á dag, fæddir 14. janúar 1945.
■ Geirmundur Valtýsson og Rúnar
Júlíusson deila, auk tónlistarinnar,
afmælisdegi. Þeir eru fæddir
13. aprfl, annar 1944, hinn 1945.
• Leikararnir Tinna Gunnlaugs-
dóttir og Viðar Eggertsson eru
bæði fædd 18. júní 1954.
Þyngri en
allir íhúar
Hveragerdis!
Hver myndi trúa því að einhver
skepna sé þyngri en allir íbúar
Hveragerðis samanlagt, um 1700
manns? Hún er þó til, heitir
reyður og er stærsta dýr jarðarinn-
ar. Hún er nærri jafnlöng og
Boeing 737-þota og getur orðið
um 200 tonn að þyngd.
Þetta kemur mcðal annars fram í
fallegri og áhugaverðri bók, Hvalir
viö ísland, sem fjallar um allar al-
gengustu hvalategundir við íslands-
strendur.
Bókin er rituð af Mark Carward-
ine en hann er kunnur breskur
dýrafræðingur sem tekið hefur
miklu ástfóstri við ísland. Glæsileg-
ar Ijósmyndir eftir Carwardine, Pál
Stefánsson og fleiri prýða bókina
sem er einkar fróðleg. Þá birtast i
henni skemmtilegar lýsingar á því
sem ber fyrir augu í hvalaskoðun-
arferðum við landið. Ari Trausti
Guðmundsson þýddi.
Hver á afmæli i dag?
Það getur verið snúið að
finna út hvaða dag fólk á af-
mæli en það er þó leikur
einn miðað við að snúa
dæminu við og finna út
hvaða fólk hefur átt afmæli
tiltekinn dag. Jónas Ragnars-
son setti sér að markmiði
þegar hann vann bókina ís-
lendingar dagsins að finna
fimm þekkt afmælisbörn fyr-
ir hvern dag ársins og tilfæra
auk þess fleyg orð eða spak-
mæli höfð eftir einhverju
þeirra. Hann komst fljótlega
að raun um að sumir dagar
virðast þéttsetnari stórmenn-
um en aðrir en með því að
lesa aragrúa heimilda náði
hann settu marki.
Nýstárlegur fróðleikur
Afraksturinn er einstök bók
í hátt í hundrað ára sögu af-
mælisdagabóka á íslandi þar
sem saman fléttast fróðleikur
um afmæli og afmælisdaga
og spakmæli sem afmælis-
börn dagsins geta tekið til
íhugunar og jafnvel gert að
sínum. Til að krydda enn
frekar eru rithandarsýnis-
horn á annað hundrað Is-
Iendinga í bókinni.

y-ma
Hvalir koma við sögu í tveimur
bókum frá Vöku-Helgafelli á þessu
hausti. Hér sýna leiftrar loftfimleika.
Hvalir, liáslci
og lieitar tilfiimingar
Návígi á hvalaslóö heitir ný
bók eftir verðlaunahöfund-
inn Elías Snæland Jónsson.
Aðalpersónur sög-
unnar eru
tveir fjórt-
án ára
unglingar,
Ingi og
Helena. Ingi
ferðast um
höfin blá
með foreldr-
um sínum
sem stunda
rannsóknir á
hvölum og
áhugi hans á
hvölunum og
umhverfisvernd
verður til þess að
hann kynnist
hinni kanadísku Helenu á
Netinu. Þegar leiðir þeirra
liggja saman utan Netsins
lenda þau í
háskalegum æv-
intýrum þar sem
stórhveli og
óprúttnir
náungar
koma mjög
við sögu.
í návígi við
risa hafsins
„Hvalir eru
stórfeng-
legar og
spenn-
andi líf-
verur
sem við
vitum alltof Iítið um. Ég
hef lengi haft áhuga á að
skrifa um samskipti manna
við þessar stærstu skepnur á
jarðríki. Ég fór að leggja
drög að sögunni fyrir um ára-
tug og lauk við hana síðast-
liðinn vetur,“ segir Elías
Snæland Jónsson um Návígi
á hvalaslóð.
- Um hvað snúast rannsókn-
irnar sem foreldrar Inga,
stráksins í sögunni, stunda?
„Þær eru tilraun til að nota
nýjustu tölvutækni til að ráða
tungumál hvalanna,“ segir
Elías. „Það er löngu vitað að
hvalir nota hljóðmerki til að
hafa samband hver við annan
og til að sjá í kringum sig í
dimmu hafinu. Hins vegar er
enn alltof lítið um það vitað
hvað hvalirnir eru að segja
með þessum hljóðmerkjum
sínurn. Þótt miklu fé sé varið
til að leita að hljóðmerkjum
frá vitsmunaverum úti í
geimnum er furðulítið gert til
að reyna að ráða í tungumál
þessara merkilegu lífvera
sem búa þó með okkur hér á
jörðinni.“
- Hefur sagan boðskap að
flytja?
„Ég reyni fyrst og fremst
að gera sögurnar mínar
skemmtilegar og spennandi
innan ramma raunsæis og
forðast predikanir. En
kannski má finna þann boð-
skap í atburðarás sögunnar
að okkur beri skylda til að
kynnast betur þessum risa-
vöxnu nágrönnum okkar.“