Morgunblaðið - 04.02.2000, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 4. FEBRÚAR 2000 B 3
DAGLEGT LÍF
Anna R. Valdimarsdóttir,
fulltrúi hjá Félagi
heyrnarlausra
Morgunblaðið/Jim Smart
Anna: „Táknmál er ekki alþjóðlegt eins og
flestir halda.“
lega ekkert lík. Rætur bandaríska
táknmálsins liggja í Frakklandi og
þess vegna á heyrnarlaus Banda-
ríkjamaður mun auðveldara með að
tala við heyrnarlausan Frakka en
heymarlausan Breta, _____________
eins ótrúlegt og það kann
að hljóma." Og hún held-
ur áfram: „Það kemur
ýmsum spánskt fyrir
sjónir að íslenskan sé í
Hvert land
hefur sitt eigið
táknmál
raun eins og erlent mál fyrir heyrn-
arlausum íslendingum. Þeirra móð-
urmál er allt annað, nefnilega ís-
lenska táknmálið."
Anna segir táknmál þróast afar
hratt. „Það má segja að það verði til
nýtt tákn á hverjum degi. Böm nota
sitt eigið barnatáknmál,
enda hreyfifærnin ekki
orðin nægilega þroskuð
til að þau geti gert öll
táknin rétt. Og heym-
arlausir unglingar
sletta á táknmáli, rétt
eins og þeir heyrandi.
Táknmálið festist ekki í
sessi á sama hátt og
önnur mál sem eiga sér
ritmál. Og vegna þess
hve þróunin er hröð, er
talsverður munur á því
táknmáli sem aldraðir
tala annars vegar og
ungt fólk hins vegar.
Að sögn Önnu kemur
það sífellt á óvart hve
heyrnarlausir ungling-
ar em fljótir að finna
upp ný tákn fyrir alla
skapaða hluti. Nýlegt
dæmi úr Vesturhlíðar-
skóla, sem er grann-
skóli heymarlausra,
sanni það. „Þetta var í kennslustund
í kynlífsfræðum og kennarinn var að
fjalla um samkynhneigð. Hann talaði
um lesbíur og notaði tákn sem hann
var vanur að nota. Krakkarnir settu
þá upp undrunarsvip og
bentu kennaranum á
„miklu betra tákn“ sem
þeir væra vanir að nota!“
_________ Hún segir ný tákn verða
til með ótrúlegum hraða.
„Og ef ný tækni kemur til sögunnar,
er komið nýtt tákn á augabragði.
Gott dæmi um þetta er Netið, það
var komið tákn fyrir það um leið.
Sama er að segja um nöfn sem mikið
ber á, s.s. Kringlan. Þetta er auð-
vitað miklu þægilegra svona, að nota
ákveðið tákn í stað þess að þurfa að
stafa orðið í hvert sinn.“
Rétt eins og hinir heyrandi geta
heymarlausir tjáð sig með mismun-
andi hætti. Til dæmis segir Anna
ekkert mál að hvísla á táknmáli. „Þá
er höndunum haldið neðarlega og
reynt að hafa táknin eins lítið áber-
andi og hægt er. Svo er líka hægtað
vera þvoglumæltur á táknmáli.
Neysla áfengis til dæmis getur haft
þau áhrif að handahreyfingar verða
kæruleysislegri og
táknin óskýrari,
viðkomandi verð-
ur með öðr-
um orðum
SOGUSYNING
Heyrnarlausir
skyldu læra að tala
FÉLAG heyrnarlausra á um þessar
mundir 40 ára afmæli og gengst af
því tilefni fyrir sögusýningu í Gerðu-
bergi, dagana 12.-19. febrúar. Sýn-
ingin spannar síðustu 140 árin í sögu
heymarlausra á fslandi, eða frá því
að settur var á fót fyrsti skólinn fyr-
ir heyrnarlausa hér á landi. Sögu-
sýningin samanstendur af ljós-
myndum frá ýmsum túnum
^ og alls kyns munum sem
varðveist hafa, s.s. gömlum
táknmálsorðabókum. Anna R.
þvoglu-
mæltur.
Þetta
ekkert
öðravísi með
heymarlausa en
aðra.“ Hún segir það að
vísu geta komið heyrn-
arlausum í koll að vera með
miklar og áberandi handa-
hreyfingár á almannafæri.
„Fyrir ekki ýkja löngu vora
tveir heyrnarlausir kunn-
ingjar staddir á einu af kaffi-
húsum borgarinnar. Menn-
irnir höfðu fengið sér bjór að
drekka og urðu í kjölfarið
skrafhreifir og höfðu hendur
mikið á lofti. Ekki leist starfs-
fólkinu þó betur en svo á
handapatið í þeim félögum, að
það kallaði til lögreglu sem
tók mennina fasta fyrir handa-
lögmál og fór með þá niður á stöð!
Sagan er dagsönn og við eram
mikið búin að hlæja að þessu hér í
Félagi heymarlausra."
Valdimarsdóttir, fulltrúi á skrifstofu
Félags heymarlausra, hefur ásamt
Steinunni Þorvaldsdóttur haft veg
og vanda af sýningunni. Að sögn
Onnu er þungamiðja sýningarinnar
umfjöllun um frumkvöðulinn séra
Pál Pálsson, sem barðist ötullega
fyrir bættri menntun heymarlausra
upp úr miðri 19. öld.
„Séra Páll markar upphafið í sögu
heyrnarlausra á íslandi, segir Anna.
„Hann var mikill brautryðjandi í
málum heymarlausra og óþreytandi
í baráttu sinni fyrir bættri menntun
þeh-ra. Séra Páll var skipaður fyrsti
kennari heymarlausra á íslandi en
sjálfur hafði hann lært táknmál í
Danmörku. I framhaldi af því kom
hann á fót fyrsta skólanum fyrir
heymarlausa 1867 og fór kennslan
fram á heimili hans. Þegar hann síð-
ar settist á þing kom hann því til
leiðar að skólaskylda heymarlausra
barna á Islandi var leidd í lög árið
1872,35 áram á undan skólaskyldu
heyrandi barna. Það eitt og sér er
auðvitað stómerkilegt."
Þvoglumæii - Skyldi maður
verða þvoglumæltur á táknmáli
þegar áfengi er í blóðinu?
Eins og í öðrum málum er hægt að
tjá sig misformlega á táknmáli.
Málsnið velur mælandinn eftir að-
stæðum, viðmælanda og umræðu-
efni. Auðvitað er ekki um að ræða
annað hvort formlegt eða óform-
legt mál heldur frekar misform-
legt mál.
„Heilsusamlegt
mataræði á unga
aldri leggurgrunninn
að góðri heilsu"
Það er mikilvægt að gera sér grein fyrir samhengínu
í heilsufari okkar. Með skynsamlegu fæðuvali frá
því móðurmjólkinni sleppir búum við í haginn fyrir
framtíð barna okkar og hreysti þeirra, alla ævi.
Beinin eru gott dæmi. Þau öðlast styrk sinn á fyrri
hluta ævinnar. Börn þurfa því nægilegt magn af
þeim efnum sem Ijá beinunum styrk. Þarskiptir
kalk höfuðmáli, en D-vítamín er einnig nauðsynlegt
til að kalkið nýtist við uppbygginguna.
D-vítamín er að finna í lýsi og ýmsum fiski.
Langmikilvægasta uppspretta kalks er hins vegar
mjólk og mjólkurvörur.
„Mjólk" er samheiti yfir alla drykkjarmjólk, nýmjólk, léttmjólk, undanrennu
og fjörmjólk. Einnig má fá kalk úr öðrum mjólkurvörum, s.s. osti og
sýrðum mjólkurvörum.
Hollusta styrkir
BEINVERND
ÍSLENSKUR MJÓLKURIÐNAÐUR