Morgunblaðið - 04.02.2000, Blaðsíða 8

8 B FÖSTUDAGUR 4. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Hreyfigetan
leyst úr læðingi
Sibyl Urbancic tónlistarmaður og kórstjóri frá
Vínarborg er stödd hér á landi til að kenna
hvernig áreynslulaust má auka hreyfífærni lík-
amans. Hún sagði Valgerði Þ. Jónsdóttur meðal
annars að tæknin byggðist hvorki á reglum né
líkamiegu atgervi manna.
SIBYL Urbancic hefur sterk-
ar taugar til íslands, þótt
hún hafi búið í Vínarborg
um fjögurra áratuga skeið.
Þar fæddist hún en fluttist hingað
eins árs gömul með foreldrum sínum
heitnum, Victori Urbancic tónlistar-
manni og Melittu. Eins og hún átti
kyn til hóf hún ung tónlistamám,
lærði á píanó og fiðlu, sneri sér síðan
að námi í norrænum fræðum við Há-
skóla íslands, var blaðamaður um
skeið, bæði áður og samhliða námi
sínu í Tónlistarháskóla Vínarborgar
á árunum 1959-1969.
„Örlögin höguðu því þannig að ég
flentist í ættlandinu. Sama, gamla
sagan, ég kynntist eiginmanni mín-
um og síðan komu bú og fjögur
böm,“ segir Sybil og vindur sér í að
útskýra upprana Feldenkrais-
hreyfitækninnar, sem hún hefur til-
einkað sér og miðlar jafnframt öðr-
um.
„Fyrst ber að geta að upphafs-
maðurinn er Moshe Feldenkrais,
sem fæddist í Rússlandi árið 1904 en
hélt til Palestínu aðeins þrettán ára
og fór síðan víða, m.a. til Parísar, til
að afla sér menntunar. Hann var vél-
og rafmagnsverkfræðingur og lauk
doktorsprófi í eðlisfræði frá
Sorbonne-háskóla. Auk þess að
stunda fimleika og leika knattspymu
lærði Feldenkrais júdó hjá einum
fremsta júdómeistara heims, Jigaro
Kano, fékk svarta beltið árið 1936, og
vann síðan ötullega að því að kynna
íþróttina á Vesturlöndum. Meiðsli á
hné urðu til þess að hann varð að láta
af íþróttaiðkunum og hóf hann þá að
rannsaka hreyfingar og hreyfinga-
mynstur líkamans með tilliti til
þekkingar og hegðunar einstaklings-
ins. Rannsóknirnar gerði hann m.a. á
sjálfum sér, komst fyrir vikið á fætur
og endurheimti hreyfigetu sína. I
stuttu máli þróaði hann tvenns konar
mismunandi tækni. Annars vegar til
að vinna með hópa, Awareness
through Movement eða skynjun
gegnum hreyfingu, og hins vegar
með einstaklinga, Functional Int-
egration, sem á íslensku gæti útlagst
sem virk samþætting."
Sjálf kynntist Sibyl Feldenkrais-
tækninni fyrir tilviljun á námskeiði í
látbragðsleik fyrir fimmtán árum.
Námskeiðið sótti hún í tengslum við
starf sitt sem kórstjóri og kennari
við Tónlistarháskólann í Vínarborg,
þar sem hún kennir hljóðfæra-
nemum samsöng. „Hljóðfæraleikur-
um, söngvuram, dönsuram og leik-
uram er geysflega mikilvægt að hafa
gott vald á hreyfíngum sínum. Slíkt
er í rauninni grundvöllur góðrar
sviðsframkomu. Á námskeiðinu
hafði ég ekki hugmynd um að
kennarinn beitti Feldenkrais-aðferð-
inni. Mér leið alltaf einstaklega vel
eftir tímana og fór að grennslast fyr-
ir um hverju sætti. I kjölfarið sótti
ég Feldenkrais-námskeið, nýtti mér
tæknina fyrir sjálfa mig, síðan í
kennslunni og loks þegar ég hafði
aflað mér tilskilinna réttinda eftir
fjögurra ára nám hóf ég að halda slík
námskeið árið 1993.“
Engar reglur er eina reglan
Feldenkrais-námskeið era haldin
víða um heim og eiga, að sögn Sibyl,
vaxandi vinsældum að fagna. „Lík-
amlegir burðir þátttakenda skipta
engu máli og tæknin er ekki háð
neinum reglum nema kannski þeirri
að það era engar reglur. Hreyfi-
hamlaðir og aldraðir geta jafnt sem
aðrir tileinkað sér tæknina og aukið
hreyfifæmi sína til muna.
Það er staðreynd að fólk notar
ekki nema lítið brot af hreyfigetu
sinni. Slíkt helgast af umhverfinu,
venjum í uppeldinu og ýmsu öðra.
Hver og einn tileinkar sér frá unga
aldri ákveðið hreyfimynstur við störf
og daglegar athafnir. Þetta er svolít-
ið eins og að búa í stórri höll með
mörgum herbergjum og opna aldrei
dymar nema að einu eða tveimur.
Feldenkrais-aðferðin miðast við að
hver og einn verði sér betur meðvit-
andi um að nýta möguleika líkam-
ans; leysa hreyfifæmina úr læðingi,
og auka þannig getu sína og andlega
NÚ i FTRSTA SKIPTI k ÍSLANÐI
Sumarsól í skammdeginu!
Litrófsljósið fró OTT er nókvæm
eftirlíking ó dagsbirtu sem hefur
reynst sérlega vel við þunglyndi,
síþreytu, streitu, augnverkjum o.fl.
Tvennskonar fallegir vinnulampar
sem bæta heilsu og létta lund.
Upplýsingar í síma 881 3161.
(símsvari allon sólarhringinn)
lifandi ehF.
www.ljoslifandi.is
EiNKAifYfi rreií an A noeðusiöndum
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Sybll Urbancic: „Feldenkrais-hreyfitækni hjálpar fðlki að brjótast úr viðj-
um vanabundinna hreyfinga."
og líkamlega líðan,“ segir Sibyl. Til
að fyrirbyggja misskilning bætir
hún við að dáleiðsla og trúarbrögð
komi ekkert við sögu.
„Yfirleitt gefur fólk því ekki sér-
stakan gaum hvernig það beitir lík-
amanum, t.d. þegar það drekkur úr
kaffibolla eða greiðir á sér hárið.
Hreyfingarnar era ósjálfráðar, enda
vanabundnar. Með því að læra fleiri
hreyfingar, stellingar eða stöður við
hvaðeina sem fólk tekur sér fyrir
hendur minnkar álagið á líkamann,
hann liðkast, verður meðfærilegri og
samfara eykst andleg vellíðan. Eins
og tölva geymir nýjar upplýsingar
varðveita menn það sem þeir læra án
þess endilega að gera sér grein fýrir
því. Þeir fara einfaldlega smátt og
smátt að nýta sér það sem þeir hafa
lært og taka kannski einn góðan veð-
urdag eftir því að þeir beita líkaman-
um öðravísi og líður miklu betur en
áður.“
Heilaleikfimí
Munurinn á hefðbundinni leikfimi
og líkamsrækt, sem reynir á þrek og
þol, og Feldenkrais-æfingum segir
Sibyl einkum vera að Feldenkrais
byggist ekki á endurteknum og erf-
iðum vöðva- og teygjuæfingum.
„Þetta era mjög hægar, fjölbreyttar
og áreynslulitlar hreyfingar, sem
reyna frekar á heilann en líkamann
og auðveldar auk þess öndunina.
Hópmeðferð byggist á munnlegri til-
sögn en í einkatímum beiti ég hönd-
unum til að leiðbeina fólki um lík-
amsstellingar og hreyfingar."
Síðastliðin sex ár hefur Sibyl
margsinnis komið til Islands og hald-
ið námskeið fyrir tónlistarfólk fyrir
tilstuðlan félaga í Sinfóníuhljómsveit
íslands og píanókennara. „Tónlistar-
menn þurfa að læra á eigin líkama
rétt eins og hljóðfærið. Staða þeirra
og hvernig þeir hreyfa sig við æfing-
ar og á tónleikum getur skipt sköp-
um fyrir frammistöðu þeirra og
frama.“
Núna er Sibyl stödd hér á landi til
að æfa Vox Feminae-kvennakórinn
fyrir norrænt kvennakóramót, sem
haldið verður í apríl, auk þess sem
hún leiðbeinir um Feldenkrais-
hreyfitæknina á tveimur tveggja
daga námskeiðum í febrúar. „Nám-
skeiðin verða að þessu sinni ekki ein-
göngu ætluð tónlistarfólki, enda hafa
allir, ungir sem aldnir, gott af að
losna úr viðjum vanans og læra ein-
faldar aðferðir við líkamsbeitingu,"
segir Sibyl, sem ætlar að kynna að-
ferðina hjá FÍH, félagi íslenskra
hljómlistarmanna, á opnum fundi 8.
febrúar hk.
HÁÞRÓUÐ tækni kann
senn að koma upp um
fótboltabullur og glæpa-
menn á sakaskrá í hópi
heiðvirðra borgara. Með þar til gerð-
um myndavélum má greina og
mynda æðar í höfðum manna á löngu
færi. Myndimar, svokallaðar húð-
hitamyndir, ættu líka að gagnast til
að hafa uppi á týndum bömum og
auka öryggi á opnum svæðum. Af
öðram kostum má nefna að hægt
verður að beita tækninni til að
merkja yfirvofandi streitu hjá fólki
áður en það hefur sjálft gert sér
grein fyrir einkennunum.
Um fyrirbærið var nýverið fjallað í
grein um merkilegar nýjungar á
sviði tækni og vísinda í The Sunday
Times Culture. Líkt og fingraför
manna era einstök og engum öðram
lík segir þar að sama máli gegni um
mynstur, sem blóðframumar mynda
í samræmi við legu æðanna. Húð-
hitamynstur er það nefnt af því að
hitastig þess hluta húðarinnar, sem
liggur yfir æðunum, er örlítið hærra
en annars staðar á líkamanum. Út-
línurnar, sem myndast vegna hita-
mismunar, eru ekki, frekar en
fingraför manna, eins hjá tveimur
einstaklingum.
Öryggi fyrir
tölvunotendur
Gangi þróunin eftir má með sömu
tækni greina menn óyggjandi frá
öðrum á göngulagi, útlínum Uk-
amans og jafnvel eyranum. Uppfinn-
ingin þykir geta orðið til margs nyt-
samleg, t.d. við gæslu
hryðjuverkamanna, í tengslum við
sjónvarpssíma og til aukins öryggis
fyrir tölvunotendur. Ekki yrði hægt
að ræsa tölvur, sem búnar væra slíku
forriti, nema þær hefðu áður staðfest
að réttmætur notandi ætti í hlut.
Rannsóknarstofa varnarmála á
vegum bandarísku ríkisstjómarinn-
ar, DARPA, hefur tröllatrú á þessari
tækni og þar á bæ hafa menn lagt
ígildi milijarðs íslenskra króna í
rannsóknarverkefni til að koma
henni í gagnið. Að mati stofnunar-
innar er fjöldi æða í hveijum og ein-
um svo mikill að tölfræðilega ómögu-
legt sé að æðamynstur tveggja séu
nákvæmlega eins.
Vísindamenn vonast til að mynda-
vélamar leysi af hólmi myndbands-
upptökutæki, sem lengi hafa verið
notuð við eftirlit. Gæði slíkra mynda
þykja ekki nógu mikil til að vera
pottþétt staðfesting á hver sé á ferð
nema því aðeins að þær séu teknar
Æða-
mynstrið
afhjúpað
Fingraför manna eru
einstök og engum öðr-
um lík. Sama máli gegn-
ir um æðamynstur
líkamans, sem ný tækni
gerir senn kleift að
mynda úr töluverðri
fjarlægð og vonir eru
bundnar við að gagnist
m.a. í baráttunni gegn
glæpum.
innan fárra metra.
Innrautt kerfi, sem Francine Pro-
koski og samstarfsmenn hennar
hjá líftæknifyrirtækinu Mi- -.íkíésáðy >. ,
kos í Virginíu hafa þróað,
gerir hins vegarkleift að +
grema æðakerfi em- ;
jtCMSiS SaSSBaEfek i i >
Æ
staklings
meira en
fjarlægð.
rauðum
í jafnvel
150 metra
Með inn-
geislum
nemur Mikos-
myndavélin smá-
vægilegar hita-
breytingar húðar-
innar, sem þannig
afhjúpa æða-
mynstrið. Prófanir
fyrirtækisms hafa
leitt í Ijós að þannig er
jafnvel hægt að gera
greinarmun á eineggja
tvíburum, sem með öðra
móti er torvelt að þekkja í "
sundur.
Húðhitamyndir af löngu færi
Prokoski segir að höfuð og andlit
manna séu ekki einu líkamshlutarnir
sem gagnist við að bera á kennsl
menn. „Hægt er að mynda allan lík-
amann á tiltölulega löngu færi. Fram
til þessa hefur fólk auðveldlega getað
villt á sér heimildir gagnvart venju-
legum myndavélum með því til dæm-
is að vera með hatta, ganga í upp-
fylltum skóm og þess háttar. Slíkt
dugar ekki gagnvart þessum inn-
rauðu geislum. Grunaður getur ekki
búið til eða tekið æðar sínar í burtu.“
Húðeftirmynd gerir þó ekki grein-
armun á litarhætti eða líkamsvexti.
Slíkt þykir bara viðbótarkostur því
þannig verður komið í veg fyrir að
kynþáttafordómar komi við sögu.
Hitagrafíkin, sem Mikos hefur
þróað, er aðeins ein af mörgum hug-
myndum sem DARPA hefur til at-
hugunar til þess að bera kennsl á
menn með óyggjandi hætti, en slíkt
er einn þáttur í vamaráætlun hers-
ins. Aðalmarkmiðið er að efla gæslu
innan hersins og vemda herstöðvar
gegn þekktum hryðjuverkamönnum.
Á glæpavettvangi þykja húðhitaeft-
irmyndirnar líka hentugar til að sjá
hvort sömu andlitunum bregði fyrir
oftar en einu sinni.
Svipað kerfi kann að rata á vinnu-
svæði venjulegra PC-tölva. Tölvu-
fyrirtæki í New Jersey hefur þróað
hugbúnaðinn Facelt, sem tengdur er
við myndbandsupptökuvél og getur
stjómað hver fær aðgang að tiltek-
inni tölvu. Hugbúnaðurinn er þannig
úr garði gerður að hann nemur nær-
veru fólks, staðsetur og ber kennsl á
það. Sami hugbúnaður get-
ur líka komið að góðu
gagni við að hafa uppi
_ á týndum börnum,
fyfnj ú ';, t.d. í mannþvögu í
'iíiZÆíC' *:'* verslunarmiðstöð.
Þá þyrfti að mata
öryggiseftirlits-
myndavélamar á
æmm-
....... -
þverskurðar-
mynd af æðakerfi
bamsins.
Vísindamenn í
Fairfax rannsaka
nú húðhitaeftir-
myndir og innrauð-
ij ar myndavélar með
* tilliti til streitu, t.d á
vinnustöðum. Þar sem
myndimar sýna minni-
háttar breytingar á and-
litshita og litblæ vöðva, en
slíkt er talið vísbending um yfirvof-
andi streitu, gætu starfsmenn hægt
á ferðinni áður en í óefni væri komið.
Sömuleiðis kynni foreldram að þykja
akkur í forritinu í PC-tölvum bama
sinna. Ef æsingurinn í tölvuleikjum
færi úr böndum yrði einfaldlega lok-
að fyrir leikinn og Ijúf tónlist tæki
við.