Morgunblaðið - 22.07.2000, Síða 40

LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
„Hvað er til ráða
í vegamálum?
HIÐ hörmulega
rútuslys á Hólsfjöllum
hefur vakið umræður
um vegamál, og slysa-
hættu sem vegirnir
skapa, einkum ein-
breiðar brýr, en á
einni slíkri varð rútu-
slysið.
"* Það er risavaxið
verkefni að byggja
upp íslenska vega-
kerfið svo í lagi sé.
Það er ekki sann-
gjarnt að segja annað
en að tekið hafi verið
risastökk í vegamál-
um, jafnt hvað varðar
varanlegt slitlag,
byggingu nýrra brúarmannvirkja
og byggingu jarðganga. Vegakerfi
landsmanna er óþekkjanlegt frá
því sem var fyrir þremur áratug-
um, þótt ekki sé farið lengra aftur.
Umferðin er einnig óþekkjanleg
frá því sem áður var. Þungaflutn-
ingar hafa farið á vegina í auknum
~ mæli með því að strandsiglingar
falla niður. Síðustu fréttir herma
Vegakerfið
Tekið hefur verið risa-
stökk í vegamálum,
segir Jón Kristjánsson,
jafnt hvað varðar varan-
legt slitlag, byggingu
nýrra brúarmannvirkja
og byggingu jarðganga.
að þær muni falla algjörlega niður
með haustinu og 25 þungaflutn-
ingabílar muni bætast á vegakerfíð
í stöðugum ferðum til þess að anna
því sem nú er flutt á ströndina með
skipum. Rútur hlaðnar ferðafólki
ganga allt árið, með túrista á
sumrin, en íþróttahópa á veturna.
Ferðamenn innlendir og erlendir á
einkabílum fylla vegakerfið á
sumrin, auk venjubundinnar um-
ferðar fólks sem þarf að nota vega-
kerfið í sínu daglega lífi til út-
"~i'éttinga, eða sækja vinnu.
Þjónustan á vegunum
Þjónustan á vegakerfinu hefur
tekið stökkbreytingum. Starfs-
menn Vegagerðar ríkisins sem er
öflug stofnun stjórna þessum
þætti. Vegagerðin hefur útibú í öll-
um landshlutum. Þaðan er við-
haldi, snjómokstri og annarri þjón-
ustu stjórnað. Gífurleg breyting
hefur orðið á starfseminni yfir vet-
urinn með betri tækjum og batn-
andi vegum, og stækkar nú ört sá
hluti vegakerfisins sem opnaður er
daglega.
Þrátt fyrir þessar framfarir eru
gífurlega stór verkefni óunnin í
^ úregamálum. Nokkuð vantar upp á
það enn að varanlegt slitlag hafi
verið lagt á þjóðveg númer eitt, og
utan þess vegar eru margar um-
ferðarþungar leiðir sem eru enn
með malarslitlagi. Brúarmannvirki
voru ekki byggð fyrir þann um-
ferðarþunga eða umferðarhraða
sem nú viðgengst með bættum
bílakosti, og eru einbreið eins og
þekkt er af umræðu síðustu daga.
Afskipti þingmanna
af vegamálum
_ Tveir virtir fjölmiðlamenn, Ómar
TÍagnarsson og Stefán Jón Haf-
stein, hafa báðir látið frá sér fara
þær fullyrðingar að afskipti þing-
manna af vegamálum
séu vafasöm og geti
leitt til vitlausrar for-
gangsröðunar. Annar
setti þessar kenningar
fram í Kastljósi í sjón-
varpi og hinn í grein í
Degi. Eg verð að við-
urkenna að það er erf-
itt að sitja undir slík-
um fullyrðingum án
þess að svara þeim,
ekki síst vegna þess
að umræðan er til
komin vegna slysfara.
Ef málið væri það ein-
falt, að nægilegt væri
að útiloka afskipti
þingmanna af vega-
málum, væri sjálfsagt að afnema
þau strax. Hins vegar mun það
ekki koma í veg fyrir slysin, eða
tryggja hárrétta röðun fram-
kvæmda. Það ætla ég að fullyrða.
Afskipti þingmanna af vegamál-
um eru veruleg. Tillögur Vega-
gerðar ríkisins um forgangsröðun í
vegamálum eru bornar undir þing-
menn kjördæmanna og vegafé er
skipt á milli kjördæmanna eftir
formúlu sem samkomulag varð um
á sínum tíma. í þeim tilfellum þar
sem ég þekki til hafa áherslur
þingmanna kjördæmanna og Vega-
gerðar ríkisins farið saman í stór-
um dráttum, og ég fullyrði að eng-
inn ágreiningur er uppi sem
skiptir sköpum.
Breyttar áherslur
Árið 1998 urðu verulegar breyt-
ingar í áætlanagerð um vegamál.
Þá var í fyrsta sinn samþykkt
langtímaáætlun í vegagerð sem
gildir til ársins 2010. Höfuð-
markmiðið með þeirri áætlun fól í
sér breytta skiptingu fjármagns.
Það var að leggja bundið slitlag á
hringveginn og til allra þéttbýlis-
staða þar sem eru 200 íbúar og þar
yfir. Eftir þeirri áætlun er unnið
núna, og jafnframt er unnið að því
að breikka einbreiðar brýr, og hef-
ur umferðarþunginn verið hafður
til hliðsjónar í því efni.
Til nýframkvæmda í vegagerð er
varið 4,5 milljörðum á yfirstand-
andi ári, og til viðhalds 3,8 millj-
örðum króna. Þetta er langstærsti
málaflokkurinn hvað opinberar
framkvæmdir snertir og svo hefur
verið um langt árabil.
Sem betur fer hefur miðað mjög
áleiðis í vegaframkvæmdum seinni
árin, en hitt er þó staðreynd að
verkefnin blasa alls staðar við. Eg
vara hins vegar við þeirri einföldun
á málum að breytt forgangsröðun í
vegagerð muni skipta sköpum í ör-
yggismálum í umferðinni. Þjóðveg-
ur númer eitt er ekki eini vegurinn
sem ber þunga umferð, en vissu-
lega er það forgangsverkefni núna
að ljúka slitlagi á þeim vegi og
breikka brýr. Stærstu verkefnin í
þessum efnum sem út af standa
eru á Austurlandi, og mér sem
þingmanni Austurlands finnst það
verkefni ganga of seint fyrir sig. Á
Norðausturlandi og Vestfjörðum
er stór hluti samgöngukerfisins á
malarvegum og finna má hliðar-
vegi um allt land sem ekki eru með
bundnu slitlagi, hvað þá sumarleið-
ir á hálendinu. Á þessu verður ekki
ráðin bót í einu vetfangi, og hvetja
þarf alla til þess að aka miðað við
hinar íslensku aðstæður sem geta
oft verið erfiðar. Hins vegar auka
allar vegaframkvæmdir öryggi
vegakerfisins í heild.
Jarðgangagerðin
Áform um jarðgangagerð skjóta
stundum upp kollinum í þessari
Jón
Kristjánsson
umræðu og þykja dæmi um vit-
lausa forgangsröðun þingmanna.
Um það skal sagt það eitt að nú
síðustu árin hefur ekki farið króna
frá almennri vegagerð til jarð-
gangagerðar. Síðasta framlagið
var til aðkeyrslunnar að Hvalfjarð-
argöngunum. Vestfjarðagöngin
leystu af hólmi tvo stórhættulega
fjallvegi. Áform um jarðgangagerð
byggjast á því að nota andvirði
sölu ríkiseigna til framkvæmda.
Gerð jarðganga er eitthvert mesta
öryggismál í vegagerð sem hugsast
getur. Svo er til dæmis um jarð-
göng milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsfjarðar sem leysa af hólmi
mjög hættulega slysakafla í vega-
kerfinu á Austurlandi ef þau kom-
ast í gagnið.
Fræðsla og varúð
er nauðsyn
Nú stendur yfir umferðarátak
og ber að fagna því. Fræðsla og
áróður um umferðarmál er nauð-
synlegur og aðferðirnar sem not-
aðar eru til þess að koma upp-
lýsingum á framfæri þurfa ávallt
að vera í endurskoðun. Slys á
vegakerfinu eru allt of algeng, og
allt of oft reynist það erlendum
ökumönnum viðsjárvert. Fræðsla
til þeirra um íslenska vegakerfið
er nauðsynleg . Þar þarf ávallt að
viðhafa mikla varúð, því jafnvel
nýuppbyggðir vegir hér eru ekki
sambærilegir við hraðbrautir er-
lendis, hvað þá malarvegir, en eins
og fyrr segir er langt í land með að
íslenska vegakerfið verði klárað
með bundnu slitlagi og tvíbreiðum
brúm. Auðvitað gildir sama varúð-
arreglan fyrir Islendinga. Jafn-
framt þessu þarf að huga að slysa-
gildrum á vegum, en ég efast ekki
um þekkingu og vilja Vegagerðar
ríkisins til úrbóta í þeim efnum.
Höfundur er alþingismaður.
MEÐ grein í Morg-
unblaðinu 19. júlí sl.
leiðréttir Þorsteinn
Ólafsson, talsmaður
Styrktarfélags
krabbameinssjúkra
barna, það að í frétt í
blaðinu frá 14. júlí
hafi því verið haldið
fram að fjarkennslu-
búnaður hafi í fyrsta
skipti verið notaður í
grunnskóla við tilraun
með fjarkennslu á
milli grunnskólans á
Hólmavík og Brodda-
nesskóla.
Sú leiðrétting á
fyllilega rétt á sér.
Hugmynd um að reyna fjar-
kennslu sem tæki í grunnskóla-
Kennsla
Því fer fjarri, segir Sig-
uijdn Pétursson, að
Samband íslenskra
sveitarfélaga vilji með
nokkrum hætti skyggja
á frumkvæði styrktarfé-
lagsins í fjarkennslu.
kennslu í fámennum skólum fædd-
ist einmitt þegar Styrktarfélag
krabbameinssjúkra barna kynnti
fjarkennslubúnað á þingi Sam-
bands íslenskra sveit-
arfélaga á Akureyri í
ágúst 1998.
Sú tilraun sem gerð
var á Ströndum var
hins vegar tilraun til
almennrar skipulagðr-
ar kennslu á milli
tveggja skóla.
Því fer fjarri að
Samband íslenskra
sveitarfélaga vilji með
nokkrum hætti
skyggja á frumkvæði
styrktarfélagsins í
fjarkennslu. í ræðu
sinni þegar niðurstaða
fj arkennslutilraunar-
innar var kynnt á Ak-
ureyri 17. júlí sl. sagði formaður
sambands íslenskra sveitarfélaga
m.a: „Þegar tilraunin var ákveðin
og framkvæmd var ekki kunnugt
um að annars staðar hefði slík til-
raun verið gerð, gagnvart öllum
bekkjardeildum grunnskólans,
þótt slík fjarkennsla sé mikið not-
uð við fullorðinsfræðslu og fjar-
kennsla af ýmsu öðru tagi hafi
lengi verið tíðkuð á öllum skóla-
stigum.“
Auðvelt er hins vegar að sjá að
ef fjarkennsla verður almennur
þáttur í starfi grunnskóla verður
auðveldara og eðlilegra fyrir nem-
endur sem verða að dvelja lang-
dvölum fjarri heimabyggð að halda
áfram námi sínu og tengslum við
bekkjarfélaga.
Höfundur er deildarstjóri grunn-
skóladeildar Sambands íslenskra
sveitarfélaga.
Fjarkennsla á
grunnskólastigi
Sigurjón
Pétursson
Vargöld á vegum
EKKI verður of-
sögum sagt af ástand-
inu í umferðarmálum
íslendinga. Að stjórn-
leysi ríki er vægt til
orða tekið, en öng-
þveiti nær sanni.
Dauðaslysum fjölgar
þrátt fyrir betri bún-
að bifreiða og annað
tjón verður upp á tugi
milljarða króna.
En lögregluyfirvöld
virðast eftir sem áður
halda að sér höndum
ef undan er skilið eitt
lögregluumdæmi á
Norðurlandi vestra,
og tryggingafélög láta
við það sitja að senda neytendum
reikninginn eftirlitslaust að því er
virðist.
Sá, sem hér heldur á penna, hef-
ur sögu að segja af akstri um land-
ið. í mörg ár hefir hann sett sér að
fara að lögum um hámarkshraða á
þjóðvegunum, 90 km á klst. Und-
anfarin ár hefir hann verið að því
leyti vel settur sem bifreið hans er
búin tölvustýrðum hraðamæli, sem
gætir þess að ökuhraði fari ekki
yfir ákveðin mörk, í þessu falli 90
km. Skemmst er frá því að segja
að allir, undantekningarlaust allir,
fara fram úr honum og helftin á
tvöföldum hraða hans. Þar sem
hann hefir verð staddur í Hval-
fjarðargöngunum á 70 km hraða
hefir það tvívegis hent að bifreiðir
hafa brunað fram úr hiklaust.
Framúrakstur á óbrotinni veglínu
er tíðkaður og hefur þá oft mátt
mjþu muna. _
í sjálfri Ártúnsbrekkunni ekur
helzt enginn á 70 km hraða nema
undirritaður af sérvizku sinni og
er ævinlega fyrir öðr-
um.
Að þessu leyti er
fslenzk þjóð gjör-
samlega óuppalin
Nú þarf ekki um að
spyrja hver eigi að
gæta þess að farið sé
að settum reglum og
lögum. Ástand þess-
ara mála er þungur
áfellisdómur yfir lög-
gæzlu í landinu. Ekki
er þó við hinn al-
menna lögreglumann
að sakast, þótt yfir-
völd vísi til kæruleys-
is þeirra, og er sem
jafnan að árinni kennir illur ræð-
ari. Sinnuleysisins er að leita hjá
þeim sem stjórna með þeim hætti
Umferdin
Þá lágmarkskröfu
hlýtur þegninn þó að
eiga, segir Sverrir Her-
mannsson, að landslög-
um sé framfylgt.
að hirða eyrinn en kasta krónunni.
Löggæzlan hefur hvorki mannafla
né tæki til að sinna nauðsynlegri
umferðarstjórn. Ur því ber að
bæta þegar í stað og skilyrðis-
laust.
Hér skal sú tillaga fram sett, að
umferðareftirlitinu verði strax
fengnar í hendur 30 - þrjátíu - bif-
reiðir búnar nýtízku tækjum fáan-
legum og mannafla að sinna stór-
auknu eftirliti. Kostnaður við kaup
á þeim og rekstur verði að hálfu
greiddur úr ríkissjóði en að hálfu
af tryggingafélögunum.
Þær fréttir eru nýjar af nálinni
að Norðmenn séu víða í sínu landi
að lækka hámarkshraða úr 80 km í
70 km. Greinarhöfundur þekkir til
í Noregi og veit að þar eru vegir
öllu greiðfærari en almennt gerist
á íslandi. Þess vegna hlýtur það
að koma til álita að lækka há-
markshraða á íslenzkum þjóðveg-
um a.m.k. niður í 80 km til að
byrja með.
Á eitt atriði skal bent í þessum
greinarstúf. Það er ekki að undra
þótt gætnum ökumönnum blöskri
að vera gert að borga brúsann í
stórhækkuðum tryggingagjöldum
vegna ólöglegs glannaaksturs vit-
firrtra ökuníðinga. Fullkomnar
upplýsingar liggja fyrir um hverjir
eru helztu tjónvaldar. Trygginga-
félög hljóta að taka til athugunar
að gera þeim aldurshópum, sem
mestu tjóni valda, að greiða hærri
iðgjöld. Þetta er tíðkað erlendis.
T.d. greiða konur í Þýzkalandi
lægri iðgjöld en karlar, enda valda
þær minna tjóni að meðaltali.
Hér tjóir hvorki nauð né nú
heldur einörð krafa til yfirvalda
um skjót viðbrögð viðhlítandi. Þá
lágmarkskröfu hlýtur þegninn þó
að eiga að landslögum sé fram-
fylgt, enda á hann líf og limi undir
að svo verði gert.
Það ríkir vargöld á íslenzkum
vegum, þar sem ökumenn virða lög
og rétt að vettugi og valda sjálfum
sér og saklausu fólki óbætanlegum
skaða.
Höfundur er alþingismaður.
Sverrir
Hermannsson
stálgríndarhús-stálvirki
SINIIRI
Borgartúni 31 • s. 575 0000 • www.sindri.is