Morgunblaðið - 20.08.2000, Qupperneq 10

10 B SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
fHiHD'
HAND
REPAIR
Hönnun og myndv.
Fi eelituid 8 + Pliotosliop 5
Foi'titiin (HTML)
Notepitd
Heiitiíisidugerð
Frontpage
Hreyfiniyndir
FIósH4
Boðið er bæöi upp á dag- ogkvöldnámskeið
Naniskeiðið er80 klukkustundir eða 120 keiinslustundir
Upplýsingcir og inmitun i simuni
544 4500 og 555 4980
Nýi tölvu- 8l
viðskiptaskólinn
Hólshrauni 2 - 220 Hafnarfirði - Sfmi: 555 4980 - Fax: 555 4981
Hlíðasmóra 9- 200 Kópavogi - Slmi: 544 4500 - Fax: 544 4501
Tölvupóstfang: skoli@ntv.is - Heimaslða: www.ntv.is

IRiíSD = lilEMD
Með því að nota Tííi'.s'P naglanæringuna færðu
þínar eigin neglur sterkar og heilbrigðar svo
þær hvorki klofna né brotna.
liliHD handáburðurinn
með Duo-liposomes.
Ný tækni i framleiðslu ;
húðsnyrtivara, fallegri,
----- teygjanlegri, þéttari húð. ,
Sérstaklega græðandi.
EINSTÖK GÆÐAVARA
Fást í apótekum og snyrti- I
vöruverslunum um land allt. |----
Ath. naglalökk frá 7i?»/vd fást í tveimur stærðum
Allar leiðbeiningar á íslensku
Þýskar förðunarvörur
Ekta augnahára- og augnabrúnalitur,
er samanstendur af litakremi og geli
sem blandast saman, allt í einum
pakka. Mjög auðveldur í notkun,
fæst í þremur litum og gefur frábær-
an árangur. Hver pakki dugir í 20
litanir.
^ - | Útsölustaðir: Apótek og
snyrtivöruverslanir
ATH. nú! Frá Tana Maskara Stone fKöku-maskari). Þessi (svarti) gamli
góði með stóra burstanum. Uppl. í smáblaði sem fylgir augnbrúnalitnum.

3augnskuggar
saman
Augnhára-
næring
Nýjung
Frábærar vörur á frábæru verði
Vatnsþynnanlegt vax- og
hitatæki til háreyðingar. Vaxið
má einnig hita í örbylgjuofni.
Einnig háreyðingarkrem,
„roll-on“ eða borið á með
spaða frá
byly
laboratorios byly S.A.
Útsölustaðir: Snyrtivöruverslunin Nana, Rvík, Líbía, Mjódd, Hringbrautar Apótek,
Rima Apótek, Grafarvogs Apótek, Lyf & heilsa, Álfabakka, Lyf & heilsa, Háteigsvegi 1,
Borgarapótek, Álftamýri, Fína Mosfellsbæ, Sauöárkróks Apótek, Stykkishólms
Apótek, Fínar Línur, Vestmannaeyjum, Árnesapótek, Selfossi.
Dreifing: S. Gunnbjörnsson ehf. Sími 565 6317
Frank Stefánsson við leiði foreldra sinna, Alex og Mabel Stefánsson, í kirkjugarðinum í Inúvik.
Mabel vinna við ólík störf: veiðar,
heimilisstörf, kennslu og hjúkrun.
Þau hafa mismikinn áhuga á lífi og
verkum afa síns. Frank, sem svipar
mjög til afa síns, hefur lesið töluvert
af bókum hans; hann er sagður lestr-
arhesturinn í fjölskyldunni og stund-
um kallaður í gamni „dr. Stefáns-
son“.
Hálfsögð saga
Vilhjálmur Stefánsson setti fram
byltingarkenndar hugmyndir um
norðurslóðir. Hann vakti máls á
nauðsyn þess að ýta til hliðar þjóð-
hverfum hugmyndum um norður-
hjarann og fólkið sem þar bjó og
reyna þess í stað að skilja lifnaðar-
hætti þeirra og menningu innan frá,
með augum inúíta sjálfra. Að mörgu
leyti var hann brautryðjandi, langt á
undan samferðamönnum sínum, og
fáir áttu stærri þátt en hann í að
móta þær hugmyndir sem nú eru of-
arlega á baugi um heimskautalöndin.
Þegar vel er að gáð er frásögn Vil-
hjálms hins vegar aðeins hálfkveðin
vísa.
Börn Alex hafa yfirleitt tvíbenta
afstöðu til Vilhjálms afa síns. Bæði
eru þau stolt af að bera nafn hans og
gagnrýnin á samskipti hans við in-
úítafjölskylduna sína. Gagnrýni
þeirra snýst annars vegar um þögn
hans um þátt inúíta í þeim aírekum
sem hann vann. „Pannigablúk vann
sleitulaust á meðan hann sat og
skrifaði - og hann fékk allan heiður-
inn,“ segir Rosie Albert Stefánsson.
Af dagbókum Vilhjálms og viðtölum
við barnabörn hans má vera ljóst að
„saumakonan Pannigablúk" hefur
gegnt mun mikilvægara hlutverki á
vettvangi en Vilhjámur gaf til kynna
í útgefnum ritum sínum. Hún er
helsti heimildamaður hans um lifn-
aðarhætti inúíta og án hennar að-
stoðar hefði Vilhjálmur varla átt aft-
urkvæmt frá norðurslóðum. Heim-
skautalöndin voru, með öðrum
orðum, „unaðsleg" vegna þess að Vil-
hjálmur naut leiðsagnar og aðstoðar
Pannigablúk. Börn og barnabörn in-
úítans Natkúsíak (öðru nafni Billy
Banksland), sem var annar helsti
heimildamaður Vilhjálms á vett-
vangi, hafa svipaða sögu að segja.
Natkúsíak gegndi lykilhlutverki á
ferðum Vilhjálms og án hans hefði
Vilhjálmur varla numið ný lönd, en
hvorki Vilhjálmur né aðrir hvítir
ferðalangar skipuðu honum á bekk
með „landkönnuðum". Hafa verður
þó í huga að slík viðhorf voru alls-
ráðandi langt fram á síðustu öld.
Klúbbur landkönnuða var
ekki fyrir frumbyggja
Hins vegar verður barnabörnun-
um tíðrætt um afneitun Vilhjálms á
inúítafjölskyldunni. Ein systirin,
Shirley, segir: „Því skyldum við
hirða um að lesa verk hans? Hann
hafði engan áhuga á okkur!“ Sum
systkinanna segja að þegar þriðja
leiðangri Vilhjálms lauk hafi hann
talað um að koma aftur. Pannigablúk
hafi í nokkur ár fylgst með skipa-
komum á vorin þegar ísa leysti ef ske
kynni að Vilhjálmur birtist á ný.
Tilfinningaafstaða barnabarnanna
gagnvart Vilhjálmi er skiljanleg. Af-
neitun Vilhjálms á syni sínum og
fjölskyldu hans undirstrikaði áþreif-
anlega í einkalífi systkinanna þau
skil sem kynþáttahyggja og ný-
lendukerfi á norðurhjara festi í sessi
á síðustu öld. Menn skyldu hins veg-
ar fara sparlega með siðferðilega
dóma yfir Vilhjálmi í þessum efnum.
Afneitun hans, að minnsta kosti
framan af, er að sumu leyti óhjá-
kvæmileg. Það er vissulega rétt að
sumir hvítir ferðalangar, sem eign-
uðust börn með inúítakonum í Norð-
vesturhéruðum Kanada í byrjun síð-
ustu aldar, gengust við börnum
sínum af fúsum og frjálsum vilja.
Sumir þeirra gengu að eiga barns-
mæður sínar og festu rætur í samfé-
lagi inúíta, aðrir tryggðu börnum
sínum afkomu þótt þeir sjálfir hyrfu
á braut, með því að tryggja mæðrum
þeirra eiginmann úr hópi inúíta eða
greiða með þeim. Á hitt ber þó að líta
að Vilhjálmur ætlaði sér mun stærra
hlutverk en flestir aðrir hvítir ferða-
langar. Á þeim árum sem um er að
ræða kom það eitt að ganga að eiga
inúíta fyrir konu í veg fyrir að
draumar um frægð og afrek gætu
ræst. Vilhjálmur átti aðeins um tvo
kosti að ræða, að gerast inúíti og búa
með fjölskyldu sinni eða rjúfa tengsl-
in og setja markið á frama í heimi
hinna hvítu.
Vestur-íslendingar hafa á undan-
förnum árum og áratugum sýnt upp-
runa sínum og samfélagi mikla rækt-
arsemi. Samt hafa þeir yfirleitt, með
nokkrum mikilvægum undantekn-
ingum, látið eins og afkomendur Vil-
hjálms Stefánssonar séu alls ekki til
- og þó er þetta fólk komið af kunn-
asta syni vestur-íslenska samfélags-
ins fyrr og síðar. Það var ekki laust
við hæðnistón í orðum Rosie þegar
þessi samskipti bar á góma: „Það er
kominn tími til að þau viti að við er-
um til! “
Höfundur er prófessor í nmnnfræði
og forstöðumaður Mannfræðistofn-
unar Háskóla íslands. Hann errit-
stjóri dagbóka Vilhjálms Stefánsson-
ar (“Writing on Ice: The Ethno-
graphic Notebooks of Viihjaimur
Stcfansson), sem gefnar verða út hjá
Háskólaforlagi Nýja Englands næsta
vor.
Hákon Már Oddsson kvikmyndagerðarmaður mundar tökuvélar sínar í viðtali við Rosie Albert Stefánsson,