Morgunblaðið - 03.12.2000, Síða 24

24 SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2000
MORGUNB LAÐIÐ
og konumar tóku virkan þátt í því.
Það var ekki lítil vinna sem lögð var
á herðar þeirra. Þegar atvinnulífið
var dauft fyrir sunnan og lítið að gera
þótti sjálfsagt að frændfólkið sendi
unglingana hingað. Þeir voru teknir
inn á heimilin, endurgjaldslaust, og
gátu unnið eins og þeir vildu. Margir
komust áfram í námi út á þetta. Þess
vegna finnst manni sárt þegar fólk
talar þannig um erfiðleika okkar núna
að það sé bara sjálfum okkur að
kenna að sitja uppi með verðlausar
eignir. Unga fólkið sem var hér skilur
það áreiðanlega að ákveðinn aðdrag-
andi var að þessari stöðu. Við héldum
að það væri til heilla fyrir þjóðfélagið
að við kæmum okkur hér fyrir og
sköpuðum verðmæti.
En ég var að vekja athygli á fram-
lagi kvennanna. Þær tóku unglingana
inn á heimilin og þjónuðu þeim, ásamt
eigin bömum, samhliða vinnu í frysti-
húsinu. Vinnan og heimilið gekk fyrir
og þær vom ekki að hugsa um heÚsu-
rækt eða utanlandsferðir, eins og
ungu konumar í dag. Enn jókst á
þeim álagið þegar togaramir komu.
Tekinn var upp einstaklingsbónus og
þá bættu þær enn við. Þær fengu
aldrei frið, þurftu að vinna alla daga,
og hreinlega slitu sér út,“ segir Sól-
berg.
SársaukafulK gjaldþrot
Gjaldþrot Einars Guðfinnssonar
hf. var sársaukafullt fyrir Bolvíkinga
á ýmsan hátt. Það hafði víðtæk fjár-
hagsleg áhrif í bæjarfélaginu og varð
til þess að atvinna minnkaði og fólki
fækkaði í bænum, auk þess tilfinn-
ingalega áfalls sem bæjarbúar urðu
fyrir. Sólberg segir að febrúar 1993
hafi verið skelfilegur mánuður.
„Landsbankinn lokaði á þá, leyfði
þeim ekki að vera með greiðslustöðv-
un áfram. Ef fyrirtækið hefði fengið
sex til sjö mánuði til viðbótar hefði
það komist á réttan kjöl. Þá var kvót-
inn opinberlega orðinn að söluvöru og
fyrirtækið átti aftur fyrir öllum sínum
skuidum og vel það.“
Afleiðingamar urðu sársaukafullar
og enn er ekki séð fyrir endann á erf-
iðleikunum. „Bolvíkingar höfðu treyst
á þetta fyrirtæki og vom ekki undir
það búnir að standa á eigin fótum.
Jafnframt töpuðu minni fyrirtækin
sem höfðu þjónað því stóra, jám- og
tréiðnaðarfyrirtæki og verslanir,
miklum fjármunum. Það var því ekki
nóg að stærsta fyrirtæki staðarins
færi á höfuðið, minni fyrirtækin fóra
líka á hliðina, sum rúlluðu yfir um og
önnur hafa aldrei náð sér aftur.“
Sólberg segir að Sparisjóður Bol-
ungarvíkur hafi tapað nokkram fjár-
munum við gjaldþrotið þótt hann hafi
ekki verið viðskiptabanki EG. Hins
vegar hafi sparisjóðurinn átt víxla og
kröfur á fyrirtækið sem hann hafi
keypt af viðskiptavinum sínum. Spar-
isjóðurinn hafi verið búinn að byggja
upp afskriftasjóð og ráðið vel við
áfallið. Þó er ekki séð fyrir endann á
öllum þáttum, að sögn Sólbergs, því
sjóðurinn leysti til sín húsnæði, meðal
annars verslunar- og skrifstofuhús
EG, og það hefur ekki verið hægt að
selja nema að litlu leyti. „Hrinan sem
fylgdi í kjölfar gjaldþrotsins, erfið-
leikar og gjaldþrot viðskiptafyrir-
tækjanna, lenti með nokkram þunga
á okkur og við eigum enn nokkrar
húseignir sem við þurftum að leysa til
okkar.“
Bærínn átti ekki að
yfírtaka útgerðina
Bolungamkurkaupstaður beitti
sér fyrir stofnun útgerðarfélagsins
Ósvarar til að halda áfram rekstri
togaranna Dagrúnar og Heiðrúnar,
með aðstoð sparisjóðsins, og lögðu
margir einstaklingar og fyrirtæki
einnig fé í fyrirtækið. Tókst að halda
báðum toguranum og kvóta þeirra í
plássinu. Einstaklingar eignuðust
frystihús og bræðslu. Og nú var
Sparisjóður Bolungarvíkur skyndi-
lega einn með alla ábyrgð á atvinnuiífi
staðarins.
Sólberg telur að það hafi verið mis-
ráðið hjá bæjarstjóminni að stofna
Ósvör og taka þar með yfir stærsta
atvinnufyrirtækið. „Það voru alltaf
uppi kröfur um að allt yrði óbreytt frá
því Einar rak fyrirtækin, allir fengju
vinnu. Það var erfitt að komast út úr
þeirri hugsun. Sveitarstjómarmenn
geta ekki séð um rekstur atvinnufyr-
irtækja og það er ekki hlutverk
þeirra. Til þeirra era gerðar margs
„Egtelað betra
hefði veríð að
einstaklingar
hefðu tekið yfir
útgerðina eftir
gjaldþrotið.
Þeir hefðu náð
að halda öðrum
togaranum, að
minnsta kosti.
Það hefði verið
farsælla að hafa
þetta íþeirra
höndum.“
staklingar hefðu tekið yfir útgerðina
eftir gjaldþrotið. Þeir hefðu náð að
halda öðrum togaranum, að minnsta
kosti. Það hefði verið farsælla að hafa
þetta í þeirra höndum,“ segir spari-
sjóðsstjórinn fyrrverandi.
Gaman að vinna með sjómönnunum
Mikil breyting hefur orðið á bæjar-
félaginu og atvinnuháttum frá því fyr-
irtæki Einars Guðiinnssonar vora í
blóma. Að vísu er rekin rækjuvinnsla í
frystihúsinu en aðeins með fáu fólki
miðað við það sem áður var á þeim
vinnustað, auk þess sem mikil óvissa
ríkir um framtíð fyrirtækisins í kjöl-
far gjaldþrots Nasco, sem rak fyrir-
tækið á undan þeim aðilum sem þessa
dagana eru að festa kaup á verksmiðj-
unni. Atvinnulífið byggist að mestu á
þremur smáum frystihúsum og út-
gerð tveggja báta. Einnig era gerðir
út nokkrir bátar á innfjarðarrækju í
Isafjarðardjúpi auk smábátanna sem
verið hafa aðalvaxtarbroddurinn í at-
vinnulífinu.
Sólberg segist stoltur af því að hafa
vita hvað þeir væra að gera. Sjálfur
hef ég haft óskaplega gaman afþví að
vinna með þessum mönnum. Eg fer
oft niður á höfn á morgnana, þegar
þeir eru að fara út, og spjalla stundum
við þá þegar þeir era að landa á kvöld-
in.“
Of mikið lagt upp
úr því að stækka
Sólberg telur að ýmislegt jákvætt
sé að gerast í Bolungarvík og bærinn
eigi góða framtíð fyrir sér. Það verði
þó á öðrum grunni en byggt hafi verið
á til þessa. „Við höfum lagt of mikið
upp úr því að stækka bæinn, alveg frá
því Einar Guðfinnsson var að byggja
upp sín fyrirtæki og bæjarfélagið.
Bakslagið hefur orðið til þess að raun-
veralegur fjöldi íbúa hér er nú kom-
inn niður undir það sem var þegar ég
kom heim aftur eftir spítalavistina á
Vífilsstöðum. Hins vegar er allt of
mikið húsnæði til, bæði íbúðar- og at-
vinnuhúsnæði. Ég tel að til greina
komi að mölva niður eitthvað af
þessuum húsum, til dæmis félagslegu
hér í bæjarfélaginu og er þannig mik-
ilvægur vinnustaður. Við þurfixm að
gera betur í því efni.“
Sparisjóður Bolungarvíkiu- var í
fréttunum fyrr á árinu vegna gagn-
rýni á hugmyndir formanns stjómar
Byggðastofnunar um að fela honum
innheimtustörf fyrir stofnunina. „Við
höfum annast rekstur Lífeyrissjóðs
Bolungarvíkur í þijátíu ár og staðið
okkur í því. Við buðumst til að taka að
okkur innheimtu fyrir Byggðastofnun
enda treystum við okkur vel til þess
og höfum sýnt að við getum annast
hana á ódýran hátt. Það skiptir engu
máli hvar þessi verk era unnin. Ég á
því erfitt með að skilja allan þann
djöfulgang sem varð út af hugmynd-
um um flutning eins til þriggja starfa
út á land,“ segir hann.
Töluverð gerjum er á fjármála-
markaðnum. íslandsbanki og FBA
hafa sameinast og stefnt er að sam-
einingu Landsbankans og Búnaðar-
bankans. Þá hafa sparisjóðir verið að
sameinast, meðal annars fjórir spari-
sjóðir á Vestfjörðum. Sólberg segir að

§l|§*í|8§s|St
Sólberg iónsson fyrir framan glæsilegt hús Sparísjóðs Bolungarvíkur.
Morgunblaðið/HalldórSveinbjömsson
„Bolvíkingar
höfðu treyst á
þetta fyrirtæki
og voruekkiund-
ir þaðbúnirað
standa á eigin
fótum. “
konar kröfur og hagsmunir þeirra
fara ekki alltaf saman við rekstrar-
lega hagsmuni fyrirtækja. Það er
skoðun mín að þátttaka bæjarins hafi
aðeins verið frestun á því að atvinnu-
lífið hér færi á botninn og gæti farið
að byggja sig aftur upp og ég held að
margt í þróuninni síðan hafi rennt
stoðum undir það.“
Bæjarstjómin seldi eignarhlut sinn
í útgerðinni til Bakka hf. í Hnífsdal og
tók Aðalbjöm Jóakimsson við stjóm
fyrirtækisins. Urðu miklar deilur um
þetta í bænum. Bakld byggði upp
frystihúsið en lenti í rekstrarerfið-
leikum og sameinaðist síðar Þorbimi
hf. í Grindavík og allur kvóti fyrirtæk-
isins hvarf úr bænum. í kjölfar kvót-
ans og skipanna fóru sjómennimir,
stéttin sem hafði byggt upp Bolung-
arvík nútímans.
„Bærinn losaði sig frá þessu gegn
ákveðnum loforðum. Eftir að hann
seldi Aðalbimi hefur þróunin orðið í
gegnum sölu á hlutabréfum og ekkert
viðnám verið hægt að veita. Það hefur
ekkert verið að marka loforðin, ekki
eitt einasta loforð, og ekki frá neinum
af þeim aðilum sem að þessu hafa
komið. Það má kannski segja nú að
loforðin hafi aldrei getað staðist. Þró-
unin hefur birst okkur í sparisjóðnum
þannig að frá 1993 hefur reksturinn
verið á níu kennitölum," segir Sól-
berg.
Hann telur að unnt hefði verið að
halda kvótanum í bæjarfélaginu, að
minnsta kosti hluta hans, ef öðravísi
hefði verið staðið að málum í upphafi.
„Ég tel að betra hefði verið að ein-
fengið tækifæri til að aðstoða við upp-
byggingu smábátaflotans í Bolungar-
vík. „Þetta era ungir og frískir menn,
skipstjómarmenn af toguranum, og
atvinnumenn fram í fingurgóma. Ég
kynntist þessu fyrst í Súgandafirði
þegar við sameinuðumst sparisjóðn-
um á Suðureyri. Þar hefur þróast
merkilegt samfélag sem byggist á út-
gerð smábáta og þar hafa trillukarlar
orðið stóreignamenn.
Manni finnst það stundum afturför
að við skulum vera famir að sækja
sjóinn á smábátum í þessu veðravíti
sem hér er fyrir utan. Én sjómennim-
ir segja mér að þeir fái betri upplýs-
ingar en áður þar sem veðurfræðinni
hafi farið mikið fram og hafi yfir að
ráða nákvæmum staðsetningartækj-
um. Ekki má gleyma því að þeir era á
svo hraðgengum bátum að þeir geta
komið sér til og frá á skömmum tíma.
Smábátamir hafa leyst úr læðingi
mikla atorku og þróað héma sérstakt
samfélag. Þeir hafa náð góðum ár-
angri, eins og aflaskipstjóramir fyrr á
öldinni. Á síðasta ári fór sex tonna
bátur yfir 800 tonna afla og raunar
einnig árið áður. Það er ótrúlegur ár-
angur. Til gamans má geta þess að
þegar ég annaðist bókhald fyrir út-
gerðir Einars Guðfinnssonar vora
stóru bátamir, 150 til 250 tonna skip,
að fiska 500-700 tonn á vetrarvertíð.
Við voram orðnir nánast kvótalaus-
ir og höfum þurft að kaupa til okkur
kvóta fyrir smábátana og eram búnir
að ná í þónokkrar aflaheimildir. Spari-
sjóðurinn hefur tekið þátt í því, meðal
annars með því að taka erlend lán.
Það hefur hann getað í krafti góðrar
eiginfjárstöðu. Utlánaaukning spari-
sjóðsins stafar eingöngu af því að við
höfum orðið að kaupa kvóta til þess að
geta farið á sjó. Peningamir fara til
kvótaeigenda sem flytja þá úr landi.
Ættu stjómvöld ekki að athuga þenn-
an þátt í óhagstæðum greiðslujöfnuði
þjóðarinnar við útlönd?
Þetta hefur gengið vel og við höfum
ekki orðið fyrir neinum skakkafóllum.
En ég lánaði ekki hveijum sem rildi
kaupa bát eða kvóta, menn urðu að
íbúðimar sem engin not era fyrir.
Það vora mikil mistök að byggja
þessar félagslegu íbúðir. Ríkið bauð
upp á hagkvæm lán og iðnaðarmenn
vora sífellt að suða í bæjarstjómar-
mönnum að standa sig eins og menn
og nýta þessi lán eins og aðrir gerðu,
til að skapa verkefni og byggja upp
bæinn. Þeir létu að lokum undan þótt
engin þörf væri fyrir þetta húsnæði
nema rétt á meðan framkvæmdimar
stóðu yfir. Á meðan spennan var sem
mest komu iðnaðarmenn til að taka
þátt í uppbyggingunni og þeir fluttu í
félagslegu íbúðimar. En þegar vinnan
minnkaði fluttu þeir í burtu og íbúð-
imar stóðu tómar eftir. Sama er að
segja um atvinnuhúsnæðið. Það var
byggt allt of mikið á stuttum tíma og
engin not eru fyrir hluta þess í dag.
Betra hefði verið að byggingarnar
hefðu dreifst yfir lengri tíma þri kröf-
umar breytast stöðugt.
Það verður áfram erfitt að búa hér.
Ég hef þó trú á framtíðinni enda er
fólkið harðduglegt. Við þurfum að fá
að nýta þær auðlindir sem standa
okkur næst, fiskimiðin hér úti fyrir.
Við kunnum að veiða og verka fisk og
eigum að halda okkur rið það. Ekki
þýðir að fá alltaf aðkomufólk þegar
einhveijir toppar verða, enda er það
þri miður oft fólk sem orðið hefur
undir í lífinu annars staðar og klárar
sig ekkert betur hér. Við verðum að
byggja á heimamönnum og halda okk-
ur rið þá stærð sem grannurinn skap-
ar. Ef fyrirtækin dafna í höndum ein-
staklinganna þróast bærinn af sjálfu
sér.“
Sparisjóðir þurfa að sameinast
Sólberg ákvað að láta af störfum í
vor, eftir tæplega fjögurra áratuga
starf sem sparisjóðsstjóri. Sonur
hans, Ásgeir, var ráðinn í starfið. Eft-
ir þennan langa og góða starfsferil er
eðlilegt að málefni sparisjóðanna séu
gamla sparisjóðsstjóranum ofarlega í
huga. „Við höfum alltaf getað sinnt
okkar fólki. Við eram sveigjanlegri en
bankaútibúin og sneggri til ákvarð-
ana. Þá skapar þessi rekstur tólf störf
ákveðin ógn stafi af sameiningu rið-
skiptabankanna. Sparisjóðimir verði
að svara þri með meiri samvinnu sín í
milli, samruna í stærri einingar og
betri nýtingu á eigin fé sínu.
Atvikin hafa hagað þri svo að
Sparisjóður Bolungarvíkur tekur
ekki þátt í stofnun Sparisjóðs Vest-
firðinga og þótt ákveðin samrinna sé
hafin milli þessarra tveggja spari-
sjóða, meðal annars yið stofnun sam-
eiginlegs útibús frá íslenskum verð-
bréfum, telur hann ekki víst að þeir
sameinist á næstu áram. „Vestfirsku
sparisjóðimir era mjög háðir sjávar-
útvegi sem er sveiflukenndur at-
vinnuvegur. Ég teldi að mörgu leyti
betri skiptingu ef Sparisjóður Bol-
ungarvíkur og til dæmis Sparisjóður
Mýrasýslu í Borgamesi rynnu sam-
an. Við eram með sjávarútveginn
sem gefur góðar tekjur en er áhættu-
samur og þeir era með landbúnað og
iðnað sem sveiflast öðra vísi. Þetta
gæti vegið hvort annað upp. Með
þessu móti gætum rið líka náð betur
til okkar fólks í Reykjavík. Fjölmarg-
ir Bolvíkingar sem flutt hafa til
Reykjavíkur hafa haldið tryggð rið
okkur og rið þurfum að þjóna þeim.“
Meira í Leirufirði
Sólberg var nýlega orðinn 65 ára
þegar hann lét af störfum sparisjóðs-
stjóra 31. ágúst síðastliðinn. Hann
fékk hjartaáfall á síðasta ári og' segir
að það hafi ýtt undir ákvörðun um að
hætta nú. Hann hefur alltaf unnið
mildð og segir að álagið hafi aukist
þegar sparisjóðurinn tók yfir megin-
hluta atrinnulífsins. „Maður á aldrei
trygga æri en ég ætlaði mér aldrei að
verða ellidauður i þessu starfi. Ég get
haft margt fyrir stafni,“ segir Sól-
berg og neitar þri ekki að hann hafi
áhuga á að eyða meiri tíma í sumar-
landinu í Leirufirði.
„Ég tel mig hafa skilað af mér
traustum sparisjóði sem hefur á sér
gott orð. Og ég tel að ýmsir möguleik-
ar séu í stöðunni og nýir stjómendur
geti unnið vel úr þeim,“ segir Sólberg
Jónsson.