Morgunblaðið - 03.12.2000, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ
Islendingasamsæti í Stokkhólmi stuttu eftir veitingu Nóbelsverð-
launanna. Fremri röð f.v.: Sven B.F. Jansson, Þórunn Ástríður
Björnsdóttir, Sigurður Nordal, Kristín Hallberg, Halldór Lax-
ness. Standandi: Peter Hallberg, Ragnar Jónsson, Ólöf Nordal,
Jón Helgason og Auður Sveinsdóttir. Þórunn og Jón Helgason
koma bæði við sögu í þessum kaflabrotum.
Halldór og Auður með dætrum súium Sigríði og Guðnýju ungum, en
Sigríður á frásögn í bókinni sen hér er birt brot úr.
Síðan fórum við upp í matsal.
Klukkan var þá komin á þriðja
ganginn og við hungraðir. Eg hef
því miður aldrei komið til Japan;
mig langar nefnilega til að vita
hvort þessir mestu hneigjarar
heims geti skellt enni við hné af
meiri list en þjónamir á ferjunni.
Þeir voru eins og sjálfskeiðungar.
Eg sigldi í kjölfar skáldsins fram
hjá þessum hvítjökkuðu mönnum -
af þeim sást ekkert nema hnakkar,
bök og skór - að borði innst í saln-
um. Ekki voru liðnar nema fáeinar
sekúndur fyrr en allir sjálfskeið-
ungarnir höfðu rétt úr sér og stóðu
í biðröð við borð okkar með mat-
seðla í annarri hendi og skriffæri í
hinni og spurðu kverkmæltir í kór:
föuR jag be pRofessoRn om pRof-
fessoRns öutogRaf? Ovíst afhverju
flestir ávörpuðu skáldið prófessor.
Prófessorsskáldið tók þessari um-
leitan vel og skrifaði nafn sitt tíu
sinnum aftaná tíu matseðla. Síðan
börðu þeir ennum við hné og fjar-
lægðust að sinna sínum störfum
sem meðal annars voru í því fólgin
að sjá okkur fyrir mat og drykk.
Meðan við reyndum að fá okkur
bita var skáldið jafn greiðvikinn við
fólk: karlbörn, kvenböm, digrir
menn, horaðir menn, gamlar konur,
ungar konur, öll afbrigði mannkyns-
ins streymdu að borði okkar og
báðu skáldið að skrifa nafn sitt.
Skáldið brosti stundum, hló stund-
um, baðaði út höndum, fór með
spaugsyrði: Ekkert átti betur við
hann en að skrifa nafn sitt í miðri
máltíð.
Miður líkaði þetta manni við
næsta borð. Hann var blár í fram-
an, Ieikari að iðn, pínulítill að vexti
og hét Max Einhversson (Max vita
allir að er latínuafbökun og þýðir
stærstur). Þessi ágæti maður ku
vera afskaplega vinsæll í Svíþjóð og
danir halda að þeir geti strítt svíum
með því að leggja hann undir sig; er
hann því elskaður af öllum blöðum
dönskum. Max þessi hafði þjálfað
hægri hönd sína með stöðugum
nafnaskrifum í mörg ár og var
þaulvanur að vera miðdepill eftir-
tektar. Honum leist ekkert á að ein-
hver útskerjabúi norðan úr Atl-
antshafi sem ekkert hafði afrekað
nema skrifa bækur og fá púður-
verðlaun væri honum yfirsterkari.
En hvað sem veslings maðurinn
gerði var til einskis: Hann gólaði í
þá þjóna sem lengst var í, talaði
mjög hátt við fylgdarmann sinn,
spígsporaði sífellt um gólf. Ekkert
dugði svo þegar eftir voru tíu mín-
útur af ferðinni setti hann upp sól-
gleraugu svo hann gæti huggað sig
við að hafa farið huldu höfði yfir
sundið.
Þá var jarðlífið fagurt
Bamabam Halldórs Kiljans, Auður
Jónsdóttir rithöfundur, ræðir við Sol-
veigu Jónsdóttur.
- Nú heyri ég mig spyrja eins og
fávísa konu í ölæði: þótti þér Hall-
dór vera meiri Dani í háttum en ís-
lendingur?
Solveig kippist við og horfir svo
undrandi á mig að mér svelgist nán-
ast á súkkulaðinu. Síðan svarar hún
byrst: „Nei, það dytti mér aldrei í
hug. Hann var alþjóðlegur en fyrst
og fremst íslendingur. Ekki Dani
eða Frakki eða Englendingur.“ Svo
sér hún aumur á mér og rómurinn
mildast. „Hann hafði reyndar til-
einkað sér margt heimsmannslegt -
en það hafa svo sem margir íslend-
ingar gert.“
- Var Jón Helgason jafn mikið
fyrír „stælinn“ og Halldór vinur
hans?
„Nei, hann fór bara í þau föt sem
að honum voru rétt.“
Á þessu augnabliki langar mig að
vera eldri og vitrari en raunin er og
fyllist vissu um að ég hafi ekkert vit
á umræðuefninu, jafnvel þótt skáld-
ið hafi verið afi minn. Ég reyni
samt að halda andlitinu meðan Sol-
veig hristir höfuðið og spyr full efa-
semda hvort okkur miði nokkuð
áfram með viðtalið. „Segðu mér, er
hægt að koma með eitthvað í svona
minningasafn án þess að það verði
leiðinda lofrolla?"
- Já, já, fullyrði ég, fáum okkur
bara meira kaffi og súkkulaði og þá
fara kjaftakvarnirnar í gang.
Þá brosir hún lúmskt, lætur sig
hafa vitleysisganginn og segir: „Ég
held að pabbi hafi hreinlega ekki
gefið útlitinu nokkurn gaum. Hann
hóf alla morgna með því að kalla
niður til mömmu: „Ásta, hvar eru
sokkarnir mínir?“ Sokkarnir voru
ávallt á sama stað og höfðu verið á
þeim stað í öll þau ár sem við
bjuggum á Kjærstrupsveginum.
Samt svaraði mamma alltaf undur
þolinmóð: „I skápnum undir súð-
inni.“ Solveig hlær og endurtekur:
„I skápnum undir súðinni. Það var
raunar öndvegis staður; þar gaut
kötturinn einu sinni. Hann valdi sér
nýstraujaðar skyrturnar hans
pabba sem hæfilegan gotstað fyrir
vel siðaðan kött.“ Síðan sýpur hún
smá kaffilögg, leggur bollann aftur
á borðið og bætir við: „Pabbi vissi
nákvæmlega jafn vel og mamma
hveiju hún myndi svara. Því svarið
var aldrei annað.“
Smám saman komast samræð-
urnar á gott skrið og beinast út og
suður. Eg hafði engar tilbúnar
spumingar meðferðis en Solveig er
full sagna, fróðieiks og minninga
svo brátt týni ég stund og stað.
„Kunningsskapur mömmu og
Halldórs var miklu eldri en kunn-
ingsskapur pabba og Halldórs því
mamma var frá Grafarholti í Mos-
fellssveit og afi þinn frá bæ aðeins
ofar í dalnum. Mamma og Halldór
voru sem sagt sveitungar. Hún var
einum 6-7 árum eldri en hann og
þær Guðrún systir hennar höfðu
þekkt og fylgst með Dóra í Laxnesi
frá blautu bamsbeini. Þess vegna
hafði mamma alltaf tilfinningu fyrir
honum eins og hann væri yngri
bróðir hennar. Mamma var á æsku-
ámm sínum kölluð Ásta en þegar
hún fór að reskjast vildi hún aðeins
nota Þórunnamafnið. Halldór mátti
þó alltaf kalla hana Ástu, enda hefði
hvomgt þeirra kunnað við að hann
kallaði hana annað.“
-Hvar kynntust Jón og Halldór?
Solveig dregur seiminn og rifjar
upp frásögn móður sinnar af fyrstu
kynnum þessara tveggja manna
með skemmtilegum útúrdúr: „Einu
sinni var mamma að hlusta á Thor
Vilhjálmsson lesa smásögu í útvarp-
inu um stúlku sem var í fyrsta sinn
í ástarstandi við einhvem strákling
og sá svo eftir öllu saman; settist
inn á kaffistað og sat þar og herpti
tæmar innan í skónum vegna von-
brigðanna sem hún hafði orðið fyrir
um nóttina með gaumum. Mömmu
líkaði sagan vel og hún kom henni
til að minnast að hún hafði einu
sinni gert slíkt hið sama á landa-
móti í Kaupmannahöfn. Það var
þegar Dóri litli frá Laxnesi kom
labbandi yfir stórt gljáfágað dans-
gólf með kurteisislegri heimsmann-
ssveiflu til að heilsa þeim systram,
Guðrúnu og mömmu - og líkast til
pabba mínum í fyrsta skipti. Til að
sýnast eldri en hann var, hafði hann
sama dag keypt sér montprik og
þykk spangargleraugu með rúðu-
gleijum sem stimdi á í krista-
lkrónubirtu salaríns. Mamma
skelfdist mikið við þennan óvænta
útgang. Og eins og stúlkan í sögu
Thors kreppti hún, af helberri
hræðslu, tæmar fast saman þann
óratíma, sem það tók Halldór að
komast að borðinu þar sem þau
sátu og biðu hans. Mamma kveið að
pabbi yrði óþægilegur við þennan
ungæðislega uppáhaldssveitunga
sinn því að Jón Helgason átti það
nú til að vera stríðinn og það ekki
síst ef hann fann minnsta snert af
hégóma. Frá mömmu bæjardyrum
séð hófust kynni Halldórs og pabba
þama á landamótinu en Halldór
segir allt öðmvísi frá þeirra fyrstu
kynnum í minningabókinni sinni
Ungur eg var. Samkvæmt þeirri
frásögn hittust þeir pabbi niðri í bæ
á stúdentaknæpunni Himnaríki áð-
ur en þeir hittust þarna - og það
getur svo sem vel verið. Þó held ég
nú að mamma hafi sagt réttar frá
og þeir hafi hist þama fyrst. Pabbi
og Halldór urðu strax miklir mátar
því þeim gekk frá allra fyrstu
stundu vel að ræða saman, enda
þótt þeir væra svona ólíkir á yfir-
borðinu. Pabbi var frekar stór og
ekkert að hugsa um sitt ytra útlit
en Halldór var nettur, snyrtilegur
og hafði gaman af því að hafa sig til
og vera fínn. Þeir vora ákaflega
ólíkir hið ytra en ekki innra og
ræddust við í léttum gárangatón
sem einkenndi ætíð samtöl þeirra,
enda þótt þeir töluðu oft um grút-
alvarleg mál.“
SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 2000 B 29
Stökktu til
Kanarí
um jólin
frá kr. 49.985
ut 17. des.
Heim 26. des.
Síðustu sætin

Heimsferðir bjóða nú einstakt tækifæri til að
komast í sólina um jólin á verði sem ekki
hefur sést fyrr. Um jólin er 20 - 25 stiga hiti
á Kanarí, ffábært veðurfar og þú getur notið jólanna á Kanarí og áramót-
anna heima á Islandi. Þú bókar ferðina núna og tryggir þér síðustu sætin
um jólin og 4 dögum fyrir brottför, hringjum við í þig og látum þig vita
hvar þú gistir, og á meðan á dvölinni stendur nýtur þú þjónustu reyndra
fararstjóra okkar allan tímann.
Verð kr.
49.985
Verð kr.
59.930
M.v. hjón með 2 böm, 2-11 ára,
flug og skattar.
17. dcsember, 9 nætur.
M.v. 2 í íbúð, gisting, skattar.
17. desember, 9 nætur.
Heimsferðir
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Grófarhús
R»
BORGARBÓKASAFN
REYKJAVÍKUR
Bókasveifla í
Borgarbókasafni
Aðalsafni, Tryggvagötu 15 s: 563 1717
i
:
Dagskráin er unnin í samvinnu við Reykjavík
menningarborg 2000
Sunnudagur 3. desember kl. 14:30
Ung og efnileg
Tónlistarflutningur:
Kristín Björk Kristjánsdóttir og Magga Stína
Sjón flytur inngangsspjall og kynnir
Lesið verður úr eftirtöldum bókum:
Hjörtur Marteinsson: AM 00
Steinar Bragi Guðmundsson: Turninn
Judith Hermann: Sumarhús seinna í þýöingu Elísu Bjargar
Þorsteinsdóttur
Mikael Torfason: Heimsins heimskasti pabbi
Birna Anna Björnsdóttir, Oddný Sturludóttir og
Silja Hauksdóttir: Dís
Veitingar
m
BORGARBÓKASAFN
REYKJAVÍK.UR

wwwi.winiHilwwaiz.ciim