Morgunblaðið - 17.12.2000, Qupperneq 26

26 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Einkasjúkrahúsin hafa gott orð á sér, þjónustan er til fyrirmyndar, en fólk er tregt til að borga
Einkasjúkrahúsid Hamiet í Kaupmannahöfn.
Nordfotx)
Sjúkdómar reyndust
léleg fj árfesting
REKSTUR einkarekinna
sjúkrahúsa í Danmörku er
dapurleg saga gjaldþrota,
eigendaskipta og hálf-
tómra sjúkradeilda. Einkasjúkrahús
hafa verið gríðarlega umdeild frá
upphafí og eru deilurnar um þau
ekki í nokkru samræmi við umfang-
ið. Árið 2000 eru aðeins 150 sjúkra-
rúm á tíu einkareknum sjúkrahúsum
en til samanburðar má nefna að
rúmlega 22.000 sjúkrarúm eru á
sjúkrahúsum reknum af hinu opin-
bera.
Þetta kemur fram í úttekt sem
Dagens medicin gerði fyrir réttu
hálfu ári. Lítið hefur breyst frá þeim
tíma, nema hvað fjöldi þeirra sem
fær sér sérstaka sjúkra- og veikinda-
tryggingu hefur aukist gríðarlega og
búist er við að það muni er fram líður
skila sér til einkasjúkrahúsanna.
Ekkert er þó gefið í þessum efnum
eins og reynslan hefur sýnt en fyrir
um mánuði var sagt frá því að erf-
iðlega gengi að stytta biðlista þar
sem margir neituðu að gangast und-
ir aðgerðir á einkasjúkrahúsum þótt
ríkið borgaði. Ástæðan er sú að fólk
vill ekki leggjast inn á spítala fjarri
heimilum sínum ef það hefur nokkra
von um að komast á sjúkrahús nær,
þótt það kosti bið.
Þegar fyrsta einkarekna sjúkra-
húsið var opnað í Danmörku árið
1989 stóðu um 150 reiðir mótmæl-
endur við hliðið. Innandyra á
Mennaid Clinic í Ebeltoft á Jótlandi
voru aðstæður eins og á fínasta hót-
eli, hópur fjársterkra að-
ila stóð að baki og gerði
sér vonir um hagnað inn-
an tveggja til fjögurra
ára. Tveimur árum síðar
voru blikur á lofti og eftir
fimm ára barning var
sjúkrahúsinu lokað vegna
þrots.
Þar með var Mermaid Clinic tákn
um nýja atvinnugrein sem reyndi að
hagnast á sjúkdómum þrátt fyrir
geysilega andstöðu og tókst ekki
Tíu ára reynsla Dana af einkareknum
sjúkrahúsum er sú að nær ómögulegt virð-
ist að þéna á sjúklingum. Af tíu einka-
sjúkrahúsum í Danmörku skilar aðeins eitt
hagnaði, skrifar Urður Gunnarsdóttir, en
bætir við að menn telji hins vegar enn að
þetta kunni að breytast, ekki síst vegna
gríðarlegrar aukningar sjúkra- og veik-
indatrygginga undanfarin ár.
Einkasjúkra-
húsin voru
stjórnvöldum
þyrnir í augum
gjald-
ætlunarverkið. Tíu árum síðar eiga
einkareknu sjúkrahúsin enn í mikl-
um fjárhagsörðugleikum, gjaldþrot-
in eru allnokkur og umfangið í litlu
samræmið við það sem menn sáu
fyrir sér í upphafi tíunda áratugar-
ins.
Tíu einkasjúkrahús eru starfandi,
það stærsta með 50 sjúkrarúm, hin
með frá 28 sjúkrarúmum og niður í
fjögur. Hugmyndir um ný einkarek-
in sjúkrahús fyrir krabbameins-
sjúklinga í útjarði Kaupmannahafn-
ar og taugadeild á Fjóni hafa verið
lagðar á hilluna.
Níðstöng um danska
heilbrigðisstefnu
Þegar Mermaid Clinic var opnað
voru uppi háværar raddir einkum á
_________ vinstri vængnum um að
verið væri að kippa stoð-
unum undan einum mik-
ilvægasta þætti velferð-
arsamfélagsins; jöfnum
aðgangi að sjúkrahúsum.
Með tilkomu einka-
sjúkrahúsa myndu bestu læknarnir
yfirgefa opinberu sjúkrahúsin vegna
gylliboða um hærri laun og að þeir
sem hefðu efni á, fengju fyrsta flokks
meðferð, hinir yrðu að láta sér þriðja
flokks meðferð nægja. Gengu deil-
urnar svo langt að jafnaðarmaðurinn
Torben Lund, sem síðar varð heil-
brigðisráðherra, kallaði einkareknu
sjúkrahúsin „níðstöng um danska
heilbrigðisstefnu.
Borgaralegu flokkarnir töldu
einkasjúkrahúsin hins vegar af hinu
góða þar sem peningarnir ættu að
fylgja sjúklingunum alla leið inn á
sjúkrahúsin, ef þeir kysu svo. Þá
myndu einkasjúkrahúsin skapa holla
samkeppni fyrir opinberu sjúkra-
húsin.
Einkasjúkrahúsin voru stjórn-
völdum í upphafi þymir í augum en á
síðasta ári skutu þau hins vegar upp
kollinum í fjárlögum ríkisstjórnar-
innar þar sem segir að bíði sjúkling-
ar sem þjáist af lífshættulegum sjúk-
dómum lengur en sex vikur eftir
meðhöndlun, eigi þeir rétt á því að
leita til einkasjúkrahúsa í Danmörku
eða erlendis og senda sveitarfélag-
inu reikininginn.
Jafnaðarmenn segjast enn andvíg-
ir einkasjúkrahúsunum en afstaða
almennings hefur breyst smám sam-
an. Árið 1983 voru aðeins 36% Dana
fylgjandi því að leyfa einkasjúkrahús
en árið 1991 voru yfir 60% því fylgj-
andi samkvæmt skoðanakönnunum
Gallup, sem hefur ekki kannað málið
síðan. Reynslan sýnir að fjöldi fólks
sem hefur verið á biðlistum hefur
kosið að gangast undir aðgerðir á
einkasjúkrahúsum, og fjöldinn sem
kaupir sér sérstakar sjúkratrygg-
ingar hefur aukist gríðarlega.
Aðeins eitt
skilar hagnaði
Einkasjúkrahúsin tíu sem eftir
eru, sérhæfa sig á ólíkum sviðum og
virðist svo sem þar liggi vonin um að
þeim takist að lifa af.
Stærst er Hamlet-sjúkrahúsið í
Kaupmannahöfn sem hefur gengið í
gegnum gjaldþrot, endurskipulagn-
ingu og yfirtöku á öðru einkasjúkra-
húsi í Skorping. Fimmtíu sjúkrarúm
eru á Hamlet og er verst lét nam
tapið á rekstrinum um 140-220 millj-
ónum ísl. kr. á ári. Fjársterkir aðilar
standa að spítalanum og hafa þeir
ítrekað komið til aðstoðar. Nú hefur
tekist að draga úr tapinu, sem var
um 62 milljónir ísl. kr. á síðasta ári
og er búist við að það verði um 40
milljónir á þessu. Um 25% tekna
Hamlet eru vegna aðgerða sem hið
opinbera greiðir. Sjúkrahúsið hefur
einbeitt sér að skurðaðgerðum en
hyggst nú beina sjónum sínum að
tauga-, lungna og hjartalækningum.
Sjúkrahúsið í Skprping hefur orð-
ið gjaldþrota og ítrekað skipt um
eigendur. Það var um tíma rekið sem
deild í Hamlet en var selt að nýju á
síðasta ári. Framkvæmdastjórinn er
vongóður um að betri tímar fari í
hönd, ekki síst eftir að spítalinn
tryggði sér 400 aðgerðir á augndreri
sem hið opinbera greiðir
fyrir sjúklinga á Norður-
Sjálandi.
Hjartamiðstöðin í
Varde er rekin af sömu
aðildum og ráku hjarta-
miðstöð Kaupmanna-
hafnar sem vai-ð gjaldþrota fyrir
nokkrum árum.
Yfirlæknirinn segir afkomuna )xjá-
kvæða en vildi ekki gefa upp hver
hún væri er Dagens Medicin leitaði
upplýsinga. Sjúkrahúsið hefur
tekjur sínar einkum af aðgerðum
sem sveitarfélagið í Ribe greiðir.
Molholm-sjúkrahúsið í Vejle er
eina einkarekna sjúkrahúsið sem
ekki hefur átt í fjárhagsörðugleik-
um. Það hefur verið rekið með hagn-
aði sl. 6 ár, síðasta ár nam hann um 5
milljónum ísl. kr. Ástæða þess er
sögð rekstrarformið en Molholm er
rekið sem litlar sjálfstæðar einingar.
Hver læknir ber ábyrgð á þeiri vinnu
sem hann framkvæmir og er greitt
íyrir afköst.
Þá eru ónefndar stofnanir sem
sinna íþróttameiðslum eða eru sér-
hæfðar á annan hátt. Bendir flest til
þess að framtíðin liggi í sérhæfingu,
t.d. á sviði fegrunaraðgerða og bækl-
unaraðgerða.
„Ástæða þess að sjúkrahúsin
standa illa er einkum tvíþætt, fólk er
ekki reiðubúið að borga fyrir aðgerð-
ir ef það getur fengið þær ókeypis,
og einkahúsin eru ekki af réttri
stærð. Flest eru of stór og hafa ekki
sérhæft sig nægilega. Hamlet er
gott dæmi um þetta og Molholm-
sjúkrahúsið besta dæmið um hvað
þarf að gera til að reksturinn gangi
upp segir hagfræðingurinn Kjeld
Moller Pedersen, sem sérhæft hefur
sig í heilbrigðismálum, í samtali við
Morgunblaðið. Segir hann sjúkra-
húsin hafa gott orð á sér, þjónustan
sé til fyrirmyndar og góðir læknar
hafi valist til starfa. Fólk sé hins veg-
ar enn tregt til að borga fyrir.
Breytingar
í vændum?
Margir hafa spáð því að staða
einkasjúkrahúsanna muni breytast
til batnaðar á næstu árum vegna
aukins fjölda þeirra sem fái sér sér-
stakar sjúkrahús-, sjúkdóma- og að-
gerðatryggingar, sem greiða sjúkra-
legu og aðgerðir að stórum hluta eða
að fullu. Þar með hafi menn ráð á því
að komast hjá biðlistum. Nú þegar
hafa yfir 23.000 manns keypt sér
sjúkrahúsatryggingu, sem greiðir
aðgerðir og sjúkralegu að fullu, um
750.000 manns hafa keypt sjúdóma-
tryggingu sem tryggir sjúklingum
hálfa til tveggja milljóna kr. greiðslu
fyrir sjúkdómsmeðferð. Til saman-
burðar má geta þess að fyrir fimm
árum voru um 3.500 Danir með slíka
tryggingu. Þá er nær hálf milljón
Dana með tryggingu er greiðir um
85% kostnaðar við aðgerð á einka-
sjúkrahúsi.
Enn sem komið er hafa einka-
sjúkrahúsin þó ekki fundið íyrh-
áhrifum trygginganna. Finn Dam-
gaard Pedersen, yfirlæknir Hamlet-
sjúkrahússins segir það ekkert laun-
ungarmál að sjúkrahúsið gæti aukið
afköst sín um 50% ef nóg væri að
gera. Hann er þó vongóður um að
einkasjúkrahúsin muni vinna á þar
sem þau geti boðið betri þjónustu,
nokkuð sem muni skipta meira máli
en peningar er til kastanna komi.
Erfitt er að fullyrða um áhrif
einkasjúkrahúsa á rekstur opin-
berra sjúkrahúsa en vissulega hafa
orðið breytingar á rekstri þeirra síð-
arnefndu, sem hafa t.d. sparað mikl-
ar fjárhæðir með því að bjóða út
hreingerningar. Hins vegar hefur
ræstingafólk mótmælt ákaft enda
hefur vinnuálag þess í mörgum til-
fellum margfaldast.
Lögum um sjúkrahús hefur verið
breytt, frá 1993 hefur sjúklingum til
dæmis verið í sjálfsvald sett á hvaða
sjúkrahúsi þeir eru meðhöndlaðir.
Nú þegar opinberu sjúkrahúsin eru í
samkeppni við einkasjúkrahúsin um
aðgerðir greiddar af hinu opinbera
hafa þau orðið að taka sig á, segir
Signild Vallagarda, lektor í heil-
brigðisþj ónusturannsóknum.
Þá eru þeir sem telja að það sé
einfaldlega ekki markaður fyrir
einkasjúki'ahús í Danmörku en
Kjeld Mpller Pedersen er ekki sam-
mála því og segir biðlista á sjúkra-
húsum því til sönnunar.
Markaðurinn hafi hins
vegar ekki enn náð jafn-
vægi og geri það vart
fyrr en eftir fimm ár eða
svo. „Ástæðan fýrir því
að sjúkratryggingarnar
skila sér ekki til sjúkrahúsanna þeg-
ar í stað er einfaldlega sú að flestir
sem taka þær eru við góða heilsu og
munu í fæstum tilfellum þurfa á
sjúkravist að halda fyrr en eftir
mörg ár.
Hver læknir ber
ábyrgð á sínu
og fær greitt
fyrir afköst